De Surinaamse krijgsraad velt op 20 december het definitieve vonnis in het hoger beroep tegen Desi Bouterse over zijn rol in de zogenoemde ‘Decembermoorden.’ Dat meldt het OM, dat 20 jaar eist tegen Bouterse.
Bijna 41 jaar is het geleden dat vijftien mannen door het toenmalige militaire regime werden vermoord in het koloniale Fort Zeelandia in het centrum van Paramaribo. Onderofficier Desiré Delano Bouterse zou volgens getuigen een hoofdrol hebben gespeeld in de planning en de uitvoering van de moorden die werden gepleegd in de nacht van 7 op 8 december 1982.
Het proces tegen Bouterse, tussen 2010 en 2020 president van Suriname, duurt al 16 jaar. Zijn advocaat Irvin Kanhai, die een meester is gebleken in het verzinnen van vertragingstechnieken, eist vrijspraak voor zijn cliënt.
Veroordeling
De krijgsraad veroordeelde Bouterse in 2019 en 2021 al tot 20 jaar, maar de eerste keer tekende Bouterse verzet aan waardoor het proces opnieuw moest worden gedaan. De tweede keer ging hij in hoger beroep. Maar het oordeel dat de drie rechters op 20 december vellen is definitief.
Geruchten dat het vonnis aanstaande is gingen er al een tijdje. ‘Maar ik geloof het pas als ik een brief in mijn handen heb’, zei Desi Bouterse vorige week aan de telefoon tegen de Volkskrant. Daarmee doelt hij op de officiële oproep om het vonnis bij te wonen die het Hof van Justitie donderdag heeft verstuurd.
De decembermoorden zijn in Suriname meer heden dan geschiedenis. Omdat de nabestaanden hunkeren naar opheldering over wat er die nacht precies is voorgevallen. Maar ook omdat Bouterse nog steeds populair is en zijn politieke partij NDP als grootste oppositiepartij zeer invloedrijk.
Explosief
Het vonnis is politiek en maatschappelijk explosief en zou kunnen leiden tot acties van de aanhangers van Bouterse, die zich ook bij de vorige uitspraken van de rechter lieten horen in de stad. Ook wordt al jaren gespeculeerd over de vraag of Bouterse naar het buitenland zal vluchten (Wat ingewikkeld is omdat hij in Nederland veroordeeld is voor drugshandel en dus uitgeleverd kan worden.)
‘Pas als Bouterse veroordeeld is, gloort er aan de horizon weer een toekomst voor Suriname’, zei Hugo Essed, advocaat van de vijftien vermoorde mannen, dit voorjaar tegen de Volkskrant.
Het vonnis werd het afgelopen jaar steeds zonder duidelijke opgaaf van redenen vooruit geschoven, wellicht vanwege de spanning die er omheen hangt. Maar tijdens de laatste procesdag op 31 juli van dit jaar, beloofde de officier van Justitie dat de uitspraak nog dit jaar zou volgen. Nu komt hij op het nippertje, op een dag dat de rechterlijke macht officieel al met kerstreces is.
Naast Bouterse staan nog vier verdachten uit het militaire regime van destijds terecht: Benny Brondenstein, Ernst Gefferie, Stephanus Dendoe en Iwan Dijksteel. Ook tegen hen eist het OM 20 jaar.
Desi Bouterse hoort op 20 december of hij wordt veroordeeld voor de Decembermoorden. Het Hof van Justitie in Suriname doet dan uitspraak in hoger beroep, is bekendgemaakt. De Surinaamse oud-legerleider, ex-president en huidig oppositieleider werd eerder veroordeeld tot 20 jaar celstraf.
Het Openbaar Ministerie heeft die eis opnieuw neergelegd. Als het aan justitie ligt krijgen vijf anderen dezelfde straf. Het gaat om de ex-militairen Benny Brondenstein, Iwan Dijksteel, Stephanus Dendoe en Ernst Geffery.
In de nacht van 7 op 8 december 1982 werden vijftien mannen gemarteld en gedood in Fort Zeelandia, in de Surinaamse hoofdstad Paramaribo. Het waren tegenstanders van het toenmalige militaire regime onder leiding van Bouterse. Hij was samen met een groep sergeanten door een coup in 1980 aan de macht gekomen.
De vijftien mensen, onder wie journalisten, vakbondsleiders en advocaten, probeerden volgens het regime een coup te plegen.
Slotpleidooi
Na de eerdere veroordelingen werd Bouterse (78) niet gevangengezet, wat ook niet expliciet in de eis stond. Dat is nu anders. Justitie heeft nu wel expliciet 20 jaar met gevangenneming geëist. Na de uitspraak is er geen beroep meer mogelijk.
Bouterse, inmiddels oppositieleider, noemde in juli in zijn slotpleidooi de Decembermoorden “betreurenswaardig”, spijt betuigde hij niet. Hij heeft ook altijd ontkend en vindt dat hij alleen politiek verantwoordelijk is omdat hij destijds legerleider was. Volgens Bouterse is Nederland verantwoordelijk voor de dood van de vijftien mannen.
Correspondent Nina Jurna:
“Nu de laatste zitting van deze lange rechtszaak is aangekondigd, zal dit de komende weken de gemoederen in Suriname bezighouden. En rijst de vraag hoe Bouterses aanhang zal reageren mocht de rechter hem daadwerkelijk veroordelen tot twintig jaar celstraf met gevangenneming.
Bouterse is de leider van de NDP, de grootste oppositiepartij in Suriname. Hij is nog altijd populair bij een groot deel van de bevolking, maar tegelijkertijd is Bouterse al decennialang de meest omstreden persoon in het land.
Het vonnis komt op een moment dat er grote ontevredenheid is in Suriname over het huidige regeringsbeleid van president Santokhi, en het land in een economische crisis zit.”
EINDE BERICHT
Reacties uitgeschakeld voor Noot 53/Vergeet de Decembermoorden nooit!
Het Grote Probleem met Wilders/.PVV is niet, dat zij refereren aan criminaliteit
en overlast-die zijn er, natuurlijk ook onder de door de PVV gewraakte groepen-maar doen, alsof alle Marokkanen, alle niet-westerse allochtonen,
alle vluchtelingen criminelen zouden zijn en er geen witte Nederlandse
criminelen bestaan.
Levensgevaarlijk, zo’n wereldbeeld.
Het ”grappige” is, dat Wilders tijdens de verkiezingscampagne een
”gematigder” geluid liet horen. Zo wilde hij-mocht het zover komen-”premier
van alle Nederlanders” zijn.
Wat die ”milde” toon waard was, toonde hij niet zo lang geleden,
toen hij racistische bezetters [die niet meer ”aapjes” in Kijkduin wilden],
van een hotel in Kijkduin, dat van gemeentewege tijdelijk asielzoekers
huisvestte, een riem onder het hart ging steken.
Samengevat:
De PVV/Wilders is nog even extreem, lees er zijn verkiezingsprogramma
”Nederlanders weer op Een” maar op na.
Daarom zou het levensgevaarlijk voor de democratische waarden zijn
als een Partij, die de artikelen 1 [Gelijkheidsbeginsel] en 6 [Vrijheid van Godsdienst] met voeten treedt, een kabinet zou leiden.
Een tweede reden voor deze gevaarlijke verkiezingsoverwinning is, dat PVV
aanhangers zich nu gesterkt voelen, te discrimineren en te intimideren.
Zo brachten de bovengenoemde hotelbezetters ook dit naar voren:
”Geert Wilders heeft toch gewonnen”
Samengevat:
De PVV/Wilders is nog even extreem, lees er zijn verkiezingsprogramma
”Nederlanders weer op Een” maar op na.
Daarom zou het levensgevaarlijk voor de democratische waarden zijn
als een Partij, die de artikelen 1 [Gelijkheidsbeginsel] en 6 [Vrijheid van Godsdienst] met voeten treedt, een kabinet zou leiden.
Bijna even gevaarlijk als de Duistere Heer Sauron de Ring van Macht weer aan zijn Vinger zou krijgen, zoals beschreven in Tolkien’s meesterwerk Lord of the Rings.
Astrid Essed
Amsterdam
Reacties uitgeschakeld voor PVV verkiezingsoverwinning ramp democratie/Ingezonden Stuk
De PVV wordt inderdaad de grootste fractie in de nieuwe Tweede Kamer. De partij van Geert Wilders krijgt 37 zetels. Daarna volgen GroenLinks-PvdA met 25 zetels en de VVD met 24 zetels. Nieuwkomer Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt heeft 20 zetels behaald.
De Kiesraad heeft vrijdag de officiële uitslag bekendgemaakt. D66 eindigt op 9 zetels. De laatste restzetel, en daarmee de 150e zetel in de Kamer, gaat naar de SP. Die komt daardoor op vijf zetels uit.
160 stemmen te weinig
Opvallend is het kleine verschil tussen de twee partijen. Als D66 in het hele land 160 stemmen meer had gekregen of de SP tachtig stemmen minder, was de restzetel naar D66 gegaan en zou die partij 10 Kamerzetels hebben behaald en de SP 4.
BBB krijgt 7 zetels en CDA 5. Forum voor Democratie, Partij voor de Dieren, ChristenUnie, SGP en DENK hebben elk 3 zetels. Volt telt straks 2 leden van de Tweede Kamer en JA21 krijgt er 1. 50PLUS en BIJ1 verliezen hun Kamerzetel.
Rechts – hard, fascistisch en aanpalend rechts – heeft een grote dreun uitgedeeld gisteren op verkiezingsdag. Links – zowel radicaal als gematigd als halfzacht links – heeft dramatisch verloren. De PVV de grootste met 37 zetels en Wilders op weg naar het premierschap – als we hem de weg niet versperren. PvdA/GL blijven steken op 25 zetels. PvdD tegen eerdere verwachtingen in niet gegroeid maar geslonken. Bij1 uit de Kamer verdwenen. Over de SP wil ik het nauwelijks hebben verder. Net zo min als over Denk, waarvan je niet eens zomaar kunt zeggen dat het bij links hoort. Het is een verschrikking, groter dan ik aan zag komen, en zonder zelfs maar de kleine pluspuntjes die groei van PvdD of standhouden van Bij1 had kunnen bieden.
Groot gevaar
De nederlaag voor links is veel ernstiger dan alleen electoraal. Het gata buitenparlementair links aan, en niet weinig ook. De context waarin we onze strijd voeren, wordt door de parlementai-politieke ontwikkeling wezenlijk ongunstiger, met extreem-rechts op weg naar regeringsmacht. En extreem-rechts beleid heeft consequenties, voor ons allemaal zij het niet voor iedereen in dezelfde scherpte. Verschuivingen ik stemmenaantallen doen er toe, ook voor anarchisten, ook voor niet-stemmers als ik. Meert linkse kiezers betekent: meer mensen waar ik als anarchist een aantal waarden – solidariteit, gelijkwaardifgeid in vrijheid, opkomen voor het leven op de planeet – gemeen heb. Meer linkse mensen betekent: een grotere groep waarmee ik zij aan zij kan staan op demonstraties, meer mensen die het kille neoliberalisme, de racistische haat en de planetaire destructie afwijzen. Dat veel van die mensen daarvoor primair de stembus en niet de eigen strijd hanteren, onderscheidt ze van anarchisten. Maar de gemeenschappelijke waarden en doelen openen mogelijkheden tot samenwerking. Meer van zulke mensen – tot uiting komend in onder meer verkiezingsuitslagen – helpt de goede kant op.
Verkiezingen zijn geen bruikbaar middel ter emancipatie. Verkiezingen zijn wel een barometer, een peiling van hoe de stemming onder veel mensen is. En de stemming is overduidelijk niet links, maar rechts. Hard rechts, met racisme als hoofdbestanddeel. De natie – dat bindmiddel dat arme Nederlanders aan rijke Nederlanders vast klinkt en Nederlanders van niet-Nederlanders scheidt heeft gewonnen van de horizontale solidariteit die armere mensen ongeacht afkomst aan elkaar bindt in een strijd tegen rijke mensen en hun onderdrukkende en uitbuitende systeem. Die natie als belangrijkste waarde heeft gezegevierd. Witheid als norm heeft gezegevierd. Vijandigheid jegens LGBTQI+-mensen heeft gezegevierd, de ruimte om in vrijheid te zijn wie ze zijn en de zorg te vinden die ze nodig hebben, komt nog meer onder druk te staan. Pro-Israëlische koloniale genocidepolitiek heeft gezegevierd: Wilders is al sinds jaar en dag uitgesproken Israël-fan en dan met name van de meest repressieve en racistische aspecten van de Israëlische samenleving. Een extra reden om komende tijd de Palestina-protesten volop te blijven ondersteunen.
De electorale overwinning van extreem-rechts weerspiegelt de kracht die het bijbehorende gedachtegoed bij miljoenen mensen in Nederland heeft. Of mensen allemaal zoveel rechtser zijn geworden, weet ik niet. Dat rechtse, vooral ook extreem-rechtse enr acistische mensen, s zich steeds minder inhouden, zich met steeds meer zelfvertrouwen voor hun reactionaire waardenpatroon uitspreken, is in ieder geval onmiskenbaar. Ja, als een op de vijf kiezers PVV heeft gestemd, dan weet je dat er bij jou in de straat of op de etage van jouw flat minstens twee of drie expliciete racisten wonen. Heel veel mensen – moslims, migranten, vluchtelingen, queer- en vooral ook transpersonen – zullen zich na 22 november 2023 acuut een stuk onveiliger voelen dan ze zich al voelden. Daar is alle aanleiding toe.
Links falen
Links – parlementair en buitenparlementair, gematigd en radicaal, sociaaldemocratisch en marxistisch en jazeker, ook het anarchistische links waar ik me toe reken – heeft dramatisch verloren. Parlementair links vooral door onvoldoende zetels te winnen. Buitenparlementair links en anarchistisch radicalisme vooral door de voelbaar wordende verschuiving naar hard rechts onder de bevolking, en de dreiging van een repressieve racistische regering, op weg naar regelrecht fascistisch bestuur. Dat ik als anarchist geen zetels nastreven betekent nog niet dat het soort staatsbestuur dat we ondergaan me niet interesseert – en het soort staatsbestuur dat er aan komt is een acuut gevaar. Ook wij als buitenparlementaire radicalen hebben dus verloren, waar we de opmars van extreem-rechts niet effectief hebben weten te counteren. Geen verzachtende omstandigheden. Geen excuses.
Voor gematigd links behoeft het falen tegen rechts geen verbazing te wekken: rechts tegemoet komen en er compromissen mee sluiten is rechts belonen en aanmoedigen. Binnen een sociaaldemocratisch denkkader is het fascisme niet effectief te bestrijden. Maar van anarchisten en aanverwante radicale en linkse mensen, met hun nadruk op zelforganisatie, emancipatie van onderop en directe actie, mag meer worden verwacht! We mogen wel eens terug naar de tekentafel, want we doen overduidelijk iets helemaal niet goed. We hebben op de groei van brede extreem-rechts/fascistische formaties zoals de PVV zo goed als geen enkele grip gehad de afgelopen jaren. Wat via militant antifascistische tegenmobilisatie redelijk gelukt is met betrekking tot NVU en Pegida – ze klein en in de marge helpen houden – is met betrekking tot de PVV overduidelijk niet gelukt met welke methode dan ook. Die vergt een andere aanpak, en we weten kennelijk niet goed welke. Mede daarom zitten we nu met pannen vol gebakken peren.
VVD faciliteert fascisten
Natuurlijk zijn er specifieke redenen voor het verkiezingsdrama van gisteren, buiten het linkse falen dat ik hierboven benoem. Hoofdschuldige voor het drama is de VVD van Rutte en Yezilgöz. Het was Rutte die in juli het kabinet opblies omdat coalitiepartners niet nog verder mee wilden in VVD-plannen om de komst van vluchtelingen nog moeilijker te maken. Het was de VVD die daarmee vluchtelingen en migranten als probleem aanwezen, en dat probleem tot hoofdthema in de verkiezingen maakte. Natuurlijk was dat koren op de molen van de club die zich al decennia als kampioen asielbestrijder en vijand van “massa-immigratie’ opstelt: de PVV. De VVD heeft, door de manier waarop ze Rutte 4 op hielp blazen, de deur voor de PVV verder opengezet.
Yezilgöz, de nieuwe chef van de VVD, maakte vervolgens duidelijk dat zij brak met het uitsluiten van de PVV-fascisten dat Rutte tot dan toe steeds had volgehouden, Rutte deed dat overigens vooral uit persoonlijke gekwetstheid: hij heeft Wilders nooit vergeven dat die halverwege Rutte 1 zijn steun aan bezuinigingsbeleid introk en dat kabinet ten val hielp brengen. Rutte zag Wilders niet zozeer als racist – om een racist te zien kon hij gewoon in de spiegel kijken – maar als onbetrouwbaar en dus ongeschikt als coalitiepartner voor consistent neoliberaal beleid. Yezilgöz hief de VVD-blokkade tegen de PVV op. Daarmee verviel voor potentiële PVV-stemmers die hun stem in regeringsdeelname vertaald willen zien, een argument om de PVV terzijde te laten. PVV-regeringsdeelname leek serieus mogelijk. Flink wat mensen die eerder VVD stemden, verhuisden naar de PVV. Het is dus de VVD die de PVV groter heeft helpen maken, door Wilders niet langer uit te sluiten en door de favoriete thema’s van de PVV centraal in de verkiezingsstrijd neer te zetten. Het heeft elementen van gigantische miscalculatie, want ongetwijfeld heeft Yezilgöz gedacht dat vooral de VVD, niet zozeer de PVV, over de ruggen van migranten en vluchtelingen zou scoren. In dat geval was Wilders op weg vicepremier te worden in een kabinet-Wilders. Nu wordt het andersom – als we het komende extreem-rechtse kabinet niet al preventief of tijdens de vorming ervan weten te torpederen. Op dat laatste komt het nu aan.
Aan de slag en zorg voor elkaar
Hoe torpederen we het komende fascistenkabinet voor het er zelfs maar zit? Hoe noodzakelijk dat torpederen is, heb ik uiteengezet in mijn artikel van gisteren: ‘Een komend fascistenkabinet? Allemaal in verzet!’ Dat sloot ik af met wat praktische suggesties. Intussen is de tijd om een begin met het verzet te maken dus aangebroken. Ja, we dienen komende tijd aandacht te besteden aan bezinning en heroriëntatie. Maar we kunnen niet wachten tot we aan onze tekentafel oplossingen en antwoorden hebben bedacht. Een essentieel deel van het antwoord ligt op straat! Protesten tegen een komend Wilders-kabinet komen inmiddels op gang: in Utrecht, Amsterdam en Tilburg worden al acties op touw gezet. Laten we die protesten zo groot mogelijk maken, laten we daar onze woede uiten en elkaar vinden om ons voor te bereiden en te organiseren voor het verzet dat we nodig hebben. Laten we bij dit alles voor elkaar zorgen, voor elkaar opkomen en elkaar bescherming bieden tegen de agressieve rechtse golf die nu over het land spoelt. Alleen samen slaan we die golf terug.
Peter Storm
[4]
MAIL ASTRID ESSED DD 4 DECEMBER 2023/INGEZONDEN STUK/”PVV VERKIEZINGSOVERWINNING RAMP DEMOCRATIE”
Het Grote Probleem met Wilders/.PVV is niet, dat zij refereren aan criminaliteit
en overlast-die zijn er, natuurlijk ook onder de door de PVV gewraakte groepen-maar doen, alsof alle Marokkanen, alle niet-westerse allochtonen,
alle vluchtelingen criminelen zouden zijn en er geen witte Nederlandse
criminelen bestaan.
Levensgevaarlijk, zo’n wereldbeeld.
Het ”grappige” is, dat Wilders tijdens de verkiezingscampagne een
”gematigder” geluid liet horen. Zo wilde hij-mocht het zover komen-”premier
van alle Nederlanders” zijn.
Wat die ”milde” toon waard was, toonde hij niet zo lang geleden,
toen hij racistische bezetters [die niet meer ”aapjes” in Kijkduin wilden],
van een hotel in Kijkduin, dat van gemeentewege tijdelijk asielzoekers
huisvestte, een riem onder het hart ging steken.
Samengevat:
De PVV/Wilders is nog even extreem, lees er zijn verkiezingsprogramma
”Nederlanders weer op Een” maar op na.
Daarom zou het levensgevaarlijk voor de democratische waarden zijn
als een Partij, die de artikelen 1 [Gelijkheidsbeginsel] en 6 [Vrijheid van Godsdienst] met voeten treedt, een kabinet zou leiden.
Een tweede reden voor deze gevaarlijke verkiezingsoverwinning is, dat PVV
aanhangers zich nu gesterkt voelen, te discrimineren en te intimideren.
Zo brachten de bovengenoemde hotelbezetters ook dit naar voren:
”Geert Wilders heeft toch gewonnen”
Samengevat:
De PVV/Wilders is nog even extreem, lees er zijn verkiezingsprogramma
”Nederlanders weer op Een” maar op na.
Daarom zou het levensgevaarlijk voor de democratische waarden zijn
als een Partij, die de artikelen 1 [Gelijkheidsbeginsel] en 6 [Vrijheid van Godsdienst] met voeten treedt, een kabinet zou leiden.
Bijna even gevaarlijk als de Duistere Heer Sauron de Ring van Macht weer aan zijn Vinger zou krijgen, zoals beschreven in Tolkien’s meesterwerk Lord of the Rings.
Astrid Essed
Amsterdam
Reacties uitgeschakeld voor Mail Astrid Essed dd 4 december 2023/Ingezonden Stuk/”PVV verkiezingsoverwinning ramp democratie”
Opinie, gepost door: Joke Kaviaar op 29/11/2023 11:12:50
Er is al heel veel over gezegd. Talloze analyses stellen de vraag en zoeken het antwoord: hoe dan? Ik vraag me af of mensen de afgelopen pak ‘m beet twintig jaar hebben opgelet.
Het was 2004 toen Rita Verdonk de scepter zwaaide over het ‘vreemdelingenbeleid’ en categorisch weigerde om het toen veel bepleitte generaal pardon toe te passen. Woorden als ‘deportatie’ en ‘kamp’ mocht je niet gebruiken om dat beleid, vormgegeven in opsluiting en deportaties, te duiden. De stemming in dit land was toen al – sinds de dood van Fortuyn – extreem rechts. Alleen, we mochten het nog niet weten. Maar duidelijk was toen al: ‘eigen volk eerst’, de slogan waarvoor Janmaat nog vervolgd werd in de jaren tachtig, was gemeengoed geworden. Nog wat omfloerst veelal, maar het was er. Het had zich verstopt in beleid door partijen die voor links doorgingen. De architect van het huidige ‘asiel’beleid was een PvdA’er: Job Cohen. Toen Verdonk plaats maakte voor PvdA’er Albayrak dachten veel mensen dat er verbetering zou komen. Maar het generaal pardon voor afgewezen vluchtelingen dat Albayrak mondjesmaat toeliet, kwam in ruil voor een dwingend sluiten van gemeentelijke noodopvang. En zo is dat jaar in jaar uit doorgegaan. Er wordt een strohalm gegeven en tegelijk een heel veld plat gemaaid en geasfalteerd. De strohalm wordt breed uitgemeten. Wees vooral dankbaar en verder je kop houden. Er is in al die jaren geen enkele bewindsvoerder op de post ‘vreemdelingenzaken’ geweest die het goed voor had met vluchtelingen. Niet in Nederland, niet in de hele EU. Fort Europa is verantwoordelijk voor duizenden doden in de Middellandse Zee en met het verleggen van de buitengrenzen naar ver buiten Europa door dealtjes met landen buiten de EU ook verantwoordelijk voor meer hekken en muren waar mensen stuk op lopen, worden opgepakt, gemarteld, beschoten, bestolen en vermoord. Er sterven mensen die gedumpt zijn in de Sahara. Hiervoor is Fort Europa verantwoordelijk. Nog maar een paar maanden terug nam Rutte samen met de Italiaanse fasciste Meloni het voortouw voor de deal met Tunesië. Dus hoezo zijn we nu verrast?
De gevestigde partijen, van ‘links’ tot rabiaat rechts, hebben jarenlang niks anders gedaan dan toegeven aan het verhulde racisme en fascisme. Niets anders deden ze dan extreem rechts gelijk geven door hun gedachtegoed in praktijk te brengen en tot beleid te maken. Zo zouden de extreem rechtse partijen niet aan de macht komen, maar zij die hun agenda stilletjes overnamen. Niet voor niets slapen vluchtelingen op straat bij Ter Apel. Dat is het gevolg van decennia van beleid om af te schrikken: kom niet hierheen, we helpen je niet. Het is beleid om opvang te sluiten zodat de boodschap ‘het zijn er teveel’ kan worden uitgelegd met verwijzing naar op straat slapende vluchtelingen. Dezelfde boodschap dient om neoliberaal diefstalbeleid op iets dat ‘woningmarkt’ heet te verhullen. We ‘worden overspoeld’! Angst voor water doet het altijd goed in dit moerasland onder de zeespiegel. Verdeel en heers werkt altijd. De vraag is: waarom hebben zoveel mensen niet door hoe dit werkt? Dringen we niet door met onze artikelen, pamfletten en demonstraties? Heeft de pers hier de hand in? Dat laatste is zeker (ook) waar. Ze praten de retoriek van de overheid na, komen hooguit als het kwaad is geschied met analyses achteraf die vooraf nuttiger waren geweest. Zo hebben de media vooraf aan de provinciale staten verkiezingen ‘Lientje’ van de Boeren Bedrog Beweging ruim baan gegeven om haar leugens te verspreiden om achteraf die leugens onderuit te halen. Mosterd na de maaltijd. Hetzelfde zagen we met de zogenaamde ‘mildheid’ van Wilders, zo kort voor de verkiezingen. Daags na de bezetting van het Atlantic Hotel in Kijkduin waar vluchtelingen gehuisvest zullen worden, gaat Wilders daar vandaag de agressieve racisten een hart onder de riem steken. Daar zal de pers komende dagen vast wel iets over te zeggen hebben: “toch niet zo mild”. Te laat! Dus: kunnen we tegen al die vuile propaganda op met onze demonstraties en manifestaties? Kunnen we die onderuit halen met acties die alleen de aandacht krijgen wanneer er mensen worden gearresteerd om vervolgens te merken dat het dan niet over de inhoud gaat? Dan moeten we het weer hebben over de middelen, de blokkades, het smeren van ketchup op de lijst van een schilderij, of de paraplu of fles op de kop van Baudet…
Een antwoord op de vraag “hoe komen we hieruit?” heb ik niet direct. Het is met alles “damned if you do – damned if you don’t” lijkt het. Maar wat we in elk geval om te beginnen kunnen doen is bouwen aan (grotere, dagelijks voelbare) solidariteit. Deze laten zien en blijken en voelen. In praktijk brengen zoals we altijd al gedaan hebben, maar nog veel meer. Solidariteit is een ding van dagelijkse praktijk. Die solidariteit is namelijk wat mensen die nu meer dan ooit het mikpunt zijn van het nu zo openlijke fascisme het eerste en het hardste nodig hebben. Dat begint met om je heen kijken en waakzaam zijn, opletten. Spring in de bres waar mensen worden aangevallen. Steun acties en demonstraties van mensen die worden aangevallen. Doe mee. Pik uitingen van racisme en fascisme niet. Niet op straat, in het OV. Niet op het familiefeestje. Niet in de winkel, in de wachtkamer van de huisarts. NO PASERAN! En vooral ook: we moeten ons niet richten op politici om het op te nemen voor groepen die tot mikpunt worden gemaakt. Zij waren namelijk de wegbereiders van dit fascisme. Weet dit: (zelf)verdediging is DIY. Het is aan ons om uitingen en daden van fascisme de voet dwars te zetten en te stoppen. Want daar schuilt nu het eerste en grootste gevaar. De fascisten komen uit hun holen gekropen omdat ze met de 37 zetels van Wilders hun gelijk bevestigd menen te zien en dat vermeende gelijk, dat komen ze halen. Dat gaat van de hufter die een vrouw de hoofddoek aftrekt tot vuurwerk en andere troep gooien naar demonstranten van KOZP. Het zijn aanvallen op demonstraties door extreem rechtse hooligans. Let wel: die tendens was ook al veel eerder zichtbaar. De herhaalde aanvallen op KOZP die reeds plaats hebben gevonden de afgelopen jaren lieten aan duidelijkheid niets te wensen over. Fascisten rond een van de laatste A12 blokkades, niet geheel toevallig die met het thema ‘Queer pride’, waren een regelrecht gevaar voor vastgeplakte demonstranten. De politie maakte er dankbaar gebruik van. Zoals altijd. Dus we moeten ons verenigen in solidariteit. En met die solidariteit voorkomen dat Wilders het PVV schip van wal kan laten steken.
Die fascisten die nu de straat op gaan kunnen rekenen op steun van Wilders en zijn eh.. ‘partij’. Als dat schip eenmaal vaart en regering heet, dan liggen alle rechten die verworven zijn, korter of langer geleden, onder vuur. Niet dat ‘rechten’ al zo vanzelfsprekend en beschermd waren trouwens. En daarmee komt nog een waarschuwing: reken er niet op dat allerlei rechtstatelijkheden en grondwetten ook maar iemand gaan beschermen. De wet, justitie en politie, belastingdienst, uitkeringsinstanties: racisme is al institutioneel. Dus: hoe beschermen we in de praktijk onszelf en diegenen die mikpunt zijn van fascisten? Door voorbereid te zijn. Dat is dagelijkse mentale voorbereiding en oplettendheid. Dat is demonstratieve aanwezigheid, en het ontwikkelen van praktische vaardigheden. Een handleiding heb ik niet, ik wil vooral de noodzaak aangeven.
Wat nodig is: laten zien waar we staan. Laat die polarisatie maar komen. Als fascisten toeslaan is er geen tijd voor nuance, voor in het midden balanceren. Dan is het tijd voor een kant kiezen. De kant van antifascisme en solidariteit. Sla Wilders het roer uit handen. Neem de bereidheid om te vechten voor die zoveel geroemde ‘gelijke rechten’ overal mee naar toe waar je komt en verspreid die in woord en daad: toen niet, nu niet, nooit meer fascisme!
Joke Kaviaar, 28 november 2023
DISCUSSIE
https://www.indymedia.nl/node/54122
Reacties uitgeschakeld voor PVV Overwinning/Zet de Strijd voort!/Reactie op stuk Joke Kaviaar
Rechts – hard, fascistisch en aanpalend rechts – heeft een grote dreun uitgedeeld gisteren op verkiezingsdag. Links – zowel radicaal als gematigd als halfzacht links – heeft dramatisch verloren. De PVV de grootste met 37 zetels en Wilders op weg naar het premierschap – als we hem de weg niet versperren. PvdA/GL blijven steken op 25 zetels. PvdD tegen eerdere verwachtingen in niet gegroeid maar geslonken. Bij1 uit de Kamer verdwenen. Over de SP wil ik het nauwelijks hebben verder. Net zo min als over Denk, waarvan je niet eens zomaar kunt zeggen dat het bij links hoort. Het is een verschrikking, groter dan ik aan zag komen, en zonder zelfs maar de kleine pluspuntjes die groei van PvdD of standhouden van Bij1 had kunnen bieden.
Groot gevaar
De nederlaag voor links is veel ernstiger dan alleen electoraal. Het gata buitenparlementair links aan, en niet weinig ook. De context waarin we onze strijd voeren, wordt door de parlementai-politieke ontwikkeling wezenlijk ongunstiger, met extreem-rechts op weg naar regeringsmacht. En extreem-rechts beleid heeft consequenties, voor ons allemaal zij het niet voor iedereen in dezelfde scherpte. Verschuivingen ik stemmenaantallen doen er toe, ook voor anarchisten, ook voor niet-stemmers als ik. Meert linkse kiezers betekent: meer mensen waar ik als anarchist een aantal waarden – solidariteit, gelijkwaardifgeid in vrijheid, opkomen voor het leven op de planeet – gemeen heb. Meer linkse mensen betekent: een grotere groep waarmee ik zij aan zij kan staan op demonstraties, meer mensen die het kille neoliberalisme, de racistische haat en de planetaire destructie afwijzen. Dat veel van die mensen daarvoor primair de stembus en niet de eigen strijd hanteren, onderscheidt ze van anarchisten. Maar de gemeenschappelijke waarden en doelen openen mogelijkheden tot samenwerking. Meer van zulke mensen – tot uiting komend in onder meer verkiezingsuitslagen – helpt de goede kant op.
Verkiezingen zijn geen bruikbaar middel ter emancipatie. Verkiezingen zijn wel een barometer, een peiling van hoe de stemming onder veel mensen is. En de stemming is overduidelijk niet links, maar rechts. Hard rechts, met racisme als hoofdbestanddeel. De natie – dat bindmiddel dat arme Nederlanders aan rijke Nederlanders vast klinkt en Nederlanders van niet-Nederlanders scheidt heeft gewonnen van de horizontale solidariteit die armere mensen ongeacht afkomst aan elkaar bindt in een strijd tegen rijke mensen en hun onderdrukkende en uitbuitende systeem. Die natie als belangrijkste waarde heeft gezegevierd. Witheid als norm heeft gezegevierd. Vijandigheid jegens LGBTQI+-mensen heeft gezegevierd, de ruimte om in vrijheid te zijn wie ze zijn en de zorg te vinden die ze nodig hebben, komt nog meer onder druk te staan. Pro-Israëlische koloniale genocidepolitiek heeft gezegevierd: Wilders is al sinds jaar en dag uitgesproken Israël-fan en dan met name van de meest repressieve en racistische aspecten van de Israëlische samenleving. Een extra reden om komende tijd de Palestina-protesten volop te blijven ondersteunen.
De electorale overwinning van extreem-rechts weerspiegelt de kracht die het bijbehorende gedachtegoed bij miljoenen mensen in Nederland heeft. Of mensen allemaal zoveel rechtser zijn geworden, weet ik niet. Dat rechtse, vooral ook extreem-rechtse enr acistische mensen, s zich steeds minder inhouden, zich met steeds meer zelfvertrouwen voor hun reactionaire waardenpatroon uitspreken, is in ieder geval onmiskenbaar. Ja, als een op de vijf kiezers PVV heeft gestemd, dan weet je dat er bij jou in de straat of op de etage van jouw flat minstens twee of drie expliciete racisten wonen. Heel veel mensen – moslims, migranten, vluchtelingen, queer- en vooral ook transpersonen – zullen zich na 22 november 2023 acuut een stuk onveiliger voelen dan ze zich al voelden. Daar is alle aanleiding toe.
Links falen
Links – parlementair en buitenparlementair, gematigd en radicaal, sociaaldemocratisch en marxistisch en jazeker, ook het anarchistische links waar ik me toe reken – heeft dramatisch verloren. Parlementair links vooral door onvoldoende zetels te winnen. Buitenparlementair links en anarchistisch radicalisme vooral door de voelbaar wordende verschuiving naar hard rechts onder de bevolking, en de dreiging van een repressieve racistische regering, op weg naar regelrecht fascistisch bestuur. Dat ik als anarchist geen zetels nastreven betekent nog niet dat het soort staatsbestuur dat we ondergaan me niet interesseert – en het soort staatsbestuur dat er aan komt is een acuut gevaar. Ook wij als buitenparlementaire radicalen hebben dus verloren, waar we de opmars van extreem-rechts niet effectief hebben weten te counteren. Geen verzachtende omstandigheden. Geen excuses.
Voor gematigd links behoeft het falen tegen rechts geen verbazing te wekken: rechts tegemoet komen en er compromissen mee sluiten is rechts belonen en aanmoedigen. Binnen een sociaaldemocratisch denkkader is het fascisme niet effectief te bestrijden. Maar van anarchisten en aanverwante radicale en linkse mensen, met hun nadruk op zelforganisatie, emancipatie van onderop en directe actie, mag meer worden verwacht! We mogen wel eens terug naar de tekentafel, want we doen overduidelijk iets helemaal niet goed. We hebben op de groei van brede extreem-rechts/fascistische formaties zoals de PVV zo goed als geen enkele grip gehad de afgelopen jaren. Wat via militant antifascistische tegenmobilisatie redelijk gelukt is met betrekking tot NVU en Pegida – ze klein en in de marge helpen houden – is met betrekking tot de PVV overduidelijk niet gelukt met welke methode dan ook. Die vergt een andere aanpak, en we weten kennelijk niet goed welke. Mede daarom zitten we nu met pannen vol gebakken peren.
VVD faciliteert fascisten
Natuurlijk zijn er specifieke redenen voor het verkiezingsdrama van gisteren, buiten het linkse falen dat ik hierboven benoem. Hoofdschuldige voor het drama is de VVD van Rutte en Yezilgöz. Het was Rutte die in juli het kabinet opblies omdat coalitiepartners niet nog verder mee wilden in VVD-plannen om de komst van vluchtelingen nog moeilijker te maken. Het was de VVD die daarmee vluchtelingen en migranten als probleem aanwezen, en dat probleem tot hoofdthema in de verkiezingen maakte. Natuurlijk was dat koren op de molen van de club die zich al decennia als kampioen asielbestrijder en vijand van “massa-immigratie’ opstelt: de PVV. De VVD heeft, door de manier waarop ze Rutte 4 op hielp blazen, de deur voor de PVV verder opengezet.
Yezilgöz, de nieuwe chef van de VVD, maakte vervolgens duidelijk dat zij brak met het uitsluiten van de PVV-fascisten dat Rutte tot dan toe steeds had volgehouden, Rutte deed dat overigens vooral uit persoonlijke gekwetstheid: hij heeft Wilders nooit vergeven dat die halverwege Rutte 1 zijn steun aan bezuinigingsbeleid introk en dat kabinet ten val hielp brengen. Rutte zag Wilders niet zozeer als racist – om een racist te zien kon hij gewoon in de spiegel kijken – maar als onbetrouwbaar en dus ongeschikt als coalitiepartner voor consistent neoliberaal beleid. Yezilgöz hief de VVD-blokkade tegen de PVV op. Daarmee verviel voor potentiële PVV-stemmers die hun stem in regeringsdeelname vertaald willen zien, een argument om de PVV terzijde te laten. PVV-regeringsdeelname leek serieus mogelijk. Flink wat mensen die eerder VVD stemden, verhuisden naar de PVV. Het is dus de VVD die de PVV groter heeft helpen maken, door Wilders niet langer uit te sluiten en door de favoriete thema’s van de PVV centraal in de verkiezingsstrijd neer te zetten. Het heeft elementen van gigantische miscalculatie, want ongetwijfeld heeft Yezilgöz gedacht dat vooral de VVD, niet zozeer de PVV, over de ruggen van migranten en vluchtelingen zou scoren. In dat geval was Wilders op weg vicepremier te worden in een kabinet-Wilders. Nu wordt het andersom – als we het komende extreem-rechtse kabinet niet al preventief of tijdens de vorming ervan weten te torpederen. Op dat laatste komt het nu aan.
Aan de slag en zorg voor elkaar
Hoe torpederen we het komende fascistenkabinet voor het er zelfs maar zit? Hoe noodzakelijk dat torpederen is, heb ik uiteengezet in mijn artikel van gisteren: ‘Een komend fascistenkabinet? Allemaal in verzet!’ Dat sloot ik af met wat praktische suggesties. Intussen is de tijd om een begin met het verzet te maken dus aangebroken. Ja, we dienen komende tijd aandacht te besteden aan bezinning en heroriëntatie. Maar we kunnen niet wachten tot we aan onze tekentafel oplossingen en antwoorden hebben bedacht. Een essentieel deel van het antwoord ligt op straat! Protesten tegen een komend Wilders-kabinet komen inmiddels op gang: in Utrecht, Amsterdam en Tilburg worden al acties op touw gezet. Laten we die protesten zo groot mogelijk maken, laten we daar onze woede uiten en elkaar vinden om ons voor te bereiden en te organiseren voor het verzet dat we nodig hebben. Laten we bij dit alles voor elkaar zorgen, voor elkaar opkomen en elkaar bescherming bieden tegen de agressieve rechtse golf die nu over het land spoelt. Alleen samen slaan we die golf terug.
Peter Storm
Reacties uitgeschakeld voor [Artikel Peter Storm]/Na het verkiezingsdrama: aan de slag tegen rechts!
PVV VERKIEZINGSOVERWINNING 2023/VOER DE STRIJD!/JUIST NU!
“Wij zijn democraten, de democratie heeft gesproken. Nu breekt het uur aan dat wij de democratie gaan verdedigen. Wij zullen schouder aan schouder met al die andere democraten in Nederland die het met ons eens zijn de rechtsstaat blijven verdedigen. De rechtsstaat is heilig voor ons”
””En als je in de komende dagen in de buurt, op school, op het werk,
mensen tegenkomt, die na vanavond denken ”hoor ik hier nog wel?”
dan zeg je heel duidelijk: ”JA!”….JA!”
SPEECH TIMMERMANS
Daarom sta ik hier met een zwaar gemoed. De PVV wil een Nexit, het wil de klimaatcrisis niet aanpakken, en ik vind het heel zorgwekkend dat de PVV, een partij die anti-rechtstatelijk is, zo groot is geworden…
“Er is een partij de grootste die 1 miljoen Nederlanders als tweederangsburgers beschouwt. Tegen al die mensen die nu veel pijn en angst voelen zeg ik: de Partij voor de Dieren staat naast je. En we blijven knokken voor gelijkwaardigheid.”
ESTHER OUWEHAND, PARTIJ VOOR DE DIEREN
https://www.partijvoordedieren.nl/nieuws/3-zetels
Beste Lezers,
EEN EMO WOORDJE VOORAF:
Voor ik doorga met de uitspraken van politici, die nog aan
de Goede Kant staan [en dat, naar ik nu inschat, zullen blijven doen],
even een persoonlijk, misschien wat emotioneel Woord:
Het is best pittig om te zien, dat na al je [ik bedoel even ondergetekende]
inspanningen, om te waarschuwen voor het Wilders/fascisme en proberen
het tegen te houden, al die anti-Wilders initiatieven, al die geweldige
anti-fascisten, die hun nek hebben uitgestoken en blijven doen,
al die Kamerdebatten, waarbij D’66 politici en anderen zich hebben
verzet tegen het dreigende en opkomende fascisten [waarvoor grote dank],
het dappere optreden van de anti-racistische partijen Denk en Bij1 [1A],
het toch gekomen is tot dit, een Mega-overwinning voor de PVV [2A]
en we het PVV fascisme niet hebben kunnen tegenhouden [3A]
Dit moest ik even kwijt, lees maar verder:
Uitspraken.
Uitspraken van politieke leiders [1], die geschokt zijn door de mega verkiezingsoverwinning van de PVV, met maar liefst 35 zetels! [2]
Zelfs ik, die al jarenlang waarschuw tegen de PVV en andere opkomende’
fascistische Krachten [3], had dit in mijn Stoutste dromen
niet kunnen voorspellen.
Nu rukt Wilders al jaren op, maar het ironische is, dat hij deze verkiezingen
handig heeft ingespeeld op het op een kiertje openzetten van de samenwerking
door de nieuwe VVD leider Yesilgoz [4], nadat premier [nu demissionair]
Rutte de deur min of meer stevig voor Vriend Wilders had gesloten [5]
En Wilders, een Politiek Dier bij uitstek, speelde daar knap op in,
door te verklaren, dat de Islam voor hem even geen prioriteit had [6],
waarmee hij aangaf hoe graag hij zou willen regeren [7]
Politieke analisten hebben ons tot vervelens toe uitgelegd, dat dat
een enorme blunder van Yesilgoz is geweest [8]
Het zij zo.
Het Kwaad is al geschied en zou weleens behoorlijk ernstige gevolgen
kunnen hebben.
Want dat Wilders statement, dat de Islam geen prioriteit zou hebben [9] en
nog ludieker, dat hij ”een premier voor alle Nederlanders zou willen zijn [10],
dat zijn natuurlijk Fabeltjes.
Iedereen, die zijn verkiezingsprogramma leest [11], ziet dat dit een
Sprookje van Aladin is. al zijn die een stuk mooier! [12]
En Wilders is nooit anders geweest!
Het Fabeltje, dat hij is ”geradicaliseerd” slaat ook nergens op.
AFKOMST”,”WATER EN BROOD”, ”ADMINISTRATIEVE DETENTIE”
Het Geheugen van de Mens is kort.
Zeker in deze tijd, nu er zoveel informatie op je afkomt.
Dus maar enkele Wilders-uitspraken in herinnering gebracht:
Tijdens Kamerdebatten heeft Wilders aan vluchtelingen gerefereerd
als ”hyena’s” [14], heeft hij het gehad over ”achterlijke islamitische
zandbaklanden” [15], over drie Surinaamse verdachten van de taximoord als
”drie beesten van Surinaamse afkomst” [16], over als straf voor mensen,
die vaker een geweldsmisdrijf gepleegd hebben ”op water en brood” [17],
over ”administratieve detentie” voor terreurverdachten [18]
TEL DUS UIT, JE WINST!
HOE NU VERDER
Goede Vraag
Partijen, die eventueel met Wilders in zee zouden willen gaan,
zijn er nog niet uit.
Het NSC van Pieter Omtzigt zendt verschillende Signalen uit.
Verklaarde Omtzigt zich eerst nog tegen de samenwerking met
de PVV/Wilders om principiele redenen [19], dat lijkt nu aan
het wankelen te zijn. [20]
Helemaal onbegrijpelijk is dat vanuit machtspolitiek standpunt
ook niet:
NSC wil graag regeren en het wordt nu toch wel erg moeilijk om
om de PVV, met haar -helaas- 37 zetels [21] heen te gaan.
BBB van Caroline van der Plas is duidelijk zeer happig [22], misschien
niet zozeer om met Wilders in zee te gaan, maar wel om te regeren
en is tot nu toe de enige partij geweest, die zich redelijk enthousiast
toonde [ook natuurlijk vanwege hun eigen verkiezingsoverwinning
[23] om de coalitiebesprekingen te beginnen.
De VVD is verre van enthousiast:
Werden er eerst tegenstrijdige signalen uitgezonden [24],
nu wordt er gesproken over een mogelijke gedoging van
een eventueel kabinet Wilders [25]
Natuurlijk hebben ze daar ook flink de pest in-laat ik
het maar even in gewoon taalgebruik uitdrukken, dat ze
tien zetels hebben verloren [26]
En ja, dat de PVV zo groot zou worden, dat had vrijwel niemand
gedacht, al stegen ze dan in de peilingen [27]
WIE WORDT JE VIJAND EN WIE WORDT JE MAAT?
”Macht en geld is waar het leven over gaat
……
”Wie geeft je liefde en wie geeft je haat
Wie wordt je vijand en wie wordt je maat? ” [29] De Songtekst van het rapnummer van Ali B ”Levenvan de Straat” [30] is hier toepasselijk.Want in deze Tijden komt de Waterscheiding, zie je”who is with us” en wie niet. Het eerste dat ik daarvan gewaar werd maakte indruk:De toespraak die PvdA-Groenlinks leider Frans Timmermans hield naar aanleiding van de verkiezingsuitslag”
”’En als je in de komende dagen in de buurt, op school, op het werk,
mensen tegenkomt, die na vanavond denken ”hoor ik hier nog wel?”
dan zeg je heel duidelijk: ”JA!”…. [31]
EN
””Het maakt niets uit waar jouw wieg stond, waar de wieg van je
ouders stonden, waar de wiegen van je grootouders stonden
2.18 ”Je hoort erbij!” [32]
Dat mag voor sommige mensen ”a thing apart” zijn, maar voor wie
kort na de verkiezingsuitslag even de Moed verloor, was dat indrukwekkend, ja.
Amnesty International roerde zich ook goed
Ik citeer haar reactie op X [Twitter]
”GISTEREN HEBBEN DE MENSENRECHTEN VERLOREN.
EEN RACISTISCHE PARTIJ HEEFT DE NEDERLANDSE VERKIEZINGEN
GEWONNEN. EEN PARTIJ, DIE SPECIFIEKE BEVOLKINGSGROEPEN
WEGZET DOOR ZE ALS MINDERWAARDIG TE BESTEMPELEN.
EEN PARTIJ, DIE, BLIJKT IEDER VERKIEZINGSPROGRAMMA WEER,
BEREID IS OM DE RECHTSSTAAT EN DE GRONDWET TE ONDERMIJNEN.
EEN PARTIJ, DIE MENSEN OP DE VLUCHT IN DE STEEK LAAT
WIJ BLIJVEN STRIJDEN VOOR MENSENRECHTEN,
VOOR IEDEREEN, ALTIJD” [33]
DEMONSTRATIES
Mooi en een echte Riem onder het Hart waren de ad hoc demonstraties
tegen de Mega verkiezingswinst van de PVV, waar in een korte tijd
best veel mensen opaf gekomen waren [34]
HOE NU VERDER?
WIE IS JE VIJAND, WIE IS JE MAAT?
Er is nog veel te speculeren over hoe het nu verder gaat en moet.
Dat ga ik niet doen.
Je weet het gewoon toch niet.
In ieder geval is wel duidelijk dat de mensen, die denken
dat Wilders veranderd is, omdat hij ”gematigde taal uitslaat”
[35] of de boel voor de gek houden, of dwazen zijn.
De man is niet veranderd.
Wie dat wel gelooft, lees zijn partijprogramma er dan maar
op na [36]
Maar hij wil graag regeren, dus slaat hij zogenaamd ”gematigde
taal” uit
En kijk maar eens: Gelovers in de Nieuwe Wilders, door wie hij
wordt gefeliciteerd met zijn verkiezingsoverwinning!
De Hongaarse premier Orban, het Belgische Vlaams Belang, de Franse
Front National leider Marine Le Pen, de Italiaanse politicus Mattheo Salvini, stuk
voor stuk extreem-rechtse griezels [37]
Ik ben trouwens wel benieuwd of hij uberhaupt een regering KAN
vormen:
De partijen, die eventueel met hem in zee willen gaan, verschillen op
een aantal punten nogal met hem [38]
WIE IS JE VIJAND, WIE IS JE MAAT?
Ik herhaal:
In Tijden als Deze [Extreme Tijden] tekent zich af
”Wie is je Vijand, Wie is je Maat”
Een aantal hebben al Positie gekozen:
GroenLinks PvdA, Amnesty International, Volt, Partij voor de Dieren [39,
Mooie Verklaring!] en ook anderen
En dan de Bondgenoten:
De demonstranten tegen het fascisme, die keer op keer weer de
straat op gaan!
De Komende Tijd zal steeds duidelijker worden, wie Kleur bekent tegen
het fascime!
Houdt Omtzigt zijn woord, dat hij niet wenst te regeren met een anti-rechtstatelijke partij? [40]
Een mooie Testcase om te zien, hoe integer hij in werkelijkheid is
Ik weet het, boosheid is een slechte raadgever. Toch word ik tot op het bot uitgedaagd en wordt mijn gemoed door Geert Wilders wel erg op de proef gesteld. Vol bravoure kondigt hij aan dat hij een film gaat maken waarin hij de islam neerzet als een fascistische religie. Dat doet een man die zegt dat hij het beste met Nederland voorheeft.
Maar ondertussen schept hij er genoegen in mensen bewust te schofferen door de religie waar zij (mede) hun identiteit aan ontlenen af te schilderen als een kwaadaardige bron. Volgens Wilders kan de Koran worden ingedikt tot het formaat van de Donald Duck. Hij vergelijkt het boek met Mein Kampf en zijn nieuwste credo is nu dus dat de Koran ’fascistisch’ is. Telkens opnieuw creëert Wilders over de ruggen van moslims een podium voor zichzelf en stuurt hij bewust aan op polarisering in de samenleving.
De eerste reacties op het plan van Wilders waren beheerst en afwachtend. De minister van justitie liet weten dat hij niet gelukkig is met het initiatief, maar dat hij het niet kan of wil verbieden. Voor een minister van justitie is dat natuurlijk de enige juiste reactie. Maar waar blijven de verontwaardigde reacties uit het land? Is dit plan van Wilders niet meer dan wat wild geraas, waarover we onze schouders moeten ophalen? Ben ik de enige die boos en bezorgd is? Ik voel me meer en meer getergd door de voortdurende beledigingen aan het adres van de moslims. Ik erger me aan de man die als een splijtzwam fungeert en bevolkingsgroepen tegen elkaar opzet. Ik erger me over het feit dat Wilders op geen enkele manier verantwoordelijkheid neemt voor een inhoudelijk debat over de multiculturele samenleving.
Geert Wilders is niet zomaar een Nederlander met een mening. Hij is politicus en lid van de Tweede Kamer. Ook hij heeft uiteraard het recht van het vrije woord. Maar juist als volksvertegenwoordiger heb je plichten tegenover de samenleving. Van een Kamerlid mag gevraagd worden zich verantwoordelijk op te stellen en mensen of groepen niet bij voortduring op hun te ziel trappen. Maar Wilders misbruikt zijn positie en het vrije woord als een alibi om op te hitsen en kloven in de samenleving te slaan.
Terecht wees de alom gewaardeerde (en vertrekkende) politicus Ed van Thijn er onlangs op dat democratie niet vanzelfsprekend is. Democratie kent ook het risico van implosie. Als we niet behoedzaam omgaan met het vrije woord en daar ook de beperkingen niet van kennen, is dat riskant voor de kwaliteit van samenleven en voor het democratisch bestel. We kunnen de democratie ook opblazen onder het mom van datzelfde vrije woord. Wilders’ zogenaamd ’vrije woorden’ vormen een bedreiging voor een samenleving waarin tolerantie, gastvrijheid en solidariteit kernwaarden zijn.
Onbegrijpelijk vind ik het, dat de ’redelijke mensen’ – waartoe ik mijzelf ook reken – zo onverschillig lijken te zijn. Wanneer staan wij eens op? Wanneer manifesteren wij ons met de oproep dat genoeg, genoeg is. Wanneer maken wij Wilders duidelijk dat wij een samenleving voorstaan waarin mensen op basis van respect met elkaar samenleven, dat wij de onderlinge dialoog wensen op basis van respect voor elkaars eigenheid. Met waardering voor elkaars identiteit en met een open vizier willen leren van verschillende religieuze gewoonten en belevingen. Met respect voor de woorden van de Koran, zoals ikzelf graag met respect bejegend wil worden op de woorden die voor mij heilig zijn en die mij via de Bijbel worden aangereikt.
Als Wilders de Bijbel op een vergelijkbare manier zou beoordelen als hij doet met de Koran zou hij constateren dat ook daarin verhalen staan die ik – en hij waarschijnlijk ook – niet graag werkelijkheid zie worden. Toch is de Bijbel vooral een boek dat uitnodigt om met elkaar te leven in vrede, in liefde en in hoop. Als christen vind ik het onacceptabel dat een landgenoot mensen met een bepaalde religieuze overtuiging categorisch diskwalificeert.
Het is tijd om op te staan tegen de verWildering van de samenleving. Het is tijd om een krachtig signaal af te geven aan alle moslims in ons land. Het geluid van Wilders is niet het geluid van Nederland. Extremisme is nooit de juiste weg. Redelijkheid en tolerantie mogen onder geen enkel beding onder druk komen staan. Dat gebeurt nu wel. Daarom is het tijd voor een breed maatschappelijk gedragen ’nee’ tegen de kwade boodschap van Wilders en de zijnen. Laten we ons opstellen als verschillege mensen die eenheid binnen onze samenleving willen nastreven, waar plaats is voor iedereen en waar mensen zich niet hoeven te generen voor het feit dat ze moslim zijn.
Het initiatief hoeft niet per definitie uit de politiek te komen. Laat het een stem zijn die gedragen wordt door een breed maatschappelijk front. Ik roep de leiders van toonaangevende maatschappelijke bewegingen en instellingen op om hun stem te laten horen tégen polarisatie en vóór respect voor medeburgers. Vakbonden, werkgevers, moslims, kerken, humanisten en andere groeperingen en instellingen: kom bijeen, sla de handen ineen, en keer het tij.
Doekle Terpstra schreef dit stuk op persoonlijke titel
Er is een tegenbeweging tegen Geert Wilders in oprichting. Dit heeft René Danen van ‘Nederland bekent kleur’ zondag bevestigd na berichtgeving in De Telegraaf hierover….
Het initiatief is een reactie op de oproep die voorzitter van de HBO-Raad Doekle Terpstra afgelopen vrijdag in Trouw deed om ‘op te staan tegen de verWildering van de samenleving’.
In een ingezonden brief in die krant stelt Terpstra, een prominent CDA-lid, dat Wilders zijn positie als Kamerlid misbruikt om op te hitsen en roept hij op ‘een duidelijk nee te laten horen tegen de kwade boodschap van Wilders’.
Terpstra juicht de plannen voor een tegenbeweging toe, liet hij zondag weten. Hij is na de publicatie van de brief ‘overspoeld door reacties’ onder meer van organisaties als Islam en Burgerschap en VluchtelingenWerk. Zelf wilde hij geen voortrekkersrol spelen, maar hij vindt wat Wilders doet ‘zeer gevaarlijk’. Hij vindt het belangrijk dat ook de ‘autochtone elite’ in beweging komt.
Ook Danen vindt dat een fase is aangebroken waarin iets moet gebeuren. Concrete plannen voor acties heeft hij nog niet. Maar het lijkt hem een ‘logisch moment’ voor een demonstratie wanneer de film van Wilders over de islam uitkomt. Dat is ergens in januari.
D66 zal na de eerstvolgende Kamerverkiezingen niet met de PVV van Wilders in een coalitie stappen. Dat zei D66-leider Pechtold in politiek café Libertijn. “Wilders als premier is voor mij een Haags horrorscenario”, zei Pechtold. “Dan word ik asielzoeker.”
Pechtold reageerde hiermee op uitspraken van Wilders, die afgelopen zondag niet uitsloot om met CDA en VVD in een kabinet te gaan zitten. “Ik word daardoor zeer gemotiveerd om nu ook kleur te bekennen”, zei Pechtold. “Ik wil Wilders niet salonfähig maken.”
De D66-leider vindt dat zijn PVV-collega de maatschappij ‘elementair aan het ontwrichten is’. “Het is een ramp voor het land als we geloven dat daar de oplossing zit. Dit is een man die wil dat we in bepaalde gevallen met een pistool op de knieën mogen richten van stadionbezoekers. Ik wil niet met een xenofoob en extremist in een kabinet zitten.” D66 staat in de peilingen op 17 zetels; de PVV op 32 zetels.
Het CDA moet uitkijken. Haar positie als bewaker van de publieke moraal staat op het spel.
Als het kabinet van VVD en CDA, met gedoogsteun van PVV er komt, dan zal in het regeerakkoord vast niets gevonden kunnen worden dat de beginselen van de rechtsstaat aantast. Natuurlijk niet. Maar de revolutie in het staatsbestel is dan ontketend.
De ’normalisatie’ van de PVV als potentiële regeringspartij gaat gepaard met een ’acceptatie’ van een moraal die vreemd is aan de beginselen van de rechtsstaat. Als het CDA dat nu niet ziet en macht laat prevaleren boven recht, is het definitief gedaan met haar positie als bewaker van de publieke moraal. Niet de uitkomst van de onderhandelingen telt, de principiële grens is al gepasseerd door de PVV als onderhandelingspartner te zien. CDA, ik zeg het als geestverwant, keer terug op je schreden!
De boodschap die uitgaat van de acceptatie van de PVV als gedoogpartij zal door niemand misverstaan worden: de uitspraken van Geert Wilders en de PVV horen voortaan bij de Haagse alledaagsheid. We moeten er maar aan wennen. Je kunt het ermee oneens zijn, maar het is business as usual. Van principieel verweer zal dan geen sprake meer zijn.
Regeren met de PVV betekent straks niet alleen de acceptatie van de vernederende kwalificaties die Wilders uitstort over medeburgers en waarvoor hij nog voor de rechter moet verschijnen. Nee, het betekent dat de regering moet toezien hoe een partij, die het landsbestuur hoe dan ook vertegenwoordigt, door kan gaan met het bedreigen van medeburgers in hun grondrechten. Alles wijst erop dat Wilders dit inderdaad zal doen.
De normalisatie van de PVV is de normalisatie van een politiek waarin stigmatisering van gelovigen, de aantasting van de morele en religieuze integriteit van medeburgers de gewoonste zaken van de wereld zijn. Dit tast de politieke cultuur en publieke moraal in Nederland aan.
Wilders zal hierin niet te stoppen zijn, ook niet door hem te incorporeren in het systeem. Toen koningin Beatrix in een kersttoespraak zei dat ’grofheid in woord en daad’ de verdraagzaamheid aantast, voelde Wilders zich aangesproken. Sindsdien wil hij dat zij geen deel meer uitmaakt van de regering. Zo gaat dat.
Premier Balkenende reageerde destijds met de opmerking dat Wilders afbreekt wat Nederland tot Nederland maakt, het koningshuis en de tolerantie. Wat is er sindsdien veranderd? Sinds wanneer kan het CDA hier wel mee leven? Als er één moment is van ’fatsoen moet je doen’, dan is het hier en nu. Het CDA was in het vorige kabinet nog doende de intolerante en zelfgerichte publieke moraal bestrijden. Nu helpt zij mee aan het normaliseren ervan.
Dit opent de deur voor een politieke cultuur die niet meer is gericht op harmonie en overeenstemming, maar op polarisatie en dwang.
Je kunt Wilders en de problemen die hij signaleert niet negeren. De multiculturele samenleving was geen haalbaar concept en natuurlijk moeten we niet naïef denken over de islam. Maar niet via een politiek die mensen stigmatiseert, rechten wil verkorten.
Het gebrek aan kritische distantie tegenover zo’n politiek toont ook aan dat het contact met wat ons geestelijk wapenen kan, heel dun is geworden.
Nederland hoeft niet zo vreesachtig te doen over de islam als ze zich bewuster was van haar eigen geestelijke wortels. Inderdaad is de joods-christelijke erfenis van groot belang. De Bijbel voedt de waarden die onze Grondwet wil beschermen. Maar dan moeten we die waarden ook werkelijk de hoogste plaats geven en ernaar handelen. Dit is het moment voor de christelijke politiek om dat te doen. CDA, keer terug van deze heilloze weg en normaliseer niet wat buiten de orde moet blijven van een moreel zelfbewuste politieke cultuur.
Nederland slaat rechtsaf. De PVV van Geert Wilders heeft de verkiezingen overtuigend gewonnen. In de exitpoll gaat de partij ruim aan kop met 35 zetels. Daarmee wordt de partij ruim twee keer zo groot.
In zijn verkiezingsspeech zei Wilders dat ‘de asieltsunami’ zal worden beperkt en dat Nederlanders weer meer geld in hun portemonnee zullen krijgen. ,,De kiezer heeft gesproken: hij is het zat. Hij is het spuugzat! En wij gaan zorgen dat die Nederlander weer op 1 komt te staan.’’
Hij deed een oproep aan andere partijen om samen te werken. ,,De PVV is niet meer te negeren met 35 zetels. Elke partij, ook de onze, zal over zijn schaduw heen moeten springen.’’ Hij zei dat er oplossingen moeten worden gevonden ‘binnen de grenzen van de Grondwet’. ,,En dat zal lukken’’, beloofde hij.
Wilders belooft zich ‘redelijk te willen opstellen’ bij de onderhandelingen over een nieuw kabinet. Hij zei te begrijpen dat partijen niet willen samenwerken als de PVV vast houdt aan een verbod op islamitische scholen bijvoorbeeld.
Andere partijen op ruime afstand van de PVV
Alle andere partijen volgen in de voorlopige uitslag op ruime afstand. De tweede partij lijkt de samenwerking GroenLinks-PvdA te worden met 25 zetels. Regeringspartij VVD van vertrekkend premier Mark Rutte verliest fors en wordt de derde partij met 24 zetels. De nieuwe partij van Pieter Omtzigt Nieuw Sociaal Contract (NSC) lijkt de Tweede Kamer binnen te komen met 20 zetels.
De winst van Wilders staat niet op zichzelf. In veel Europese landen zitten anti-migratiepartijen in de lift.
De BBB van Caroline van der Plas staat vooralsnog op 7 zetels. Dat is weliswaar meer dan de ene Kamerzetel die de partij nu heeft maar toch een bescheiden winst. Bij de Statenverkiezingen in maart was de partij immers nog afgetekend de grootste van het land.
De exitpoll van de NOS en RTL Nieuws is een indicatie van de verkiezingsuitslag. Er zijn nog geen stemmen geteld, maar bij de uitgang van een aantal verkiezingsbureaus is kiezers gevraagd wat zij hebben gestemd.
Kiezer rekent af met het beleid van afgelopen jaren
Voorafgaand aan de verkiezingen leken de Kamerverkiezingen ongemeen spannend te worden. In de laatste polls van de drie grote peilbureaus dinsdagavond gingen VVD, PVV en GroenLinks-PvdA nog nek aan nek. Maar de kiezer heeft afgerekend met het beleid van de afgelopen jaren: de grootste groep koos voor de partij van Wilders die het sluiten van de grenzen voor migranten als speerpunt maakte van de campagne.
De PVV werd voor veel rechtse kiezers aanvaardbaar nadat Wilders had gezegd zijn meest extreme islam-standpunten zoals het verbod van de koran ‘in de koelkast te zullen zetten’. Migratie was voor veel kiezers een van de belangrijkste onderwerpen waarop zij hun stemkeuze te bepaalden.
VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz zei dat de kiezer een duidelijke boodschap heeft afgegeven dat de zittende partijen het niet goed hebben gedaan. Volgens NSC-leider Pieter Omtzigt is hij beschikbaar om ‘te praten over kabinetsdeelsname’. ,,Maar dat is niet eenvoudig met dit verkiezingsresultaat. Iedereen zal over zijn schaduw heen moeten springen.’’
Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA koos in zijn toespraak direct voor de aanval op de PVV. Volgens hem zijn GroenLinks en PvdA mede de samenwerking aangegaan omdat ‘iedereen gelijk is’. ,,We zullen de democratie en de rechtsstaat blijven verdedigen!’’
Formatie wordt hels karwei
Als de uiteindelijke uitslag inderdaad lijkt op de eerste exitpoll, dreigt de formatie van een nieuw kabinet een hels karwei te worden. Het vormen van een coalitie die kan rekenen op een meerderheid in de Tweede Kamer lijkt heel lastig. Een coalitie met de PVV ‘over rechts’ wordt moeilijk omdat onder andere Pieter Omtzigt van NSC samenwerking met de PVV eerder uitsloot. Wel kwam hij daar woensdagavond weer voorzichtig op terug. VVD-lijsttrekker VVD zei eerder niet deel te nemen aan een kabinet als de PVV de grootste zou worden en Wilders premier werd.
Een coalitie door het midden lijkt onmogelijk. GroenLinks-PvdA en VVD hebben allebei gezegd dat ze liever niet met elkaar willen samenwerken.
En een coalitie ‘over links’ wordt lastig omdat daar minimaal zeven partijen voor nodig lijken. Daar komt bij dat de middenpartijen D66 en CDA fors hebben verloren en komen in de exitpoll uit op respectievelijk 10 en 5 zetels. Het CDA heeft al gezegd dat die partij dit keer niet beschikbaar is voor regeringsdeelname.
Vrijdag komen de lijsttrekkers van de partijen die in de Tweede Kamer zijn gekozen bijeen om te vergaderen hoe het nu verder moet. Dan zal een verkenner worden aangewezen die achter gesloten deuren bij alle partijleiders gaat aftasten wie met wie zou willen.
Wilders: ‘Mooiste dag van mijn leven’
Wilders zei na afloop van zijn overwinningsspeech dat dit ‘de mooiste dag van zijn leven’ is. ,,Ik merkte de laatste dagen al dat de overwinning weleens groter zou kunnen uitpakken dan wat de peilingen meldden. Het zal keihard werken worden, maar we zijn klaar om te regeren.’’
Wilders denkt premier van alle Nederlanders te kunnen zijn. ,,Premier.. tja zo ver is het nog niet. Maar we kunnen over onze schaduw heen springen en zijn bereid om ons constructief op te stellen. Ik hoop dat andere partijen dat ook willen. We zullen het zien de komende weken.’’
[3A]
‘Voor gematigd links behoeft het falen tegen rechts geen verbazing te wekken: rechts tegemoet komen en er compromissen mee sluiten is rechts belonen en aanmoedigen. Binnen een sociaaldemocratisch denkkader is het fascisme niet effectief te bestrijden. Maar van anarchisten en aanverwante radicale en linkse mensen, met hun nadruk op zelforganisatie, emancipatie van onderop en directe actie, mag meer worden verwacht! We mogen wel eens terug naar de tekentafel, want we doen overduidelijk iets helemaal niet goed. We hebben op de groei van brede extreem-rechts/fascistische formaties zoals de PVV zo goed als geen enkele grip gehad de afgelopen jaren. Wat via militant antifascistische tegenmobilisatie redelijk gelukt is met betrekking tot NVU en Pegida – ze klein en in de marge helpen houden – is met betrekking tot de PVV overduidelijk niet gelukt met welke methode dan ook.”
NA HET VERKIEZINGSDRAMA: AAN DE SLAG TEGEN RECHTS!
Rechts – hard, fascistisch en aanpalend rechts – heeft een grote dreun uitgedeeld gisteren op verkiezingsdag. Links – zowel radicaal als gematigd als halfzacht links – heeft dramatisch verloren. De PVV de grootste met 37 zetels en Wilders op weg naar het premierschap – als we hem de weg niet versperren. PvdA/GL blijven steken op 25 zetels. PvdD tegen eerdere verwachtingen in niet gegroeid maar geslonken. Bij1 uit de Kamer verdwenen. Over de SP wil ik het nauwelijks hebben verder. Net zo min als over Denk, waarvan je niet eens zomaar kunt zeggen dat het bij links hoort. Het is een verschrikking, groter dan ik aan zag komen, en zonder zelfs maar de kleine pluspuntjes die groei van PvdD of standhouden van Bij1 had kunnen bieden.
Groot gevaar
De nederlaag voor links is veel ernstiger dan alleen electoraal. Het gata buitenparlementair links aan, en niet weinig ook. De context waarin we onze strijd voeren, wordt door de parlementai-politieke ontwikkeling wezenlijk ongunstiger, met extreem-rechts op weg naar regeringsmacht. En extreem-rechts beleid heeft consequenties, voor ons allemaal zij het niet voor iedereen in dezelfde scherpte. Verschuivingen ik stemmenaantallen doen er toe, ook voor anarchisten, ook voor niet-stemmers als ik. Meert linkse kiezers betekent: meer mensen waar ik als anarchist een aantal waarden – solidariteit, gelijkwaardifgeid in vrijheid, opkomen voor het leven op de planeet – gemeen heb. Meer linkse mensen betekent: een grotere groep waarmee ik zij aan zij kan staan op demonstraties, meer mensen die het kille neoliberalisme, de racistische haat en de planetaire destructie afwijzen. Dat veel van die mensen daarvoor primair de stembus en niet de eigen strijd hanteren, onderscheidt ze van anarchisten. Maar de gemeenschappelijke waarden en doelen openen mogelijkheden tot samenwerking. Meer van zulke mensen – tot uiting komend in onder meer verkiezingsuitslagen – helpt de goede kant op.
Verkiezingen zijn geen bruikbaar middel ter emancipatie. Verkiezingen zijn wel een barometer, een peiling van hoe de stemming onder veel mensen is. En de stemming is overduidelijk niet links, maar rechts. Hard rechts, met racisme als hoofdbestanddeel. De natie – dat bindmiddel dat arme Nederlanders aan rijke Nederlanders vast klinkt en Nederlanders van niet-Nederlanders scheidt heeft gewonnen van de horizontale solidariteit die armere mensen ongeacht afkomst aan elkaar bindt in een strijd tegen rijke mensen en hun onderdrukkende en uitbuitende systeem. Die natie als belangrijkste waarde heeft gezegevierd. Witheid als norm heeft gezegevierd. Vijandigheid jegens LGBTQI+-mensen heeft gezegevierd, de ruimte om in vrijheid te zijn wie ze zijn en de zorg te vinden die ze nodig hebben, komt nog meer onder druk te staan. Pro-Israëlische koloniale genocidepolitiek heeft gezegevierd: Wilders is al sinds jaar en dag uitgesproken Israël-fan en dan met name van de meest repressieve en racistische aspecten van de Israëlische samenleving. Een extra reden om komende tijd de Palestina-protesten volop te blijven ondersteunen.
De electorale overwinning van extreem-rechts weerspiegelt de kracht die het bijbehorende gedachtegoed bij miljoenen mensen in Nederland heeft. Of mensen allemaal zoveel rechtser zijn geworden, weet ik niet. Dat rechtse, vooral ook extreem-rechtse enr acistische mensen, s zich steeds minder inhouden, zich met steeds meer zelfvertrouwen voor hun reactionaire waardenpatroon uitspreken, is in ieder geval onmiskenbaar. Ja, als een op de vijf kiezers PVV heeft gestemd, dan weet je dat er bij jou in de straat of op de etage van jouw flat minstens twee of drie expliciete racisten wonen. Heel veel mensen – moslims, migranten, vluchtelingen, queer- en vooral ook transpersonen – zullen zich na 22 november 2023 acuut een stuk onveiliger voelen dan ze zich al voelden. Daar is alle aanleiding toe.
Links falen
Links – parlementair en buitenparlementair, gematigd en radicaal, sociaaldemocratisch en marxistisch en jazeker, ook het anarchistische links waar ik me toe reken – heeft dramatisch verloren. Parlementair links vooral door onvoldoende zetels te winnen. Buitenparlementair links en anarchistisch radicalisme vooral door de voelbaar wordende verschuiving naar hard rechts onder de bevolking, en de dreiging van een repressieve racistische regering, op weg naar regelrecht fascistisch bestuur. Dat ik als anarchist geen zetels nastreven betekent nog niet dat het soort staatsbestuur dat we ondergaan me niet interesseert – en het soort staatsbestuur dat er aan komt is een acuut gevaar. Ook wij als buitenparlementaire radicalen hebben dus verloren, waar we de opmars van extreem-rechts niet effectief hebben weten te counteren. Geen verzachtende omstandigheden. Geen excuses.
Voor gematigd links behoeft het falen tegen rechts geen verbazing te wekken: rechts tegemoet komen en er compromissen mee sluiten is rechts belonen en aanmoedigen. Binnen een sociaaldemocratisch denkkader is het fascisme niet effectief te bestrijden. Maar van anarchisten en aanverwante radicale en linkse mensen, met hun nadruk op zelforganisatie, emancipatie van onderop en directe actie, mag meer worden verwacht! We mogen wel eens terug naar de tekentafel, want we doen overduidelijk iets helemaal niet goed. We hebben op de groei van brede extreem-rechts/fascistische formaties zoals de PVV zo goed als geen enkele grip gehad de afgelopen jaren. Wat via militant antifascistische tegenmobilisatie redelijk gelukt is met betrekking tot NVU en Pegida – ze klein en in de marge helpen houden – is met betrekking tot de PVV overduidelijk niet gelukt met welke methode dan ook. Die vergt een andere aanpak, en we weten kennelijk niet goed welke. Mede daarom zitten we nu met pannen vol gebakken peren.
VVD faciliteert fascisten
Natuurlijk zijn er specifieke redenen voor het verkiezingsdrama van gisteren, buiten het linkse falen dat ik hierboven benoem. Hoofdschuldige voor het drama is de VVD van Rutte en Yezilgöz. Het was Rutte die in juli het kabinet opblies omdat coalitiepartners niet nog verder mee wilden in VVD-plannen om de komst van vluchtelingen nog moeilijker te maken. Het was de VVD die daarmee vluchtelingen en migranten als probleem aanwezen, en dat probleem tot hoofdthema in de verkiezingen maakte. Natuurlijk was dat koren op de molen van de club die zich al decennia als kampioen asielbestrijder en vijand van “massa-immigratie’ opstelt: de PVV. De VVD heeft, door de manier waarop ze Rutte 4 op hielp blazen, de deur voor de PVV verder opengezet.
Yezilgöz, de nieuwe chef van de VVD, maakte vervolgens duidelijk dat zij brak met het uitsluiten van de PVV-fascisten dat Rutte tot dan toe steeds had volgehouden, Rutte deed dat overigens vooral uit persoonlijke gekwetstheid: hij heeft Wilders nooit vergeven dat die halverwege Rutte 1 zijn steun aan bezuinigingsbeleid introk en dat kabinet ten val hielp brengen. Rutte zag Wilders niet zozeer als racist – om een racist te zien kon hij gewoon in de spiegel kijken – maar als onbetrouwbaar en dus ongeschikt als coalitiepartner voor consistent neoliberaal beleid. Yezilgöz hief de VVD-blokkade tegen de PVV op. Daarmee verviel voor potentiële PVV-stemmers die hun stem in regeringsdeelname vertaald willen zien, een argument om de PVV terzijde te laten. PVV-regeringsdeelname leek serieus mogelijk. Flink wat mensen die eerder VVD stemden, verhuisden naar de PVV. Het is dus de VVD die de PVV groter heeft helpen maken, door Wilders niet langer uit te sluiten en door de favoriete thema’s van de PVV centraal in de verkiezingsstrijd neer te zetten. Het heeft elementen van gigantische miscalculatie, want ongetwijfeld heeft Yezilgöz gedacht dat vooral de VVD, niet zozeer de PVV, over de ruggen van migranten en vluchtelingen zou scoren. In dat geval was Wilders op weg vicepremier te worden in een kabinet-Wilders. Nu wordt het andersom – als we het komende extreem-rechtse kabinet niet al preventief of tijdens de vorming ervan weten te torpederen. Op dat laatste komt het nu aan.
Aan de slag en zorg voor elkaar
Hoe torpederen we het komende fascistenkabinet voor het er zelfs maar zit? Hoe noodzakelijk dat torpederen is, heb ik uiteengezet in mijn artikel van gisteren: ‘Een komend fascistenkabinet? Allemaal in verzet!’ Dat sloot ik af met wat praktische suggesties. Intussen is de tijd om een begin met het verzet te maken dus aangebroken. Ja, we dienen komende tijd aandacht te besteden aan bezinning en heroriëntatie. Maar we kunnen niet wachten tot we aan onze tekentafel oplossingen en antwoorden hebben bedacht. Een essentieel deel van het antwoord ligt op straat! Protesten tegen een komend Wilders-kabinet komen inmiddels op gang: in Utrecht, Amsterdam en Tilburg worden al acties op touw gezet. Laten we die protesten zo groot mogelijk maken, laten we daar onze woede uiten en elkaar vinden om ons voor te bereiden en te organiseren voor het verzet dat we nodig hebben. Laten we bij dit alles voor elkaar zorgen, voor elkaar opkomen en elkaar bescherming bieden tegen de agressieve rechtse golf die nu over het land spoelt. Alleen samen slaan we die golf terug.
Lijsttrekker Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA zegt dat het tijd is om de democratie te beschermen. “Wij zijn democraten, de democratie heeft gesproken. Nu breekt het uur aan dat wij de democratie gaan verdedigen. Wij zullen schouder aan schouder met al die andere democraten in Nederland die het met ons eens zijn de rechtsstaat blijven verdedigen. De rechtsstaat is heilig voor ons”, zei Timmermans in een eerste reactie op de verkiezingszege van de PVV van Geert Wilders.
Timmermans zegt dat zijn partij nooit in een coalitie zal stappen “met een partij die Nederlanders uitsluit”. Hij riep andere linkse partijen op: “sluit je bij ons aan, laten we een vuist maken tegen onrecht, een vuist maken tegen discriminatie, een vuist maken tegen uitsluiting en een vuist maken in de strijd tegen armoede.”
Hij riep zijn toehoorders op: “Hou elkaar nou even vast. Want wij laten in Nederland niemand los. En als je op school, in je buurt of op je werk mensen tegenkomt die vragen: hoor ik hier nog wel?, zeg je heel duidelijk ja.” Timmermans voegde er daarna aan toe: “in Nederland is iedereen gelijk, het maakt niet uit waar jouw wieg stond, waar de wiegen van je ouders stonden, waar de wiegen van je grootouders stonden, je hoort erbij.”
De voormalige Eurocommissaris zei ook dat hij teleurgesteld is in de verwachte uitslag voor GroenLinks-PvdA. “Ik had op veel meer gehoopt.” De partij staat op 25 zetels in de exitpoll van Ipsos in opdracht van NOS en RTL. De PVV van Wilders zou 35 zetels krijgen. Toen Timmermans Wilders feliciteerde met zijn overwinning, klonk boegeroep vanuit de zaal waar GroenLinks-PvdA de uitslagenavond volgde.
UTRECHT – Bij het pro-Europese Volt klinkt na het binnenkomen van de eerste exitpolls ongeloof. De partij staat op licht verlies volgens de eerste uitslagen. „We hadden op meer zetels gehoopt, maar het is goed dat we onszelf weten te handhaven”, zegt partijleider Laurens Dassen.
Volgens Dassen staat Volt lijnrecht tegenover de PVV, de grote winnaar woensdagavond, qua verkiezingsprogramma. „Daarom sta ik hier met een zwaar gemoed. De PVV wil een Nexit, het wil de klimaatcrisis niet aanpakken, en ik vind het heel zorgwekkend dat de PVV, een partij die anti-rechtstatelijk is, zo groot is geworden…”
Volt-voorzitter Reinier van Lanschot baalt ook van de eerste uitslagen, waarin Volt een zetel minder haalt dan de 3 van 2021. „Mensen trokken hierheen om religieuze vrijheid uit te oefenen, en nu is deze partij, die een bepaalde religie wil verbieden, de grootste.”
Volt viel deze campagne op met een uitgesproken verkiezingsprogramma. Zo wil de partij een basisinkomen invoeren, alle toeslagen afschaffen en korte vliegreizen verbieden. Dassen vreesde de laatste dagen dat zijn kiezers uit strategische overwegingen naar PvdA/GL zouden overstappen, en dat lijkt volgens de partijleider ook te zijn gebeurd.
De winst van PVV is voor Volt-leider Laurens Dassen teleurstellend en frustrerend. “Ik sta hier met een zwaar gemoed”, zegt hij in eerste reactie op de exitpolls van Ipsos, opdracht van NOS en RTL. Daarin komt Volt uit op 2 zetels, een verlies van 1 zetel ten opzichte van 2021.
“PVV staat lijnrecht tegenover alles waar wij voor staan”, zegt Dassen bij de evenementenlocatie in Utrecht. “Dit is een partij die mensen uitsluit, die voor een Nexit is.” Dat terwijl Volt juist voor meer samenwerking met Europa is. Hij vindt dat het in de campagne veel te weinig is gegaan over het belang van de Europese Unie.
De frustratie bij Dassen is merkbaar als hij opsomt wat er volgens hem miste in de verkiezingscampagne. “Er is een oorlog op ons continent en alleen al daaruit blijkt het belang van Europa”, zegt hij. “Daar is het veel te weinig over gegaan.” Hij vindt dat politici “jaar op jaar op jaar” de schuld naar Brussel hebben geschoven. “Daardoor denken mensen misschien dat Europa niet belangrijk is.”
Hij vindt zelf dat de campagne van Volt wel goed is gegaan. “We hebben laten zien dat we radicale keuzes konden maken, voor het klimaat en de toeslagen.”
Of Volt ooit samen in een coalitie zal gaan met PVV weet Dassen zeker. “Dat nooit. We staan diametraal tegenover elkaar.”
Op het moment dat de tweede exitpoll binnen kwam, hielden alle aanwezigen in Utrecht hun adem in. Uit de eerste poll kwam de verwachting van 2 zetels voor Volt. Toch gaat er een teleurgestelde zucht door de zaal op het moment dat de tweede poll bevestigt dat het er voorlopig 2 blijven.
In aanloop naar deze verkiezingen peilde Volt steeds 3 zetels. Met dat aantal kwam de pan-Europese partij van Laurens Dassen in 2021 ook de Tweede Kamer in. Daarvan zijn er in de huidige Kamer nog 2 over, omdat Nilüfer Gündoğan uit de partij werd gezet nadat zij was beschuldigd van grensoverschrijdend gedrag. Zij ging als eenpitter door, maar neemt nu toch afscheid van de politiek.
De waarschijnlijke verkiezingsoverwinning van PVV komt onder meer door keuzes van de VVD. Dat zei D66-leider Rob Jetten op de verkiezingsuitslagavond van zijn partij in Amsterdam. De VVD heeft dat gedaan door “een gekozen campagne over de ruggen van vluchtelingen.”.
“De politiek van intolerantie is genormaliseerd terwijl die nooit normaal mag zijn”, aldus Jetten, waarna gejuich en geklap uit de zaal klonk. Hij beloofde “de komende jaren te blijven werken tegen haat en intolerantie. Want als één partij dat doet als anderen stil blijven staan, zijn het Democraten 66.”
Volgens de exitpoll van Ipsos in opdracht van NOS en RTL krijgt D66 10 zetels. Tijdens de vorige verkiezingen won D66 24 zetels.
[2]
AD
PVV SLAAT ALLE CONCURRENTEN KNOCK-OUT, WILDERS BELOOFT
Nederland slaat rechtsaf. De PVV van Geert Wilders heeft de verkiezingen overtuigend gewonnen. In de exitpoll gaat de partij ruim aan kop met 35 zetels. Daarmee wordt de partij ruim twee keer zo groot.
In zijn verkiezingsspeech zei Wilders dat ‘de asieltsunami’ zal worden beperkt en dat Nederlanders weer meer geld in hun portemonnee zullen krijgen. ,,De kiezer heeft gesproken: hij is het zat. Hij is het spuugzat! En wij gaan zorgen dat die Nederlander weer op 1 komt te staan.’’
Hij deed een oproep aan andere partijen om samen te werken. ,,De PVV is niet meer te negeren met 35 zetels. Elke partij, ook de onze, zal over zijn schaduw heen moeten springen.’’ Hij zei dat er oplossingen moeten worden gevonden ‘binnen de grenzen van de Grondwet’. ,,En dat zal lukken’’, beloofde hij.
Wilders belooft zich ‘redelijk te willen opstellen’ bij de onderhandelingen over een nieuw kabinet. Hij zei te begrijpen dat partijen niet willen samenwerken als de PVV vast houdt aan een verbod op islamitische scholen bijvoorbeeld.
Andere partijen op ruime afstand van de PVV
Alle andere partijen volgen in de voorlopige uitslag op ruime afstand. De tweede partij lijkt de samenwerking GroenLinks-PvdA te worden met 25 zetels. Regeringspartij VVD van vertrekkend premier Mark Rutte verliest fors en wordt de derde partij met 24 zetels. De nieuwe partij van Pieter Omtzigt Nieuw Sociaal Contract (NSC) lijkt de Tweede Kamer binnen te komen met 20 zetels.
De winst van Wilders staat niet op zichzelf. In veel Europese landen zitten anti-migratiepartijen in de lift.
De BBB van Caroline van der Plas staat vooralsnog op 7 zetels. Dat is weliswaar meer dan de ene Kamerzetel die de partij nu heeft maar toch een bescheiden winst. Bij de Statenverkiezingen in maart was de partij immers nog afgetekend de grootste van het land.
De exitpoll van de NOS en RTL Nieuws is een indicatie van de verkiezingsuitslag. Er zijn nog geen stemmen geteld, maar bij de uitgang van een aantal verkiezingsbureaus is kiezers gevraagd wat zij hebben gestemd.
Kiezer rekent af met het beleid van afgelopen jaren
Voorafgaand aan de verkiezingen leken de Kamerverkiezingen ongemeen spannend te worden. In de laatste polls van de drie grote peilbureaus dinsdagavond gingen VVD, PVV en GroenLinks-PvdA nog nek aan nek. Maar de kiezer heeft afgerekend met het beleid van de afgelopen jaren: de grootste groep koos voor de partij van Wilders die het sluiten van de grenzen voor migranten als speerpunt maakte van de campagne.
De PVV werd voor veel rechtse kiezers aanvaardbaar nadat Wilders had gezegd zijn meest extreme islam-standpunten zoals het verbod van de koran ‘in de koelkast te zullen zetten’. Migratie was voor veel kiezers een van de belangrijkste onderwerpen waarop zij hun stemkeuze te bepaalden.
VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz zei dat de kiezer een duidelijke boodschap heeft afgegeven dat de zittende partijen het niet goed hebben gedaan. Volgens NSC-leider Pieter Omtzigt is hij beschikbaar om ‘te praten over kabinetsdeelsname’. ,,Maar dat is niet eenvoudig met dit verkiezingsresultaat. Iedereen zal over zijn schaduw heen moeten springen.’’
Frans Timmermans van GroenLinks-PvdA koos in zijn toespraak direct voor de aanval op de PVV. Volgens hem zijn GroenLinks en PvdA mede de samenwerking aangegaan omdat ‘iedereen gelijk is’. ,,We zullen de democratie en de rechtsstaat blijven verdedigen!’’
Formatie wordt hels karwei
Als de uiteindelijke uitslag inderdaad lijkt op de eerste exitpoll, dreigt de formatie van een nieuw kabinet een hels karwei te worden. Het vormen van een coalitie die kan rekenen op een meerderheid in de Tweede Kamer lijkt heel lastig. Een coalitie met de PVV ‘over rechts’ wordt moeilijk omdat onder andere Pieter Omtzigt van NSC samenwerking met de PVV eerder uitsloot. Wel kwam hij daar woensdagavond weer voorzichtig op terug. VVD-lijsttrekker VVD zei eerder niet deel te nemen aan een kabinet als de PVV de grootste zou worden en Wilders premier werd.
Een coalitie door het midden lijkt onmogelijk. GroenLinks-PvdA en VVD hebben allebei gezegd dat ze liever niet met elkaar willen samenwerken.
En een coalitie ‘over links’ wordt lastig omdat daar minimaal zeven partijen voor nodig lijken. Daar komt bij dat de middenpartijen D66 en CDA fors hebben verloren en komen in de exitpoll uit op respectievelijk 10 en 5 zetels. Het CDA heeft al gezegd dat die partij dit keer niet beschikbaar is voor regeringsdeelname.
Vrijdag komen de lijsttrekkers van de partijen die in de Tweede Kamer zijn gekozen bijeen om te vergaderen hoe het nu verder moet. Dan zal een verkenner worden aangewezen die achter gesloten deuren bij alle partijleiders gaat aftasten wie met wie zou willen.
Wilders: ‘Mooiste dag van mijn leven’
Wilders zei na afloop van zijn overwinningsspeech dat dit ‘de mooiste dag van zijn leven’ is. ,,Ik merkte de laatste dagen al dat de overwinning weleens groter zou kunnen uitpakken dan wat de peilingen meldden. Het zal keihard werken worden, maar we zijn klaar om te regeren.’’
Wilders denkt premier van alle Nederlanders te kunnen zijn. ,,Premier.. tja zo ver is het nog niet. Maar we kunnen over onze schaduw heen springen en zijn bereid om ons constructief op te stellen. Ik hoop dat andere partijen dat ook willen. We zullen het zien de komende weken.’’
Dilan Yesilgöz (VVD) breekt met de harde PVV-blokkade van voorganger Mark Rutte. De nieuwe liberale leider zet de deur naar samenwerking met Wilders op een kleine kier, ze wil ‘vooruitkijken’. Pas na het PVV-partijprogramma besluit de VVD of samenwerking mogelijk is.
Na voorwerk van VVD-Kamerlid Brekelmans lijkt ook lijsttrekker Dilan Yesilgöz te breken met de liberale banvloek over de PVV. Samenwerken met Wilders is niet langer absoluut taboe, is de boodschap van de nieuwe VVD-leider: ,,Wie met wie is typisch Haags gedoe”, zei Yesilgöz op vragen over de PVV na afloop van de eerste ministerraad na de zomerstop.
,,Het gaat om problemen van mensen en oplossingen die we bieden. Dan moet je kijken met wie je het beste kunt samenwerken om dat voor elkaar te krijgen, en ik zal iedere partij beoordelen op de plannen die zij neerleggen. Eerst moet de kiezer zich uitspreken.”
Gedoogcoalitie
Na de gedoogcoalitie (2010-2012) met de PVV en Wilders’ minder-Marokkanen-uitspraak in 2014 wierpen veel partijen – waaronder de VVD – een blokkade op. Samenwerken met Wilders is daardoor uitgesloten, herhaalde bijvoorbeeld de nieuwe CDA-lijsttrekker Henri Bontenbal maandag nog. Maar de VVD breekt met die koers: Yesilgöz stelt dat de uitspraak van Wilders over Marokkanen ‘walgelijk’ is, maar meldde in één adem dat ze wel ‘vooruit’ wil kijken.
,,Ik heb Wilders zelf gehoord dat hij over ego’s heen wil stappen en een frisse start wil maken. Dus ik ben benieuwd waarmee hij komt. Ik zal iedere lijsttrekker beoordelen op de plannen.”
De kans is klein dat de VVD na publicatie van het PVV-programma graag met Wilders samenwerkt: de verkiezingsprogramma’s van Wilders zijn radicaal-rechts en bevatten onder meer plannen voor een asielstop en een ministerie van ‘De-islamisering’. Wilders zelf zal zijn toon niet matigen, weten vertrouwelingen van de PVV-leider: hij gelooft niet in een mildere opstelling.
Dus als Yesilgöz de deur ná bekendmaking van het PVV-programma verder open zet, zal er binnen de VVD een stevige discussie ontstaan. Na de eerdere flirt van Tweede Kamerlid Brekelmans reageerden diverse liberalen al direct dat samenwerking met Wilders taboe moet blijven. De JOVD, de jongerentak van de VVD, liet weten dat de PVV ‘heel ver afstaat van de basisbeginselen van de VVD’. Oud-VVD-leider Ed Nijpels refereerde aan Brekelmans’ voorzichtige toenadering naar Wilders en meldde: ‘Is dit de nieuwe koers van de VVD? Kan toch niet waar zijn’.
Meer partijen worstelen met de PVV-blokkade. In de provincie Flevoland werkt de ChristenUnie nu met de PVV samen, tot groot chagrijn van de landelijke CU-top. Maar de coalitie kwam er wel. Andere partijen signaleren dat de VVD met de komst van Yesilgöz ‘naar rechts opschuift’. Haar voorganger Rutte noemde zijn opvolger bij het debat over de kabinetsval ook ‘rechtser dan ik’.
De demissionair premier wilde vrijdag niet ingaan op vragen over Yesilgöz’ uitspraken: ,,De tijd schrijdt voort, er zijn verkiezingen, het is een verstandige lijn”, was het enige dat de huidige VVD-leider kwijt wil. Hoe dat te rijmen valt met zijn eigen eerdere uitsluiting van Wilders en diens overschrijding van ‘rode lijnen’ wilde de premier niet zeggen: ,,Maar ik ga geen commentaar leveren op de VVD-lijsttrekker, ik sta hier als premier.”
VVD-leider Rutte wil opnieuw niet regeren met de PVV. Bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2017 sloot de VVD de partij van PVV-leider Wilders ook uit. In het wekelijkse gesprek met de minister-president in het NOS-radioprogramma Met het Oog op Morgen wordt Rutte gevraagd of hij nog steeds niet met de PVV wil. Zijn antwoord is kortweg “nee”.
Rutte geeft deze keer geen expliciete reden voor het uitsluiten van de grootste oppositiepartij. In januari 2017 had het onder meer te maken met de uitspraken van Wilders over rechters en Marokkanen. Die opmerkingen stonden volgens Rutte haaks op de waarden van Nederland en de rechtsstaat.
Appjes
Begin deze week zei Rutte al dat hij na de verkiezingen niet wil samenwerken met Forum voor Democratie. Hij zei dat in het tv-programma Op1 naar aanleiding van berichten over racistische app-berichten van Forum-leider Baudet. Rutte noemde de appjes “walgelijk, homofoob en racistisch”.
De uitsluiting van deze twee partijen betekent volgens Rutte niet dat de VVD naar de linkerkant van het politieke spectrum wordt getrokken. Het kabinet van VVD-CDA-D66 en ChristenUnie is ook niet centrum-links, benadrukt Rutte in het radiogesprek. “Alleen D66 wil in verkiezingstijd wel meer geld uitgeven”, zegt Rutte die constateert dat het bij de formatie altijd weer goed komt.
Peilingen
Rutte noemt geen partijen waar de VVD een mogelijke coalitie mee wil vormen. “We zien het wel”. Nu staat de VVD als grootste in de peilingen, maar dat zegt nog niets. “Het zijn peilingen en je weet nooit hoe het loopt.”
in een reactie op het uitsluiten van de PVV door de VVD zegt PVV-voorman Wilders dat Rutte “dus” over links wil. “Alleen een grote PVV kan Ollongren, Klaver en consorten nog uit het kabinet houden”, twittert Wilders.
PVV-leider Geert Wilders wil deelnemen aan een volgend kabinet en dan bij voorkeur niet in een gedoogconstructie. Dat zegt hij in het lijsttrekkersinterview van Nieuwsuur. Hij is bereid concessies te doen, mocht het zover komen, ook wat betreft zijn standpunten over de islam. “Er zijn belangrijkere prioriteiten.”
Het kernpunt van de PVV is sinds de oprichting in 2006 onveranderd: de “islamisering” van Nederland moet worden beperkt. “Nederland is geen islamitisch land”, schrijft Wilders in het voorwoord van zijn verkiezingsprogramma.
Maar volgens Wilders heeft Nederland momenteel grotere problemen dan het terugdringen van de islam. “De islam zal nooit uit ons DNA gaan, maar de prioriteit ligt nu duidelijk bij andere zaken als het gaat om de komende regeerperiode.”
Wilders noemt immigratie en asiel, de gezondheidszorg en bestaanszekerheid als voorbeelden van zaken die voor hem nu belangrijker zijn dan zijn strijd tegen de islam. “Als wij dadelijk – waar ik op hoop, en waar ik eerlijk gezegd ook van uitga – aan die onderhandelingstafel komen, zullen dat onze prioriteiten zijn.”
‘Existentieel gevaar’
In 2018 wilde Wilders “bepaalde islamitische uitingen” nog per wet verbieden. In een initiatiefwetsvoorstel noemde hij de islam een “existentieel gevaar” dat Nederland bedreigt. In zijn verkiezingsprogramma staat nog altijd dat hij geen moskeeën en islamitische scholen wil, dat hij de koran en de islamitische hoofddoek in overheidsbouwen wil verbieden. “Zeggen wij: als dit niet gerealiseerd wordt, dan gaan we niet regeren? Het antwoord daarop is: nee, ik snap dat andere punten nu belangrijker zijn”, aldus Wilders.
Dit initiatiefwetsvoorstel kreeg geen meerderheid, net als een ander voorstel uit 2019 voor een verbod op dubbele nationaliteiten van bewindspersonen. De Raad van State verklaarde beide voorstellen “onverenigbaar met de wezenlijke uitgangspunten van de democratische rechtsstaat”.
Wilders benadrukte in Nieuwsuur het liefst in een meerderheidscoalitie te willen regeren met centrumrechtse partijen. Hij noemde de BBB, VVD, JA21 en NSC als voorkeurspartners, “al zal ik Pieter Omtzigt nog wel moeten overtuigen”.
Voor de VVD en NSC zijn de anti-rechtsstatelijke standpunten van de PVV een barrière om met die partij te regeren. Op de vraag of Wilders bereid is die punten te parkeren, zegt hij: “Dat zijn niet mijn woorden, maar dat u er heel ver naast zit, kan ik niet zeggen.”
Het is te laat voor de VVD om alsnog met een eigen verhaal bakzeil te halen en slagvaardig de campagne te beëindigen. Dat zegt Pieter-Paul Slikker, voormalig campagneleider PvdA. Vanaf het moment dat VVD-lijsttrekker Dilan Yesilgöz de deur open zette voor de PVV van Geert Wilders, zag je die partij stijgen in de peilingen. ‘Die geest moet nu terug in de fles.’
De blunder leidde ertoe dat Yesilgöz zich vandaag geroepen voelde om met piepende remmen te roepen dat Wilders écht geen gedroomde coalitiepartner is. En daarmee is het te laat om de campagne alsnog naar haar hand te zetten met een sterk eigen verhaal. ‘Dat lukte Mark Rutte altijd wel, maar nu zie je paniekvoetbal bij de VVD, door een strategische blunder.’
‘Het was een heel andere Wilders dan we kenden. Maar als je naar zijn verkiezingsprogramma kijkt, hebben we niet met een andere persoon te maken’
Annemarie Litjens, voormalig campagneleider VVD
Enorm aantal zwevende kiezers
Volgens Annemarie Litjens, voormalig campagneleider VVD laat het ‘enorme aantal’ zwevende kiezers zien welke verschuivingen er nog mogelijk zijn. Anders dan bij eerdere verkiezingen lijken de strategische stemmen nu al enigszins zichtbaar in de peilingen. ‘Bij de vorige verkiezingen behaalde D66 zijn overwinning ook door strategische stemmers, dat gaan we nu ook weer zien. Ik ben benieuwd hoeveel verschil we daar nog in gaan zien.’
Litjens kan zich goed voorstellen dat Yesilgöz is geschrokken van de snelle opmars van de PVV. Ze ziet de VVD vechten tegen het monster dat ze zelf gecreëerd heeft. Het laatste kabinet viel op het thema migratie en het lijkt erop dat de VVD erg gretig was om te laten weten dat zelfs de PVV een optie was om het belang van het onderwerp te onderstrepen. ‘Maar wat er gebeurde is dat de partij een andere partij nóg groter heeft gemaakt, in plaats van dat je jezelf heel groot maakt.’
Wilders pakt handschoen op
Uiteraard is het de verdienste van Wilders zelf dat hij de handschoen heeft opgepakt toen die eenmaal voor het oprapen lag nadat Yesilgöz de deur op een kier had gezet. In verkiezingsdebatten liet de PVV-leider zich zien als een mildere variant van hemzelf, toen hij eenmaal salonfähig was gemaakt, zegt Litjens. Het was een heel andere Wilders dan we kenden.
Maar als je naar zijn verkiezingsprogramma kijkt, hebben we niet met een andere persoon te maken.’
Eigenlijk is het heel vreemd wat er gebeurt, nu Yesilgöz zich puur op Wilders leiderschap richt. ‘Eerst heb je gezegd dat je samen in een kabinet kunt zitten, nu ga je daar opeens een voorwaarde aan verbinden. Dat kan alleen als ik groter ben dan jij, of als jij geen premier wilt zijn. Dat is natuurlijk ongekend.’ Yesilgöz liet vanochtend bij Sven Kockelmann weten dat de VVD wel mét, maar niet ónder de wil regeren. ‘Als de PVV de grootste wordt, mag die partij wel meedoen, maar niet de premier leveren.’
Geen fouten of uitglijders
Litjens gelooft best dat de VVD écht liever niet met Wilders samenwerkt. Maar er is nauwelijks nog een weg terug. Het huidige VVD-electoraat is eigenlijk heel stabiel – de afgelopen dagen is het aantal VVD-stemmers in de peilingen vrijwel ongewijzigd. Er zit daarom weinig anders op dan dat vasthouden: geen fouten of uitglijders maken en zorgen dat de groep die zegt op de VVD te stemmen dat ook daadwerkelijk gaat doen.
Intussen lijkt GroenLinks-PvdA van Frans Timmermans alsnog garen te spinnen bij de opmars van de PVV. Kiezers die liever naar links zweven, denken door een stem op Timmermans rampen op rechts te voorkomen. ‘De afgelopen dagen zei Frans Timmermans terecht dat er in de peilingen eigenlijk maar één partij is die een rechts kabinet of een premierschap van Geert Wilders kan voorkomen, en dat is hij.’
[9]
ZIE NOOT 6
[10]
VOLKSKRANT
WILDERS WIL PREMIER VAN ALLE NEDERLANDERS ZIJN: ”ONGEACHT
Na zijn enorme overwinning zet Wilders zijn verzoenlijke toon van de verkiezingscampagne door. Hij roept andere partijen op tot samenwerken. ‘Ik snap heel goed dat partijen niet in een regering willen zitten die ongrondwettelijke maatregelen neemt. Dat gaan we dus ook niet doen.’
Wilders zei expliciet dat hij niet zal aandringen op anti-islamitische maatregelen als een Koranverbod of de sluiting van islamitische scholen. ‘We blijven binnen de kaders van de Grondwet. Ik zal premier voor alle Nederlanders zjin. Ongeacht waar je vandaan komt en wat je geloof is.’
‘We zullen moeten samenwerken, zoeken naar overeenkomsten’, zo richtte hij zich tot andere partijen. Hij noemde de VVD, BBB en Pieter Omtzigts NSC als logische partners om mee te regeren. Samen hebben zij een ruime meerderheid in de nieuwe Tweede Kamer. ‘We zullen allemaal concessies moeten doen. Ik zal me ook redelijk opstellen.’
Voorop staat dat hij het asielbeleid drastisch wil aanscherpen, ook als dat lastig ligt omdat Europese regels of het VN-vluchtelingenverdrag in de weg staan. ‘Je moet regels kunnen aanpassen, ook in Europa. Wetten zijn niet statisch, verdragen ook niet.’
Nationalistisch en alarmistisch over het immigratieprobleem. Zo is het 46 pagina’s tellende verkiezingsprogramma van de Partij voor de Vrijheid het best samen te vatten. De woorden ‘Nederland’ en ‘Nederlander(s)’ komen er maar liefst 121 keer in voor, blijkt uit een analyse.
Al in het voorwoord speelt de PVV in op het onbehagen van veel Nederlanders over de huidige gang van zaken in ons land: ‘Want Nederland is Nederland niet meer. We zien het allemaal om ons heen. Ons land is overvol. Onze wijken en steden vaak onherkenbaar met veel overlast en criminaliteit. We moeten Nederland terugveroveren. Het sluiten van onze grenzen voor nog meer gelukszoekers uit andere culturen is daarbij noodzakelijk.’
In de rest van het programma worden deze thema’s verder uitgewerkt. Zo volgt gelijk het hoofdstuk ‘Asiel en immigratie’. Daarin valt te lezen: ‘Onze verzorgingsstaat staat onder grote druk door niet-westerse allochtonen die massaal profiteren van onze uitkeringen en andere voorzieningen. Meer dan de helft van de bijstandsontvangers in ons land is inmiddels niet-westers-allochtoon. Maar ook ons onderwijsstelsel en zorgstelsel kunnen de continue instroom van extra vreemdelingen al lang niet meer aan. De asielinstroom is bovendien onbetaalbaar.’
Lonken naar proteststem
Verder speelt de partij in op zorgen van de gewone Nederlander over de eigen portemonnee. Hier wordt gelonkt naar de proteststem, met teksten als: ‘De meerderheid van politiek Den Haag heeft de Nederlanders keihard in de steek gelaten en jarenlang voor de gek gehouden met valse koopkrachtbeloftes. Ondertussen raakt de portemonnee leeg en zien Nederlanders dat er miljarden worden verspild aan alles waar zij niets aan hebben.’
Ook spreekt het verkiezingsprogramma zich verhuld uit tegen de huidige oorlogssteun aan Oekraïne. ‘Er gaan miljarden naar een oorlog die niet de onze is, miljarden naar Afrika, miljarden naar Brussel, miljarden naar onzinnig klimaat- en stikstofbeleid, miljarden naar massa-immigratie.’
De PVV staat al jaren bekend als een law and order-partij. Dat is niet veranderd richting deze verkiezingen. ‘Het is de hoogste tijd voor zero tolerance‘, valt te lezen. ‘De politie moet weer de baas zijn op straat. Criminelen dienen direct te worden opgepakt en langdurig vastgezet. Hiervoor lanceert de PVV een ‘veiligheidsoffensief’ waarbij we onder meer geld vrijmaken voor 10.000 extra politieagenten.’ Ook moet er een digitale schandpaal komen voor daders van geweld- en zedenmisdrijven en wordt TBS afgeschaft, als het aan de PVV ligt.
Links op zorg
Op de zorgparagraaf is de partij als links te bestempelen, met aandacht voor de lagere inkomens. De PVV wil onder meer het eigen risico afschaffen, schrappen in de marktwerking, de tandarts in het basispakket en de verzorgingshuizen terug. Aan gezondheidspreventie heeft de partij echter een broertje dood: ‘De overheid kan voorlichten, maar bepaalt niet of je rookt, drinkt en wat je eet. Geen suikertaks en geen vleestaks.’
De woningcrisis wil de PVV aanpakken door de sociale huren te verlagen, de huurtoeslag juist te verhogen en meer woningen te gunnen aan Nederlanders. Ook moeten de ‘belemmerende stikstofregels’ van tafel, dient te worden gestopt met het gasvrij maken van woningen en komt er geen verplichte warmtepomp in huizen.
De klimaatverandering wordt sowieso gebagatelliseerd in het verkiezingsprogramma van de PVV. ‘Het klimaat verandert altijd, al eeuwenlang. Bij veranderende omstandigheden passen we ons aan’, klinkt het. En: ‘Nederland is verantwoordelijk voor nog geen half procent van de totale mondiale CO2-uitstoot.’ Dus wil de partij kolen- en gascentrales openhouden, nieuwe kerncentrales bijbouwen, zich terugtrekken uit het VN-Klimaatakkoord, de Klimaatwet intrekken en het Klimaatfonds met tientallen miljarden erin schrappen. Daarnaast moeten de stikstofregels worden geschrapt en wil de PVV geen windturbines, zonneparken en biomassa, valt te lezen.
Vooral behoud Nederlandse cultuur
De PVV heeft vooral iets met behoud van de Nederlandse cultuur, blijkt verder. ‘De PVV houdt van Nederland. Wij zijn trots op onze cultuur, identiteit en tradities. Die moeten we dan ook behouden. Niet uitwissen. De linkse haat waarin helden uit onze geschiedenis worden beschimpt, wordt beëindigd. De excuses voor het slavernijverleden en de politionele acties, zoals gedaan door de Koning, worden ingetrokken. Zwarte Piet blijft.’ En de ‘linkse’ publieke omroep? Die kan wel opdoeken, want de financiering wordt volledig beëindigd.
Daarbij is natuurlijk bekend dat de PVV een hekel heeft aan de islam. Dus moet er een verbod op islamitisch onderwijs, korans en moskeeën komen, ‘omdat dat onze vrijheid en onze waarden bedreigt’. De PVV wenst ook een ban op het dragen van islamitische hoofddoekjes in overheidsgebouwen, inclusief de Staten-Generaal.
Tot slot deelt de partij nog wat ‘cadeautjes’ uit aan de burger. Door meer wegen aan te leggen, brandstofaccijns te verlagen, geen rekeningrijden in te voeren, de maximumsnelheid te verhogen naar 140 km/u, meer treinen en zitplaatsen in de spits én een betaalbaar en veilig openbaar vervoer te creëren. De vliegtaks sneuvelt ook. Als uitsmijter wenst de partij een hogere ouderenkorting en de AOW-leeftijd gaat weer naar 65 jaar.
Geen miljarden meer naar ontwikkelingshulp en klimaat
De PVV weigerde het verkiezingsprogramma onafhankelijk te laten doorberekenen, maar zegt wel iets over de financiën. ‘Dit alles kunnen we betalen door te stoppen met miljarden over te maken naar Brussel en Afrika. En door miljarden die nu staan gereserveerd voor klimaat en stikstof te besteden aan onze eigen mensen. We gaan de gigantische extra winsten die banken nu maken vanwege de gestegen rente extra belasten en we schrappen allerlei onzinnige subsidies voor kunst, cultuur, publieke omroep, expats en vergroening. Ook het sluiten van onze grenzen voor asielzoekers en het beperken van migratie levert miljarden op.’
‘Op deze manier gaan we Nederland weer op bouwen en zetten we de Nederlander weer op 1!’, klinkt het.
Afgelopen donderdag bezocht ik Guantanamo Bay, de al meer dan een eeuw door de Verenigde Staten van Cuba gepachte marinebasis die sinds 2001 voor een klein gedeelte is ingericht als detentiecentrum waar vermeende Al Qaeda- en Talibanterroristen worden vastgehouden. Hoewel het meer dan 30 graden was, is Guantanomo Bay zeker geen fijn vakantieressort, alleen al omdat je er geen foto’s mag maken. Maar de berichtgeving in de media over misstanden die op Guantanamo Bay zouden plaatsvinden raken voor zover ik kan beoordelen kant noch wal, want met eigen ogen zag ik dat de Amerikanen de ongeveer 335 ‘vijandelijke strijders’ prima behandelen. Zo zijn de cellen brandschoon, de medische voorzieningen uitstekend en met het eten is niets mis. Voor 20 dollar kocht ik een ‘detainee meal’ en het smaakte prima. Ik heb me laten vertellen dat een deel van de gevangenen zelfs aan obesitas lijdt. Moet u nagaan.
De Amerikaanse overheid wil graag dat Nederland gevangenen uit Guantanamo Bay overneemt. Ik vind dat een slecht plan en ben hier tegen. Maar het bezoek sterkte mij wel in mijn overtuiging dat het voor Nederland een zegen zou zijn als ook wij over een detentiecentrum à la Guantanamo Bay zouden beschikken. Ik stel me dat als volgt voor. Sinds een paar jaar houdt de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst een aantal Nederlandse moslims in de gaten. Sinds de terroristische aanslagen in Madrid van 11 maart 2004 heeft de AIVD haar informatie ondergebracht in de zogenoemde Contra Terrorisme Infobox, een samenwerking van de AIVD met onder andere de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst, het Openbaar Ministerie en de Immigratie- en Naturalisatiedienst. In sommige gevallen gaat het om personen die in de toekomst geweld tegen ons land zouden kunnen gebruiken, die de Sharia willen invoeren en Nederland, het Westen en onze manier van leven haten. Een deel van die in de CT-Infobox ondergebrachte personen kunnen dan ook wat betreft hun gedachtegoed en bereidheid tot geweldpleging op één lijn geplaatst worden met Samir Azzouz en Mohammed Bouyeri, de moordenaar van Theo van Gogh.
Al deze bij de AIVD bekende potentiële terroristen worden als het aan mij ligt preventief opgepakt en preventief gedetineerd. In Israël is administratieve detentie al mogelijk, daar worden personen die door de geheime dienst als een gevaar voor de Israëlische veiligheid beschouwd worden voor onbepaalde tijd administratiefrechtelijk vastgezet. In Israël functioneert het, waarom zou het dan niet ook in Nederland ingevoerd kunnen worden? In mijn plan is het de AIVD die een potentiële terrorist bij de minister van Binnenlandse Zaken voor administratieve detentie voordraagt. De minister beslist of de betreffende persoon al dan niet preventief wordt vastgezet en vervolgens is het de bestuursrechter die om het half jaar toetst of de administratieve detentie nog gerechtvaardigd is. Onpartijdige en onafhankelijke rechterlijke toetsing is dus gewaarborgd.
Ik roep het kabinet op alles in het werk te stellen om Nederland tegen het islamitisch terrorisme te beschermen. Laten we er alles aan doen om de strijd tegen het terrorisme te winnen en een tweede op de Koran geïnspireerde moord in Nederland koste wat het kost te voorkomen. Laten we ervoor zorgen dat terroristische aanslagen als in New York, Madrid en Londen in ons land uitblijven. Daarom vraag ik het kabinet een op Guantanamo Bay gebaseerd administratief detentiecentrum voor potentiële terroristen in Nederland te bouwen en de bij de AIVD bekende potentiële terroristen daarin preventief op te sluiten. Voorkomen is immers beter dan genezen. Ik ben graag bereid de eerste steen te leggen.
Aangemaakt op 30 oktober 2007.
Reacties uitgeschakeld voor Noten 1A t/m 18/Doorgaan!
”Pieter Omtzigt blijft erbij dat hij niet met de PVV in een regering wil. In het tv-programma Buitenhof zei hij dat de standpunten van die partij “aan de rechtsstaat raken” en dat hij daar grote moeite mee heeft.”
Omtzigt wil niet met PVV regeren, ‘alleen met partijen die rechtsstaat heel houden’
Pieter Omtzigt blijft erbij dat hij niet met de PVV in een regering wil. In het tv-programma Buitenhof zei hij dat de standpunten van die partij “aan de rechtsstaat raken” en dat hij daar grote moeite mee heeft.
Omtzigt zei dat hij met zijn partij Nieuw Sociaal Contract wil regeren “juist met partijen die die rechtsstaat heel laten” en daar hoort de PVV wat hem betreft niet bij. “Dat heb ik de afgelopen jaren niet bepaald gezien.”
Dat partijleider Geert Wilders gisteren in De Telegraaf zei dat de “scherpe kantjes” er bij de PVV vanaf zijn, verandert daar wat hem betreft niets aan. Ook niet dat de PVV-leider in het artikel een “groot beroep” op Omtzigt deed om hem niet uit te sluiten.
Omtzigt wilde niet met zoveel woorden zeggen of hij de PVV echt uitsluit, maar hij maakte dus wel duidelijk dat hij er weinig zin in heeft om met Wilders in zee te gaan.
Hij noemde als mogelijkheid om te gaan regeren ook een minderheidscoalitie, omdat er dan geen dichtgetimmerd regeerakkoord nodig is. Daardoor komt er dan meer ruimte voor discussie in het parlement.
Rond 1 oktober zal hij de kandidatenlijst naar buiten brengen en eind oktober volgt het verkiezingsprogramma, zei hij in Buitenhof. Daarin zal bijvoorbeeld staan dat het minimumloon verhoogd wordt, “maar niet onmiddellijk naar 18 euro”, zoals de ChristenUnie wil.
Omtzigt benadrukt dat een verhoging van het minimumloon niet het enige is wat er gedaan moet worden om de bestaanszekerheid te vergroten. Hij vindt dat alle voorzieningen die mensen nodig hebben, zoals voedsel, wonen en energie, “betaalbaar en bereikbaar” moeten blijven.
Om dat te bereiken wil hij onder meer met de bezem door “een hele serie belastingkortingen die nergens op slaat”. Hij noemde als voorbeeld een forse belastingkorting voor expats. “Dat verknalt de huurmarkt volledig in Amsterdam, want een ander kan veel minder betalen.”EINDE BERICHT
”NSC-leider Pieter Omtzigt vindt samenwerken in een regering met PVV-leider Geert Wilders niet mogelijk omdat die partij de vrijheid van godsdienst niet respecteert in zijn verkiezingsprogramma. “Dat is het obstakel voor samenwerking in de regering”, zegt Omtzigt tegen RTL Nieuws. ”
RTL NIEUWS
EEN RECHTS KABINET? PIETER OMTZIGT HOUDT DE DEUR VOOR PVV DICHT
NSC-leider Pieter Omtzigt vindt samenwerken in een regering met PVV-leider Geert Wilders niet mogelijk omdat die partij de vrijheid van godsdienst niet respecteert in zijn verkiezingsprogramma. “Dat is het obstakel voor samenwerking in de regering”, zegt Omtzigt tegen RTL Nieuws. Rechtse partijen hebben op dit moment in de peilingen een Kamermeerderheid.
Maar Omtzigt voelt nog steeds niets voor samenwerking met de PVV, zegt hij vandaag tegen RTL Nieuws. Want in het PVV-verkiezingsprogramma staat dat de partij tegen islamitische scholen, moskeeën en de Koran is. Omtzigt wijst erop dat dat in strijd is met de vrijheid van godsdienst, die in de grondwet staat. De PVV zou zich daarom niet aan de grondrechten houden.
“Je kan als partij alleen een regering vormen met partijen die zich houden aan de klassieke grondrechten”, zegt Omtzigt. En dus gaat samenwerking in één regering met Omtzigt niet. Samenwerken in de Tweede Kamer kan overigens wel, vindt de NSC-leider:
Wilders zei gisteravond in Nieuwsuur dat hij wil deelnemen aan een volgend kabinet. Hij is bereid concessies te doen, mocht het zover komen – ook wat zijn standpunten over de islam betreft.
Ook vorige week zei Wilders in de serie De lijsttrekkers dat hij staat te popelen om in een nieuw kabinet plaats te nemen. Hij zei toen te hopen dat Omtzigt nog tot inkeer komt.
Politiek commentator Fons Lambie zegt dat Wilders ‘zo aantrekkelijk mogelijk probeert over te komen’ als potentiële regeringspartij. Bekijk zijn commentaar in deze video:
“Het zijn peilingen, maar je gaat toch kijken welk kabinet mogelijk is”, zegt Lambie. “Een kabinet met rechtse partijen telt op tot een meerderheid. VVD, NSC, BBB, maar ook de PVV van Geert Wilders. En Wilders probeert deze campagne zo aantrekkelijk mogelijk over te komen als potentiële regeringspartij. Hij werd jarenlang uitgesloten, maar omdat hij nu een kans maakt heeft hij zijn islam-standpunt zelfs uit de etalage gehaald.”
Maar Omtzigt houdt de deur dicht, stelt Lambie vast. “Als CDA-Kamerlid had hij destijds heel veel moeite met de PVV-samenwerking in 2010. En VVD is nog niet zover, maar in die partij zijn ze in hun nopjes met de constructieve Wilders.”
EINDE
”Met de belofte van redelijkheid en matiging voert de PVV-leider ook de druk op Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt op.
Omtzigt beraadt zich nog op samenwerking met de PVV, de NSC-fractie sprak er vorige week meermaals over, dat gesprek gaat komende week verder. Dat duidt op verdeeldheid, maar een woordvoerder spreekt van een ‘net gesprek’. Dinsdag gaat Omtzigt langs bij de verkenner, waarschijnlijk pas na afloop deelt de NSC-leider zijn ideeën met het publiek.”
De verkenning van een rechtse regering begint onder hoogspanning. Wilders voert de druk op VVD en NSC op, binnen de VVD wordt gemopperd op Yesilgöz, Omtzigt beraadt zich nog. En de PVV-verkenner Van Strien zelf lag ook onder vuur, maar blijft aan.
Dat VVD-leider Dilan Yesilgöz liever gedoogt dan meeregeert, valt verkeerd bij PVV-leider Geert Wilders én bij de rechterflank van de VVD. Partijprominenten Halbe Zijlstra en Hans Hoogervorst vinden dat hun partij ‘de volledige verantwoordelijkheid moet nemen’. ,,De VVD heeft terecht het kabinet op immigratie laten vallen. De verkiezingsuitslag is een noodkreet van de kiezer hier iets aan te doen”, schrijven ze in een ingezonden brief in De Telegraaf. „We mogen het niet laten afweten.”
PVV-leider Wilders haalde via X, voorheen Twitter uit, naar de VVD-leider, zonder haar bij naam te noemen. ‘Nog steeds snappen sommige politici het niet en gaat de politieke trukendoos open’. Wilders belooft ‘positief en redelijk te blijven. Ik zal me blijven matigen. En er voor iedereen zijn. De PVV zal Nederland mee gaan besturen en ik zal premier worden’.
Met de belofte van redelijkheid en matiging voert de PVV-leider ook de druk op Nieuw Sociaal Contract van Pieter Omtzigt op.
Omtzigt beraadt zich nog op samenwerking met de PVV, de NSC-fractie sprak er vorige week meermaals over, dat gesprek gaat komende week verder. Dat duidt op verdeeldheid, maar een woordvoerder spreekt van een ‘net gesprek’. Dinsdag gaat Omtzigt langs bij de verkenner, waarschijnlijk pas na afloop deelt de NSC-leider zijn ideeën met het publiek.
Partijvoorzitter Bert van Boggelen van NSC toonde zich uiterst sceptisch en zei dat de grondwet ‘pijler nummer één voor de partij is’. ,,Als je daar aan knaagt, ben je weg.” Omtzigt zelf vindt wel dat grote partijen ‘met 20 of 24 zetels’ (NSC en VVD dus) op zijn minst ‘wel in gesprek moeten gaan’ over een regering, vertelt hij zondag in De Volkskrant. ,,Partijen met veel stemmen zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen.”
Ondertussen kent de PVV-verkenner Gom van Strien een valse start. Vrijdag werd de PVV-senator gevraagd om de verkenning te begeleiden, zaterdag onthulde NRC dat Van Strien van fraude wordt beticht. De PVV’er ontkent de beschuldigingen, stelt dat hij heeft ‘voldaan aan alle wet- en regelgeving’ en blijft dus aan als verkenner, meldt hij zondagmiddag in een persbericht.
Maandag begint Van Strien zijn reeks gesprekken met alle partijleiders. Eerst komen Wilders (PVV), Timmermans (GL-PvdA), Yesilgöz (VVD) en Jetten (D66) langs. Dinsdag is het onder anderen de beurt aan Omtzigt (NSC). Na Yesilgöz weigering om mee te regeren, ligt de sleutel bij een coalitie over rechts nu bij Omtzigt.
[21]
NOS
NIEUWE VOORLOPIGE PROGNOSE: PVV OP 37 ZETELS, GL-PVDA
De PVV haalt in de nieuwe voorlopige prognose van het ANP 37 zetels. De prognose is op basis van bijna 94 procent van de stemmen. GroenLinks-PvdA komt uit op 25 zetels, de VVD op 24 en NSC op 20 zetels.
Daarna volgen D66 met 9 zetels en BBB met 7 zetels. Het CDA en de SP komen uit op 5 zetels.
Forum voor Democratie en de Partij voor de Dieren halen volgens deze voorlopige prognose 3 zetels, net als de ChristenUnie, SGP en Denk. Volt komt uit op 2, en JA21 op 1. 50Plus stond in de exitpoll nog op 1 zetel, maar raakte die in deze prognose kwijt. Ook BVNL en BIJ1 behalen geen zetels.
“Voorlopige” prognoses van ANP zijn gebaseerd op daadwerkelijke uitslagen. Daarom zijn ze nauwkeuriger dan de exitpoll die onderzoeksbureau Ipsos heeft gehouden in opdracht van de NOS en RTL. In deze exitpoll stond de PVV op 35 zetels.
Politiek verslaggever Xander van der Wulp:
“We kunnen dit wel een historische avond noemen. Geen van ons hier aan tafel heeft ooit meegemaakt dat niet één van de traditionele partijen (VVD, PvdA of CDA) de verkiezingen wint.
Er is de laatste dagen natuurlijk van alles gebeurd onder de kiezers. Er waren veel zwevende kiezers, er waren strategische kiezers. Uit onderzoeken blijkt ook dat de PVV voor het eerst aantrekkelijk werd voor zwevende kiezers. En dat potentieel hebben ze wel echt benut.
Ook GroenLinks-PvdA heeft geprofiteerd van strategische kiezers, maar wat te zien is bij alle locaties waar nu uitslagenavonden zijn, is dat ze allemaal geschrokken zijn van de overwinning van de PVV.”
De Boer Burger Beweging (BBB) staat open voor samenwerking in een coalitie met de PVV, zeggen lijsttrekker Caroline van der Plas en nummer twee Mona Keijzer. “We doen gewoon mee met 7 zetels. We gaan gewoon de coalitieonderhandelingen in. Ik heb er 100 procent vertrouwen in dat wij ook in een coalitie zullen komen,” zei Van der Plas in een eerste reactie op de exitpoll van Ipsos in opdracht van de NOS en RTL.
Of de partij met de PVV, die in de exitpoll de grootste wordt met 35 zetels, in een kabinet zal stappen hangt volgens Van der Plas af van de houding van PVV-leider Geert Wilders. “De 2,5 miljoen mensen die op de PVV hebben gestemd kunnen we niet negeren. Daar gaan we serieus mee om. Hij heeft zich milder opgesteld, heeft een aantal dingen beloofd. Het hangt ervan af of hij een aantal dingen wil inleveren. Hij wil de Koran verbieden, dat is een hellend vlak, dan kunnen we ook de Bijbel gaan verbieden.”
Keijzer is heel benieuwd wat de andere partijen gaan doen na de winst van PVV. “Het zou wel buitengewoon arrogant zijn om zo’n overduidelijke winnaar buiten te sluiten bij onderhandelingen. Wij doen dat niet, al zijn er dingen die de PVV wil, die echt niet kunnen. Dat moeten we bespreken.” Keijzer ziet een coalitie van PVV, NSC en BBB wel zitten. “Dan hebben we samen al 63 zetels”, zei zij woensdagavond.
Eerste Kamer
De partij die sinds 2019 bestaat, behaalde bij de vorige landelijke verkiezingen 1 zetel, maar zit nu toch met 4 zetels in de Tweede Kamer. Dat komt doordat Nicki Pouw-Verweij (JA21), Derk Jan Eppink (JA21) en Lilian Helder (PVV) zich in september aansloten bij BBB.
De partij van Caroline van der Plas was bij de afgelopen Provinciale Statenverkiezingen de grote winnaar, en kwam daardoor met 16 zetels de Eerste Kamer binnen. De partij kan door deze positie mogelijk een rol gaan spelen bij de vorming van een nieuwe regering.
De BoerBurgerBeweging (BBB) is blij met de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen. Volgens de laatste exitpoll krijgt BBB 7 zetels in de Tweede Kamer. Een stijging van 6 zetels sinds de verkiezingen van maart 2021. Daarmee is BBB een stabiele factor geworden in het politieke landschap rechts van het midden. Het geeft ons de mogelijkheid om de partij verder op te bouwen en samen met andere partijen verantwoordelijkheid te nemen voor een Iedere Dag BBBeter Nederland.
“Na een spannende verkiezingscampagne, waarin enorm veel werk is verzet door al onze vrijwilligers en medewerkers, zijn we blij met de ontknoping van vandaag”, zegt Caroline van der Plas. “Bij de oprichting van BBB was ons doel om binnen tien jaar te komen tot 4 à 5 zetels. En kijk eens waar we nu staan!
De verpletterende overwinning in alle provincies bij de Provinciale Statenverkiezingen legde de lat heel hoog voor deze vervroegde Tweede Kamer verkiezingen. Dat we slechts vier jaar na onze oprichting al op 7 zetels staan, overstijgt al onze verwachtingen. Dit is een duidelijk signaal dat Nederland klaar is voor verandering en voor een Iedere dag BBBeter Nederland.”
Verantwoordelijkheid nemen Met BBB in het bestuur in 10 van de 12 provincies en 16 van de 21 waterschappen, met 137 Provinciale Statenleden, 19 gedeputeerden, 118 waterschapsbestuurders en 16 Eerste Kamerleden leveren we een positieve bijdrage en bouwen we dagelijks aan een BBBeter Nederland. We laten zien dat we verantwoordelijkheid nemen en bieden perspectief voor boeren, burgers en ondernemers en de regio’s in Nederland. De regio’s waarvoor BBB altijd de frontstrijder is geweest en zal blijven.
Samen aan de slag voor een BBBeter Nederland Nu de resultaten van de Tweede Kamer verkiezingen bekend zijn, is het tijd om aan de slag te gaan! BBB is vastberaden om te werken aan speerpunten zoals het verminderen van immigratie, het verbeteren van bestaanszekerheid en het realiseren van meer woningen. Maar bovenal de menselijk maat, in de politiek en bij de overheid, weer bovenaan te zetten. Het echte werk gaat vandaag beginnen! We nemen graag deel aan coalitiegesprekken voor een nieuwe regering, waarbij wij geen kiezers en daarmee geen enkele partij uitsluiten.
”Eerder zei Yesilgöz niet te willen uitsluiten dat haar partij na de verkiezingen met de PVV samenwerkt. Maar de kans daarop is heel klein, liet ze vrijdag merken. “Ik zie niets in dit programma.” Tijdens het debat verweten PVV-leider Geert Wilders en Yesilgöz elkaar ‘Nederland kapot te maken’.
VVD-leider Dilan Yesilgöz neemt afstand van de PVV. Ze zegt ‘niets te zien’ in het verkiezingsprogramma van de PVV. ‘Het is lang zoeken naar een overeenkomst,’ zei ze vrijdag tijdens het lijsttrekkersdebat op Radio 1.
Eerder zei Yesilgöz niet te willen uitsluiten dat haar partij na de verkiezingen met de PVV samenwerkt. Maar de kans daarop is heel klein, liet ze vrijdag merken. “Ik zie niets in dit programma.” Tijdens het debat verweten PVV-leider Geert Wilders en Yesilgöz elkaar ‘Nederland kapot te maken’.
Wilders verweet de VVD de afgelopen dertien jaar niets gedaan te hebben om het aantal asielzoekers naar beneden te brengen. Yesilgöz verweet Wilders op haar beurt dat hij ‘al 25 jaar met plannen komt die niet kunnen’. “Als we de grenzen sluiten, gaan bedrijven kapot.”
Volgens CDA-leider Henri Bontenbal doen de twee partijleiders aan ‘een wedstrijdje verplassen wie het meest rechts is’. Hij verweet de VVD deze zomer het kabinet te hebben laten vallen. De regeringspartijen probeerden het al maanden eens te worden over maatregelen om de migratie aan banden te leggen.
Bontenbal: “Er lag een vergaand migratiepakket. Als de VVD echt iets had willen bereiken, had ze de stekker er niet uit getrokken.” Volgens Yesilgöz lagen er alleen ‘halfbakken oplossingen’ die niets zouden hebben veranderd.
Kinderopvang
In het debat noemde D66-leider Rob Jetten het ‘zorgelijk’ dat partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) de kinderopvang niet gratis wil maken. “Laten we niet vergeten dat de kinderopvangaffaire hier is begonnen.”
NSC-leider Pieter Omtzigt was een van de Kamerleden die de misstanden blootlegde bij de manier waarop de Belastingdienst fraude met de kinderopvangtoeslag probeerde tegen te gaan. Daarbij werden burgers ongenadig hard getroffen. Een van de ideeën achter het kabinetsplan om de kinderopvang gratis te maken, is dat zo de kinderopvangtoeslag kan worden afgeschaft.
NSC staat in de peilingen op grote winst. De partij kan bij de verkiezingen op 22 november de grootste worden. Omtzigt (die als enige lijsttrekker niet meedeed aan het debat) zei bij de presentatie van zijn verkiezingsprogramma dat het onverstandig is de kinderopvang gratis te maken.
Probleem is volgens hem dat dan meer ouders hun kinderen naar de crèche zullen brengen, terwijl er nu al een enorm personeelstekort is in de kinderopvang. Dat is ook de reden waarom het kabinet het plan heeft uitgesteld.
Opvolger Rutte
Het radiodebat was een van de weinige debatten waaraan ook de lijsttrekkers van kleinere partijen konden meedoen. In de peilingen gaan NSC en VVD op kop, op de voet gevolgd door GroenLinks-PvdA. Veel andere partijen staan op fors verlies, zoals de huidige regeringspartijen D66 en CDA.
Andere partijen, zoals Bij1, 50Plus en Belang van Nederland, keren volgens de peilingen niet terug in de Tweede Kamer na de verkiezingen. Dat maakt de versplintering van de Kamer echter niet kleiner, want in geen enkele peiling haalt de grootste partij nu meer dan dertig zetels.
Volgens Yesilgöz gaat de opvolger van Mark Rutte als premier het dan ook ‘heel moeilijk krijgen’ om alle verschillende partijen met elkaar te verbinden. “Deze campagne gaat over verschillen tussen partijen. Maar het is ook belangrijk dat een premier kan verbinden. Rutte is daar ontzettend goed in. Dat wordt een uitdaging voor wie er ook straks op die stoel komt te zitten.”
[25]
AD
VVD GAAT NIET HET KABINET IN, WIL WEL GEDOGEN: YESILGOZ
De VVD zal niet deelnemen aan een nieuw kabinet. De partij wil wel een rechts minderheidskabinet van PVV en NSC mogelijk maken. Dat zei partijleider Dilan Yesilgöz voorafgaand aan een bijeenkomst met alle fractievoorzitters over hoe het nu verder moet met de formatie van een nieuw kabinet.
Volgens Yesilgöz heeft de kiezer duidelijk gesproken. ,,Wij zijn een derde van onze zetels kwijt geraakt. Dan past het ons niet om te zeggen dat wij wel weer ministers of staatssecretarissen leveren. De grote winnaars van de verkiezingen zijn PVV en NSC, daar ligt het initiatief. Voor ons betekent dat dat wij een andere rol gaan pakken. Dat wij niet in het kabinet gaan zitten.’’
Wel wil de VVD een kabinet van PVV en NSC gedogen, met PVV-leider Geert Wilders als premier. Dat zou betekenen dat het een minderheidskabinet steunt op bepaalde standpunten, zonder zelf in het kabinet te zitten. ,,Daarmee willen we ook recht doen aan de anderhalf miljoen mensen die op ons gestemd hebben. Wij blokkeren een nieuw kabinet niet, wij willen een rechts kabinet mogelijk maken’’, aldus Yesilgöz.
De VVD blijft dus in de Tweede Kamer. Het omgekeerde gebeurde in 2010 toen de VVD de premier leverde en de PVV dat minderheidskabinet van VVD en CDA op punten aan een meerderheid hielp in de Tweede Kamer.
Verkenner
De PVV mocht vrijdag als winnaar van de verkiezingen een verkenner aanwijzen die de eerste gesprekken met partijen in de Tweede Kamer voert over wat voor soort kabinet er straks moet komen. Dat wordt PVV-senator Gom van Strien.
Door de opstelling van de VVD is het waarschijnlijk dat Van Strien zal adviseren om een minderheidskabinet van PVV en NSC te onderzoeken, mogelijk aangevuld met de BBB. NSC-leider Pieter Omtzigt heeft immers ook de hele campagne gezegd dat hij een minderheidskabinet wil. De nieuwe Tweede Kamer zal op 7 december debatteren over de bevindingen van Van Strien.
De opstelling van de VVD komt niet als een verrassing. ,,Tijdens de campagne hebben meerdere partijen gezegd dat de VVD na dertien jaar regeringsverantwoordelijkheid maar eens een stap opzij moet doen’’, bracht Yesilgöz in herinnering.
Verantwoordelijkheidsvakantie
Wilders reageert teleurgesteld op de opstelling van de VVD en verwijt de partij ‘verantwoordelijkheidsvakantie’. ,,Wat de PVV-kiezer had verwacht en gewild, was dat er een centrumrechts meerderheidskabinet kwam.’’ En dat geldt volgens hem óók voor de VVD-kiezer. ,,Ik zie peilingen waarin VVD-kiezers zeggen dat hun partij in weerwil van het verlies toch in een kabinet met de PVV moet stappen. Yesilgöz laat haar kiezers nu in de steek. Er is nog niet eens gepraat.’’ Toch sluit hij niet uit dat een gedoogconstructie zou kunnen werken.
NSC-leider Pieter Omtzigt hield zich op de vlakte. Hij wil nog niet zeggen welk kabinet zijn voorkeur heeft en of hij daaraan wil meedoen. ,,Dat ga ik rustig aan de verkenner vertellen. Stap voor stap.” Hoewel hij eerder een minderheidskabinet bepleitte, noemt Omtzigt de opstelling van de VVD nu ‘een bijzondere move’. ,,De VVD heeft het kabinet laten vallen over migratie. Nu krijgen ze de kans om daarover te praten met Wilders en dan zeggen ze: gaan we niet doen.’’
BBB-leider Caroline van der Plas noemt de opstelling van Yesilgöz ‘heel bizar’. ,,Dit nu al te zeggen, zonder een gesprek te hebben gevoerd! Het land vraagt juist van ons: ga bij elkaar zitten en los dingen op. Er zijn grote problemen met de woningbouw en de zorg. Die moeten we oplossen.’’
Minderheidskabinet
Door nu al te zeggen dat de VVD niet deelneemt aan het nieuwe kabinet, legt de partij de bal deze formatie bij Geert Wilders en Pieter Omtzigt. De laatst genoemde komt nu in de positie dat hij een kabinet met Wilders als premier mogelijk kan maken of niet. Omtzigt twijfelt daar hard over. Voor de verkiezingen zei hij dat hij niet met de PVV wilde samenwerken, op de verkiezingsavond suggereerde hij daar op terug te komen om daarna weer te zeggen dat hij verkeerd begrepen was. Samenwerking met de PVV ligt gevoelig binnen Omtzigts nieuwe partij, niet alle nieuwe Kamerleden zijn daar voor.
Tegelijkertijd heeft Omtzigt deze campagne voortdurend geroepen ‘een minderheidskabinet beter te vinden, omdat zo en kabinet minder speelruimte heeft’. Door de weigering in een kabinet te gaan zitten, geeft de VVD aan Omtzigt de boodschap af: ga je gang, als je denkt dat dat beter is.
Als het minderheidskabinet er inderdaad komt, moet de PVV meer ministersposten leveren. Dat zal Wilders hoofdbrekens opleveren, want de partij heeft wel veel ervaren Kamerleden, maar geen ervaren bestuurders.
[26]
”De VVD, bij de vorige verkiezingen veruit de grootste partij, zakt flink terug naar 24 zetels.”
BNR NIEUWS
PVV VERUIT DE GROOTSTE PARTIJ: VVD VERLIEST FORS, VOLGENS EXITPOLL
De PVV zal waarschijnlijk met de meeste zetels in de Tweede Kamer komen. Volgens de exitpoll komt de partij met 35 zetels in de Kamer terecht. Dat blijkt uit de exitpoll van Ipsos, in opdracht van de NOS en RTL Nieuws. Volgens die exitpoll krijgt GL-PvdA 25 zetels en zal Nieuw Sociaal Contract met 20 zetels nieuw in de Kamer komen. De VVD, bij de vorige verkiezingen veruit de grootste partij, zakt flink terug naar 24 zetels.
Volgens de exitpoll zakt D66 weg naar 10 zetels, BBB stijgt van 1 zetel naar 7 en het CDA houdt nog maar 5 zetels over, net zoals de SP. De Partij voor de Dieren houdt 3 zetels over en Forum voor Democratie gaat met 3 zetels door in de Kamer. Daarna volgen ChristenUnie (3), SGP (3), Volt (2) en Denk (3). 50Plus en JA21 zijn de enige twee partijen die één zetel zouden krijgen.
De exitpoll van Ipsos is een verwachting van de verkiezingsuitslag. Onderzoekers van Ipsos doen de inschatting op basis van gesprekken met kiezers bij zestig stembureaus in heel Nederland. Er is daarbij specifiek gekeken naar stembureaus die bij eerdere verkiezingen een representatieve uitslag meegaven. Wel is er sprake van een foutmarge, daardoor kan de exitpoll soms één à twee zetels afwijken per partij ten opzichte van de uiteindelijke uitslag.
Hoe gaat het verder?
Donderdag zullen de verschillende partijen met hun gekozen fracties bij elkaar komen om de verkiezingen na te bespreken en eventueel de winst te vieren. Vrijdag begint direct de kabinetsformatie, wat mogelijk een lange tijd kan duren. De huidige voorzitter van de oude Tweede Kamer, Vera Bergkamp (D66), zal dan met de beoogde fractievoorzitters spreken. Uit die gesprekken moet duidelijk worden welke verkenner met de net gekozen fractieleiders moet pogen een coalitie te vormen.
Ook zal er binnen één week nog een debat in de Tweede Kamer plaatsvinden om de verkiezingsuitslag te bespreken. Daaruit komt ook een zogeheten informatieopdracht en wordt er een informateur aangewezen. Die moet kijken welke partijen met elkaar een mogelijke coalitie willen volgen. Later zal er nog een formateur worden aangewezen. Dan wordt de kabinetsformatie gerealiseerd.
[27]
EENVANDAAG
PVV KRIJGT ER 10 ZETELS BIJ EN DOET BOVEBNIN MEE IN DE LAATSTE
De PVV krijgt er in de slotpeiling in één klap 10 zetels bij. De partij komt op 27 zetels en staat daarmee vrijwel op gelijke hoogte met de VVD, die 29 (+1) zetels noteert. NSC verliest flink en staat op 19 zetels (-7). GroenLinks-PvdA staat op 24 (+1).
Dat blijkt uit de slotpeiling van EenVandaag en Ipsos. Omdat er rekening moet worden gehouden met onzekerheidsmarges, is niet te zeggen welke partij in de peiling de grootste is.
PVV en VVD
De afgelopen maanden stond de partij van Geert Wilders stabiel rond de 17 zetels. Daar komen er in de laatste week voor de verkiezingen dus in één klap 10 bij. De partij trekt – naast mensen die eerder ook PVV stemden – vooral kiezers die bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen in 2021 nog thuis bleven. De, in de ogen van kiezers, mildere toon van Wilders en de opstelling van andere partijen trekt mensen aan. Sommigen stemmen strategisch op de PVV in de hoop op een rechts kabinet. Ook is migratie voor veel kiezers een belangrijk thema.
De VVD blijft in vergelijking met vorige week ongeveer gelijk en noteert nu 29 zetels. De meeste mensen die nu op de VVD willen stemmen, deden dat bij de vorige verkiezingen ook al. De partij staat vergeleken met toen wel op wat verlies: in 2021 haalde de partij nog 34 zetels.
NSC en GL-PvdA
Nieuw Sociaal Contract (NSC) verliest deze week juist flink. De partij van Pieter Omtzigt zakt 7 zetels en staat nu op 19. Daarmee doen ze in deze peiling niet langer bovenin mee. GroenLinks-PvdA wel, de partij van Frans Timmermans stijgt de afgelopen weken gestaag en staat nu op 24 (+1).
Naast NSC heeft ook BBB last van de populariteit van de PVV. De partij van Caroline van der Plas verliest opnieuw 3 zetels en komt een dag voor de verkiezingen uit op 6.
D66 en CDA
D66 stijgt juist iets en staat op 11 (+2). Dat zijn er nog altijd een stuk minder dan de 24 zetels die de partij nu in de Tweede Kamer heeft. Ook het CDA staat nog steeds op flink verlies, die partij blijft op 4.
De Partij voor de Dieren zakt 2 zetels en staat nu, net als de SP, op 5. 50PLUS haalt in deze peiling geen zetels.
46 procent zeker van keuze
Een dag voor de verkiezingen weet 46 procent van de stemgerechtigden al zeker dat ze gaan stemmen, en waarop. Een week geleden was dat nog 40 procent. Het aantal mensen dat is ‘geland’, is in de laatste week dus iets gestegen, maar nog altijd zijn er veel twijfelende kiezers die pas op het laatste moment hun definitieve keuze maken.
Vlak na de verkiezingen van 2021 zei 10 procent pas op de verkiezingsdag of zelfs in het stemhokje de keuze te hebben gemaakt. Zaken als het slotdebat, strategisch stemgedrag en wie wel en niet gaan stemmen, kunnen nog invloed hebben op de verkiezingsuitslag. Deze peiling is daarom geen voorspelling van de uitslag, maar geeft een beeld van de politieke verhoudingen op dit moment.
Over het onderzoek
De zetelverdeling is gebaseerd op onderzoek van Ipsos onder een representatieve steekproef van 2.260 stemgerechtigde Nederlanders. De gegevens zijn verzameld van zondagochtend 19 november tot en met dinsdagochtend 21 november 2023. De zetelpeiling is geen voorspelling van de verkiezingsuitslag.
Geert Wilders woensdagavond op de partijbijeenkomst van de PVV in Scheveningen.
