Vandaag is het twintig naar geleden, dat de Verenigde Staten en haar bondgenoten de aanval openden op Irak. Dat begin van de Irak-oorlog is een passende datum om onderstaand artikel online te zetten. Ik schreef het voor het Vredes Magazine. Daar is het – ietsje anders geredigeerd maar dat maakt het extra leuk voor historici later… – inmiddels verschenen, om precies te zijn in Jaargang 16, nummer 2, tweede kwartaal van 2023, op pagina 22 en 23.
Waar is die andere wereldmacht gebleven?
Twintig jaar geleden, op 15 februari 2003, demonstreerden mensen overal ter wereld zich op voor demonstraties tegen de naderende Amerikaans-Britse aanvalsoorlog tegen Irak. De aantallen waren adembenemend. Op Wikipedia kun je het opzoeken. Rome spande de kroon, met 3 miljoen mensen. Zelfs op Antarctica was actie, van een handvol wetenschappers.
In de Benelux deden we dapper mee: 100.000 mensen in Brussel, rond de 10.000 mensen in het kleine Luxemburg en rond de 80.000 in Amsterdam. Een inderhaast de voorafgaande maanden gevormd anti-oorlogscomité in Tilburg waar ik als onderdeel van een embryonale afdeling van de Internationale Socialisten bij betrokken was – wist acht propvolle bussen met betogers naar die demonstratie te krijgen. Vrijwel iedereen was naderhand diep onder de indruk. De New York Times riep dat er nog maar twee supermogendheden waren: aan de ene kant de VS, aan de andere kant de anti-oorlogsbeweging.
De afloop was minder mooi. Ruim een later trokken VS-president Bush en de Britse premier Blair ten strijde, bombardeerden Irak, vielen het land binnen, verdreven het regime van Saddam Hoessein, haalden voor het eind van 2003 (*) Saddam zelf uit een hol in de woestijn: ‘Ladies and gentlemen – we’ve got him!’ aldus Paul Bremer, de Amerikaanse bezettingschef in Irak. Toen was echter al duidelijk dat de VS de greep over dat land niet wist te verkrijgen. Een steeds effectiever guerrilla-oorlog kostte vrijwel dagelijks Amerikaanse militairen het leven, terwijl de VS feitelijk oorlog voerden tegen de bevolking zelf, met folteringen en terreurbombardementen. Intussen voerden gewapende Soennitische groepen, waaronder de voorloper van het latere IS/Daesh, bloedige aanslagen uit tegen Sjiiten, terwijl Sjiitische milities terreur uitoefenden tegen de Soennitische bevolking. Dit was niet wat de VS hadden beoogd met hun aanvalsoorlog.
Maar het was bepaald ook niet wat die miljoenen demonstranten van 15 februari 2003 voor ogen hadden gehad. Die demonstreerden om de oorlog tegen te helpen houden, en dat was overduidelijk niet gelukt. Die tweede grote mogendheid, de vredesbeweging, had tegen de van poedel voorziene nummer een in Washington de nederlaag geleden. Ja, we zagen eruit als een machtige stroom, met onze massademonstraties. Maar de stroom droogde op, terwijl de tanks Irak door denderden, de vliegtuigen hun bommen afwierpen, de raketten het land aan gruzelementen legden en het jarenlange bloedvergieten begon. Ja, vredesdemonstranten bleven het proberen, met periodieke demonstraties, ook in Amsterdam. Maar onze aantallen slonken. George Bush en Tony Blair hadden na het voorjaar van 2003 last van het Iraakse gewapende verzet. Ze hadden hinder van een gaandeweg kritischer wordende media. Maar van een anti-oorlogsbeweging die daadwerkelijk de oorlogvoering wist te dwarsbomen, was na dat glorieuze en tragische voorjaar geen sprake meer.
Waarom? Ik heb daar – als deelnemer van destijds, als iemand die nog altijd graag (neo-)koloniale aanvalsoorlogen helpt dwarsbomen, maar ook als iemand bij wie gaandeweg een marxistische/anti-imperialistische analyse omgevormd is in een anarchistische en antikoloniale kijk op oorlogen – door de jaren heen over nagedacht. Kern van het probleem is volgens mij een diepe onderschatting van onze tegenstander, een verkeerde analyse van diens motieven, en een aanpak die deze tegenstander nauwelijks serieus in de problemen wisten te brengen. Die aanpak kende twee poten. De eerste was: de leugens van de machthebbers doorprikken. De tweede was: een zo groot mogelijk aantal mensen de straat op krijgen. Beiden lukten op zich. Geen van beiden hadden de gewenste impact.
De leugens van de machthebbers doorprikken bleek een makkie. George Bush beweerden dat Saddam Hoessein massavernietigingswapens aan het ontwikkelen was. VN-inspecties leverden niet bepaald doorslaggevend bewijs. Amerikaanse veiligheidsdiensten kwamen met wilde verhalen over uraniumhandel richting Irak. Bronnen varieerden van hoogst onbetrouwbaar tot non-existent. Het verhaal dat de seculiere nationalist Saddam Hoessein nauw samen zou werken met de vrome jihadist Bin Laden – verantwoordelijk gehouden voor de aanslagen van 11 september 2001 – was onaannemelijk, niet van serieus bewijs voorzien. De twee praatjes van Bush en zijn bende – Saddam maakt massavernietigingswapens en werkt samen met de man achter 11 September – waren precies dat: praatjes, bedoeld om een oorlog mee te rechtvaardigen. So far, so good.
Minder goed was het idee dat, als we dat maar wisten aan te tonen, de machthebbers alsnog van oorlog zouden afzien. Dit noem ik de rationalistische fout: het idee dat als je machthebbers kunt laten zien dat hun aanpak niet rationeel gefundeerd is, ze er wel van zullen afzien. Maar zo werkt rationaliteit niet in kringen van topondernemers, generaals en politici. Daar geldt een andere rationaliteit: dient een oorlog onze belangen? Komen we er mee weg? De leugens waren bedoeld om ons zand in de ogen te strooien en steun voor de oorlogsplannen van het Witte Huis te genereren. Het weerleggen ervan had zin om die steun te ondermijnen. Maar wie dacht dat Bush, Blair, Cheney, Rumsfeld, Wolfowitz en hoe ze maar mogen heten, zich door het doorprikken van oorlogsleugens van de oorlog-van-hun-keuze zouden laten weerhouden, was misplaatst. Die leugens waren niet de werkelijke oorlogsreden. Als iemand als Blair met de leugens werd geconfronteerd, was de reactie: had je liever gehad dat Saddam er nog zat? Anders gezegd: dit soort mensen op leugens betrappen weerhoudt ze niet van wat ze echt willen.
Wat wilden de machthebbers in de VS dan echt? Greep op de olie van Irak. Het ging hierbij om olie als strategische grondstof, niet als gebruiksartikel of handelswaar op zich. Wie de baas was over de olievoorraden van het Midden-Oosten, kon daarmee landen die deze olie nodig hadden maar zelf niet over voorraden beschikten en ook niet de macht hadden om dat te ‘regelen’, in de houdgreep krijgen. De VS wilden die baas zijn en blijven, Irak onttrok zich aan Amerikaanse greep. Op het spel stond dus de positie van de VS als wereldmacht. Dat counter je niet door te zeggen ‘u liegt!’, en evenmin door een voorjaar vol vreedzame optochten.
Intussen had het doorprikken van Bush’ oorlogsleugens wel effect: mensen werden bezorgd en boos. Het Witte Huis en zijn vriendjes zullen de wereld toch niet met een flauwekulverhaal een bloedige oorlog in sturen? De twijfel en weerzin van de laatste maanden van 2002 vertaalden zich in de wereldwijde vredesprotesten van 15 februari 2003. Maar daar zagen we een andere misvatting opduiken: als we met heel veel mensen zeggen dat we die oorlog niet willen, dan zullen regeringen in democratische landen moeten luisteren. Demonstranten vertolkten de wil van een meerderheid, op verkiezingen wachten kan niet, de straat is nu ons parlement en zegt nee tegen de oorlog. Dit noem ik de grote democratische illusie: alsof machthebbers, ook in landen met een meerpartijensysteem en gekozen regeringen, uiteindelijk doen wat bevolkingen willen. Maar machthebbers luisteren niet naar het soort van rationele argumenten waarmee de oorlogsleugens konden worden weerlegd; die machthebbers doen wat ze zelf willen, niet wat de bevolking wil tenzij ze de bevolking mee kunnen krijgen in hun oorlogsplannen.
Het was mooi om te laten zien met hoeveel we waren op 15 februari, en nogmaals op de eerste zaterdag nadat Bush zijn aanval had gelanceerd in maart 2003. Het bleek niet genoeg, en dat was geen kwestie van aantallen. Oorlogspolitiek bleek niet vatbaar voor wat bevolkingen willen, zolang vanuit die bevolkingen geen druk opgebouwd wordt om die wil ook echt door te zetten. Bezwaar maken tegen oorlog is iets. Een oorlog blokkeren is iets anders. Dat laatste gebeurde amper. De oorlogstrein denderde vrijwel ongehinderd door.
Er stond voor machthebbers zoveel op het spel dat ze zich niet door meerderheden zouden laten weerhouden. Voor de belangen van die machthebbers hadden anti-imperialisten wel oog. Maar tot daden leidde dat niet, behalve dan tot oproepen om de volgende demo zo groot mogelijk te maken. Alsof de volgende grote – maar van jaar tot jaar kleinere – demonstratie zou weten te bereiken wat de tweede supermacht op 15 februari 2003 niet was gelukt. Dit type anti-imperialisme was, in de praktijk en onbedoeld, de linkervleugel van het kamp van de democratische illusie. Jazeker, ik ook. Zo droegen ook anti-imperialisten bij aan een zeer brede, maar uiteindelijk zeer oppervlakkig opererende, vredesbeweging. Dan kun je nog zo hard in de New York Times uitgeroepen worden tot tweede wereldmacht. Maar een wereldmacht op lemen voeten komt niet erg ver. Om oorlogen daadwerkelijk te stoppen is een andere aanpak – met een scherpere analyse, en met daadwerkelijk oorlogsverhinderende actievormen in een hoofdrol – noodzakelijk.
(*) hier stond eerst “haalden anderhalf jaar later”. Maar Saddam werd dus al in november 2003 gevangen genomen. Dank, alerte Vredes Magazine-redacteur. (toegevoegd/gewijzigd, 20 maart 2003, 14.16 uur)
Peter Storm
Reacties uitgeschakeld voor [Artikel Peter Storm]/Waar is die andere wereldmacht gebleven?
Al-Qaeda leader Ayman al-Zawahiri, who was killed in a US drone strike in Afghanistan over the weekend, appears in an undated FBI Most Wanted poster. [FBI/Handout via Reuters]
LIQUIDATIE AL QAEDA IDEOLOOG AL ZAWAHIRI DOOR VS/VOLKSKRANT,
WEES KRITISCH OVER ILLEGALE VS COWBOYACTIES EN SCHENDING
SOEVEREINITEIT STATEN
BRIEF AAN VOLKSKRANT REDACTIE:
”Zou er ook zo over geschreven zijn, als het een Russische liquidatie van een Oekraiense strijder geweest was, die verdacht was [want de VS moetennog met bewijzen komen, dat al-Zawahiri achter alledoor hen genoemde aanslagen zat] van het plegenvan aanslagen in Rusland? [Einde Brief]” NU DE BRIEF:
AAN
DE REDACTIE VAN DE VOLKSKRANT
Onderwerp:
Twee artikelen in uw krant over de VS aanslag [of naar de woorden van
president Biden ”an airstrike that killed the emir of Al Qaeda, Ayman al-Zawahiri, zie noot 1]
”
“The world will not be destroyed by those who do evil, but by those who watch them without doing anything.”
[Mocht u in tijdnoot zijn, leze dan onderaan: TENSLOTTE]
Geinspireerd door deze onvergetelijke woorden van Albert Einstein, een Groot Geleerde, maar ook een Groot Mensch [2], schrijf ik u deze Brief op Poten.
Ik noem het een Brief op Poten, omdat er zaken in aan de orde komen,
die wij nooit ”normaal” moeten gaan vinden.
Zoals het slordig omgaan met mensenlevens, wat vaak geen probleem lijkt
te zijn, als het door Westerse bondgenoten wordt gedaan, zoals
de VS inzet van clusterbommen in Afghanistan, wat Nederland niet tegenhield de VS te blijven steunen [3], maar WEL weer als het de Russische oorlog voering betreft [4]
DAN staat de Westerse Wereld WEL ineens op zijn achterste Poten
en moeten er sanctiemaatregelen genomen worden [5]
WAAR GAAT HET IN DEZE BRIEF NU OM?
Het gaat om twee artikelen over de VS liquidatie[of aanval of ”airstrike that killed the emir of Al Qaeda, Ayman al-Zawahiri, hoe je het ook wilt noemen [6]
op Al Qaeda topman Ayman al-Zawahiri [7] op een balkon in een Huis in Kabul,
de hoofdstad van Afghanistan, waarmee dus een einde aan zijn leven kwam. [8]
Het betreft de artikelen [in de krant van 2 augustus jongstleden ”AL QAIDA ZWARE SLAG TOEGEDIEND DOOR DOOD
AL-ZAWAHIRI, MAAR BIDEN KAN NOG NIET OP ZIJN
LAUWEREN RUSTEN’, geschreven door uw correspondent Bert Lanting en ”POSTUUM: AYMAN AL-ZAWAHIRI
ZELFS IN EIGEN KRING WERD AL-ZAWAHIRI, MET ZIJN BELEREND
ZWAAIENDE WIJSVINGER, ALS STEKELIG EN PEDANT ERVAREN”, geschreven door uw redactielid Buitenland Carlijne Vos [9]
TAALGEBRUIK PRO AMERIKAANS NARRATIEF
Wat mij nu zo opvalt aan beide artikelen is ten eerste het volstrekte pro-Amerikaanse narratief, zich vertalend in taalgebruik als
[voorbeeld 1] ”geslaagde
Amerikaanse operatie om al-Qaeda leider Ayman al-Zawahiri uit te schakelen” ]10]
[Voorbeeld 2]: ”Het succes van de CIA-operatie is een meevaller die Biden goed kan gebruiken” [11]
Waarom pro-Amerikaans narratief?
Omdat ik er vrijwel van overtuigd ben [of u moet met
bewijzen van het tegendeel komen], dat uw correspondent Bert Lanting nooit geschreven zou hebben
over de ”uitschakeling van president Trump” of
de ”uitschakeling van Amerikaanse militairen” door Al-Qaeda.
Dit geldt ook voor voorbeeld 2 [zie hierboven]:
Zou uw correspondent ooit geschreven hebben over
”Het succes van de Al-Qaeda operatie is een meevaller,
die Al-Qaeda topman [vul maar de naam in, ik heb geen
lijstje van de heren] goed kan gebruiken”
Ik betwijfel dat, wat de partijdigheid van dergelijk
taalgebruik voor mij bevestigt.
ONTMENSELIJKEND TAALGEBRUIKTen tweede valt mij ook op het ontmenselijkende taalgebruik:
Ik stoor mij vooral aan het taalgebruik
”uitschakeling” van de kant van een mainstream
journalist, wanneer het om mensen gaat, wie dat dan
ook mag zijn.
Want de term ”uitschakeling” verwacht ik te horen
of lezen bij leden van een misdadigersbende zoals de
maffia over hun tegenstanders, niet bij ”normale”
journalisten.
Ook van Amerikaanse politici verwacht ik dergelijke
terminologie, maar dan om politiek-propagandistische
redenen.
Uw redactielid Buitenland Carlijne Vos gaat trouwens nog een stapje verder:
In haar opinieartikel ”ZELFS IN EIGEN KRING WERD AL-ZAWAHIRI, MET ZIJN BELEREND
ZWAAIENDE WIJSVINGER, ALS STEKELIG EN PEDANT ERVAREN” [12]
noemt zij de Amerikaanse drone aanslag uit 2001, waarbij zijn eerste
vrouw om het leven is gekomen [13] ”as a matter of fact” zonder enige kritische verwijzing naar het feit, dat het doden van burgers bij een
militaire aanval illegaal is en een oorlogsmisdaad. [14]
Trouwens, als zij haar huiswerk goed gedaan had [wat je toch wel
van een journalist mag verwachten] zou zij geweten moeten hebben, dat het
niet bij een dode was gebleven.
Bronnen, gelieerd aan het VS Staatsapparaat vermelden, dat bij twee
eerdere, mislukte aanslagpogingen op Zawahiri, 76 kinderen en 29 volwassenen om het leven zijn gekomen [15]
Dat had Carlijne Vos ook wel mogen vermelden in haar artikel.
LEGALITEIT?
Maar er is meer:
Wat mij ook tegenstaat in de twee door mij genoemde artikelen, is dat de
schrijvers totaal de vraag niet stellen, of deze VS ”uitschakeling” [ik citeer uw
correspondent Bert Lanting nog maar even [16] van al-Zawahiri nu wel legaal
is of niet?
Met andere woorden:
Bij voorhand gaan de schrijvers van de twee door mij gewraakte artikelen
klaarblijkelijk maar van die legaliteit uit.
En daarop valt wel een en ander op af te dingen:
TARGETED KILLINGS/LEGAAL OF NIET?
Waar we het hier over hebben zijn de zogenaamde ”targeted killings”,
militaire aanslagen [of aanvallen] door de Staat op individuen, zonder
En dit de internationale mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch:
”In recent years the phrase “targeted killing” has commonly been used to refer to a deliberate lethal attack by government forces against a specific individual not in custody under the color of law” [18]
Nu kan, zo stelt Human Rights Watch, in bepaalde omstandigheden zo’n targeted killing legaal zijn
[lawful], wanneer er sprake is van een directe dreiging [19]
Dit heeft zij ook duidelijk gemaakt in twee brieven
[er zullen er wel meer geweest zijn, ik beperk mij nu] aan president Obama, waarin tevens duidelijk
gemaakt werd, dat de VS bij gebruik van het ”targeted drone program”'[zoals ik het maar even op eigen Gezag noem], de grenzen steeds ruimer ging
trekken [20]
Nou nog even afgezien van de ”legaliteit” van deze
targeted killing is sowieso vaak het effect mager, omdat meestal de andere leider alweer in de coulissen staat, wanneer een beweging een overtuigende ideologie, een goede organisatie en locale support heeft [en de VS heeft er zelf via
clusterbombardementen, andere oorlogsmisdaden en zogenaamde ”vergisdrone-aanvallen”veel aangedaan om het anti-Westerse sentiment te voeden] [21]
Maar los van de juiste redenering in general, wat
aanslagen op personen aangaat, is het effect
deze specifieke aanslag op Zawahiri volgens een
opinie artikel van Al Jazeera sowieso mager om redenen, die ik ook hierboven heb vermeld [22]
Dan de legaliteit, die draait om de vraag, of de man
nou inderdaad zo’n ”imminent treat” was.
De VS en hun apologeten beweren natuurlijk van wel [23], maar veel
van wat door president Biden als rechtvaardiging wordt aangevoerd, is vooral gebaseerd op zaken uit het verleden [24], waardoor
de stellige indruk ontstaat, dat het meer een wraakneming is dan een werkelijk Gevaar het hoofd bieden.
En wraaknemingen zijn niet toegestaan volgens Internationaal Recht [25]En wat zaken uit het verleden betreft, ja, daarvoormoeten harde bewijzen worden aangevoerd en dievindt men in de rechtbank, niet in stunten met drones. Bovendien heeft Agnes Callamard, VN rapporteurop het gebied van buitengerechtelijke en willekeurige executies [
UN special rapporteur on extrajudicial, summary or arbitrary executions] in
een Tweet opgemerkt [het ging toen over de targeted
killing van Qasem Suleiman]: ”“Outside the context of active hostilities, the use of drones or other means for targeted killing is almost never likely to be legal,” [26]
IMMINENT THREAT
Ondanks wat president Biden en consorten beweren [27]
is niet aantoonbaar, dat al-Zawahiri een ”imminent threat” voor de VS was.
Verwijzingen naar de 11 september aanslagen en/of aanslagen daarvoor zijn vrij belachelijk, omdat daar een
periode van meer dan twintig jaar tussen zit.Wat nog belangrijker is, is dat uit een VN rapport dd juli jongstleden blijkt, dat al-Qaeda helemaal geen directe bedreiging vormt.Ik citeer The New York Times:”
“Al Qaeda is not viewed as posing an immediate international threat from its safe haven in Afghanistan because it lacks an external operational capability and does not currently wish to cause the Taliban international difficulty or embarrassment,” the U.N. report concluded.” [28]
Ook uit een onderzoek van de VS Inlichtingendienst
bleek dit. [29]
Daarbij komt dan nog de schending van de soevereiniteit van Afghanistan, waar deze VS targeted killing plaatsvond. [30]
Het argument van VS apologeten, dat de aanval geen schending was, omdat geen enkel land
de Taliban heeft erkend [31] is natuurlijk onzin.
Taliban of niet, Afghanistan blijft een soevereine Staat.
Meer dan genoeg argumenten dus om te betogen, dat de militaire aanval op al-Zawahiri illegaal was. [32]
Het enige ”positieve” dat je dan nog kan zeggen, is,
dat de VS deze keer tenminste geen burgerslachtoffers hebben gemaakt doordat deze keer het ”precisiewapen” ook een ”precisiewapen”
was [33]
Ze ”kunnen” het dus wel, o Bittere Ironie……
TENSLOTTE:
Natuurlijk verwacht ik niet, dat uw correspondenten in de twee door mij gewraakte artikels [34] alleinternationaalrechtelijke aspecten rond de targetedkilling van al-Zawahiri aan de orde stellen.Wat ik WEL verwacht is, dat zij er niet voetstoots vanuit gaan [want uit de artikelen blijkt geen enkelekritiek op het VS ingrijpen in het leven van al-Zawahiri], dat het Amerikaanse optreden wel juist zal zijn.Ik mag verwachten, dat zij op zijn minst het discutabele karakter [zie twee heel verschillendestandpunten onder noot 35] aan de orde stellen.Dat zij erop wijzen, dat het niet vanzelfsprekend is[wat de VS dus WEL doet] om op andermans grondgebied cowboystunts uit te halen, omdat er nog zoiets is als soevereiniteit van Staten.Maar vooral, dat in de artikelen gebruikte termen als ”uitschakeling” en hetterloops vermelden, dat de vrouw van al-Zawahiri bij een eerdere VS aanval op hem is omgekomen,in strijd zijn met het respectvol omgaan met het recht op leven, dat niet vervalt omdat een figuurabject is en/of tegenstander van de VS. Zou er ook zo over geschreven zijn, als het een Russische liquidatie van een Oekraiense strijder geweest was, die verdacht was [want de VS moetennog met bewijzen komen, dat al-Zawahiri achter alledoor hen genoemde aanslagen zat] van het plegenvan aanslagen in Rusland, nu zelfs een gedegenAmnesty rapport met kritiek op het Oekraiense leger een tsunami aan kritiek krijgt? [36] Denkt u hier maar eens over na Redactie.
Vriendelijke groeten Astrid EssedAmsterdam NOTEN Voor uw gemak zijn de noten in links toegevoegd NOTEN 1 T/M 5
Reacties uitgeschakeld voor Liquidatie al-Qaeda ideoloog Al-Zawahiri/Volkskrant, wees kritisch over illegale VS cowboyacties en schending Soevereiniteit Staten
Namens De Nederlandsche Bank bied ik vandaag excuses aan. Excuses aan alle nazaten van slaafgemaakten in Nederland, in Suriname, in Bonaire, Sint Eustatius en Saba, in Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Excuses aan alle mensen die door de persoonlijke keuzes van ook mijn voorgangers herleid werden tot hun huidskleur. Excuses aan alle mensen die vandaag nog steeds de gevolgen hiervan dragen.”
Dit zei Klaas Knot op 1 juli 2022, Keti Koti, de jaarlijkse viering en herdenking van de slavernij. Hij beklemtoonde ook dat De Nederlandsche Bank niet alleen voor woorden kiest, maar ook voor daden. Daden die De Nederlandsche Bank op koers zetten naar een inclusievere toekomst.
Datum: 1 juli 2022 Spreker: Klaas Knot Locatie: Slavernijmonument, Amsterdam
Hun naam, hun economische waarde, en een aantekening over hun gezondheid. Zo werden slaafgemaakten bij hun aankoop of verkoop in een inventaris genoteerd. Een inventaris van een Surinaamse suiker- en koffieplantage. Een inventaris die werd bijgehouden voor een van de eigenaren van de plantage: Jan Hodshon. Dezelfde man die in 1816, twee jaar na de afschaffing van de slavenhandel in Nederland, twee jaar na de oprichting van De Nederlandsche Bank, en na twee jaar directeur te zijn geweest, president wordt van De Nederlandsche Bank.
Hij zal dit negen jaar lang blijven. En al die tijd wordt voor hem dit soort inventaris bijgehouden. Al die tijd verdient hij geld aan slavernij. En al die tijd, wanneer hij de directietafel van De Nederlandsche Bank rondkijkt, is hij niet de uitzondering. Aan de directietafel is persoonlijke betrokkenheid bij slavernij eerder de regel.
En wanneer slavernij ernstig ter discussie gesteld wordt in Nederland, proberen bestuurders van De Nederlandsche Bank het politieke proces in tegengestelde richting te beïnvloeden.
Mijn voorgangers aan de directietafel van De Nederlandsche Bank hadden álle tijd om anders te kiezen. Maar ze deden dat niet.
Zo begint de geschiedenis van De Nederlandsche Bank, het instituut dat ervoor moet zorgen dat mensen vertrouwen kunnen hebben in het financiële stelsel – een geschiedenis waar de huidige directie nu duidelijk zicht op heeft, dankzij het onafhankelijke onderzoek van de Universiteit Leiden. Een geschiedenis die de huidige directie een heldere opdracht geeft. Een geschiedenis waarin mijn collega-directieleden en ik weliswaar in de schoenen van onze voorgangers staan, maar er resoluut voor kiezen om een andere weg in te slaan.
Namens De Nederlandsche Bank erken ik dat vele van mijn voorgangers handelswaar zagen waar het om mensen ging. Dat velen het bestaan en het voortbestaan van slavernij verdedigden. En dat velen later lang de gevolgen van slavernij negeerden.
Namens De Nederlandsche Bank erken ik ook onze betrokkenheid als “instituut”. Zo werd het geld waarmee De Nederlandsche Bank werd opgericht, voor een deel verdiend met slavernij. Zo aanvaardde De Nederlandsche Bank producten van de plantages, zoals koffie en suiker, als onderpand voor een lening. En zo betaalde De Nederlandsche Bank bij de afschaffing van slavernij, in opdracht van het Ministerie van Koloniën, compensatie uit aan voormalige plantage-eigenaren. Met onder hen ook bestuurders van De Nederlandsche Bank.
Namens De Nederlandsche Bank bied ik hiervoor vandaag excuses aan. Excuses aan alle nazaten van slaafgemaakten in Nederland, in Suriname, in Bonaire, Sint Eustatius en Saba, in Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Excuses aan alle mensen die door de persoonlijke keuzes van ook mijn voorgangers herleid werden tot hun huidskleur. Tot een bedrag. Tot handelswaar op een inventaris. Excuses aan alle mensen die vandaag nog steeds de gevolgen hiervan dragen.
De voorbije maanden hoorde ik veel persoonlijke verhalen – verhalen over leed, maar ook over verzet en strijd. Wat ik leerde, wat ik hoorde, deed mij pijn. Het bracht het leed van toen en nu heel dichtbij. En tegelijk bleef dat leed ontzettend, onthutsend veraf voor iemand die opgroeide in de Groningse klei. De gesprekken die ik had, maakten duidelijk dat het leed van lang geleden nog lang niet geleden is. Dat die strijd nog lang niet gestreden is.
Daarom kiest De Nederlandsche Bank ervoor om vandaag niet alleen excuses aan te bieden. We kiezen niet alleen voor woorden, maar ook voor daden. Daden die hopelijk bijdragen aan de strijd tegen racisme, ongelijkheid, en onrechtvaardigheid. Daden die De Nederlandsche Bank vandaag kan waarmaken. Daden die ons op koers zetten naar een inclusievere toekomst:
We richten een fonds op waarmee we maatschappelijke projecten zullen financieren – rond educatie, gezondheidszorg, werk, en meer. Projecten in Nederland, in het Caribisch gebied, en in Suriname. Met dit fonds zal over de komende tien jaar vijf miljoen euro verdeeld kunnen worden.
Naast dit fonds dragen we – ook voor vijf miljoen euro – eenmalig bij aan enkele grotere projecten, zoals het Nationaal Slavernijmuseum en Kenniscentrum.
We kijken ook naar onze eigen organisatie. De Nederlandsche Bank moet diverser en inclusiever worden. Daar blijven we aan werken. We willen racisme vandaag beter kunnen herkennen en hier vervolgens op kunnen reageren. En we willen de diversiteit bij De Nederlandsche Bank vergroten via onze werving en selectie, via stages, via het traineeship en bij promoties.
En ons verleden, dat we nu beter kennen, zullen we niet verstoppen. In ons gebouw op het Frederiksplein zal dit in alle openheid een plek krijgen. En dit zal ook steeds een uitnodiging tot gesprek zijn. Een gesprek dat we ook zullen voeren aan de hand van de kunstwerken uit onze collectie. Een collectie die er in de toekomst nog diverser uit zal gaan zien.
De woorden die ik vandaag uitspreek, en de daden die ik vandaag aankondig, markeren voor De Nederlandsche Bank geen eindpunt – maar een ijkpunt.
Voor De Nederlandsche Bank markeert één juli 2022 een toetssteen voor de toekomst. Een toekomst met een inclusievere De Nederlandsche Bank. Een toekomst – hoop ik – met een inclusievere samenleving. Een toekomst mét elkaar.
Dank u dat ik dit, namens de volledige directie van De Nederlandsche Bank, hier heb mogen uitspreken.
EINDE SPEECH
ZIE OOK
NOS
DE NEDERLANDSE BANK BIEDT EXCUSES AAN VOOR SLAVERNIJVERLEDEN
De Nederlandsche Bank biedt excuses aan voor slavernijverleden
President Klaas Knot van De Nederlandsche Bank (DNB) heeft excuses aangeboden voor de rol van de bank in het slavernijverleden. Knot deed dat tijdens de nationale herdenking van de afschaffing van de slavernij in Amsterdam, waar voor het eerst in drie jaar weer publiek bij aanwezig was. Ook de provincie Noord-Holland greep de jaarlijkse herdenking aan om excuses te maken.
Bij het monument in het Amsterdamse Oosterpark maakte Knot excuses aan alle nazaten van slaafgemaakten in Nederland, Suriname, op Bonaire, Sint Eustatius en Saba, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. “Excuses aan alle mensen die door de persoonlijke keuzes van mijn voorgangers herleid werden tot hun huidskleur,” zei de bankpresident.
De excuses volgen op een onderzoeksrapport dat in februari verscheen. DNB bleek nauw verbonden te zijn geweest bij de Nederlandse slavernij, sinds de oprichting van de bank in 1814, tot 1863. “De voorbije maanden hoorde ik veel persoonlijke verhalen, verhalen over leed, maar ook over verzet en strijd. Wat ik leerde, wat ik hoorde, deed mij pijn. Het bracht het leed van toen en nu heel dichtbij,” zei Knot.
Andere sprekers tijdens de nationale herdenking waren minister voor Rechtsbescherming Weerwind en de Amsterdamse burgemeester Halsema. Amsterdam heeft vorig jaar excuses gemaakt voor het slavernijverleden.
DNB en het slavernijverleden
DNB gaf in 2020 opdracht het slavernijverleden van de centrale bank te onderzoeken. Uit het onderzoeksrapport blijkt dat DNB nauw betrokken was: het startkapitaal van DNB kwam deels van ondernemers die directe belangen hadden in de plantageslavernij.
Bijna 30 procent van de producten die bij DNB werden aangeboden als onderpand voor leningen bestond uit goederen die door tot slaafgemaakten werden geproduceerd. Verder had een deel van de oprichters en bestuurders van DNB grote persoonlijke belangen in de slavernij en zij bedongen hoge compensaties toen die werd afgeschaft. Vervolgens speelde DNB een belangrijke rol in de uitbetaling van de compensatietegoeden.
De komende tien jaar zal DNB een fonds starten voor meerjarige projecten om de doorwerking van het slavernijverleden te helpen verminderen, meldt de bank in een persbericht. Het gaat om projecten op het gebied van onderwijs, gezondheidszorg en kennisdeling.
Geld voor educatieve projecten
Ook trekt DNB eenmalig vijf miljoen euro uit voor projecten met een educatief karakter, zoals het Nationaal Slavernijmuseum en een bijbehorend kenniscentrum. Een financiële compensatie voor geleden schade uit het verleden vindt DNB een zaak voor de overheid. De bank gaat daarom niet over tot financiële compensatie voor geleden schade.
Hoe zit het bij andere banken?
ABN Amro maakte afgelopen april al excuses vanwege betrokkenheid bij slavernij van voorgangers van de bank. Dan gaat het om Hope & Co, die een spilfunctie vervulde in de 18e-eeuwse internationale slavernij-economie. Een andere voorganger, Mees & Zoonen, verkocht verzekeringen voor slavenschepen en transport van producten die door slaafgemaakten waren geoogst.
ING laat het slavernijverleden van een van de voorgangers van de bank onderzoeken. Dat gaat om de Britse Barings-bank, die in 1995 werd overgenomen en sinds 1762 bestaat. Het Barings-archief en de Universiteit van Leeds starten dit najaar met dat onderzoek. Andere voorlopers van ING, zoals de Rijkspostspaarbank (1881), zijn van na de afschaffing van de slavernij (1863).
Bij de Rabobank speelt de kwestie niet. De boerenleenbanken waar de Rabobank uit voortkwam ontstonden pas eind 19e, begin 20e eeuw.
Na de uitkomsten van het onderzoeksrapport in februari gaf Knot al aan dat DNB kan bijdragen aan de verwerking van het leed. DNB anno 2022 staat volgens de bankpresident niet los van zijn verleden. “De bevindingen zijn behoorlijk stevig bij ons binnengekomen,” zei Knot eerder dit jaar.
Het is vandaag Keti Koti, wat het verbreken van de ketenen betekent, officieel een Surinaamse feestdag ter viering van de formele afschaffing van de slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen in 1863. Uiteindelijk hebben tot slaafgemaakten nog tot 1873 op de plantages in Suriname gewerkt, omdat ze volgens de wet nog onder toezigt van den Staat vielen.
Excuses Noord-Holland
Ook de commissaris van de Koning in de provincie Noord-Holland, Arthur van Dijk, maakte excuses voor de rol van de provincie bij de slavernij. Hij deed dat bij een viering in Paviljoen Welgelegen in Haarlem. “Ook al bestaat het gewest Holland al heel lang niet meer, we hebben net als de toenmalige bestuurders een verantwoordelijkheid te dragen.”
Van Dijk bood excuses aan voor “wat onze gezagsdragers hebben aangericht in het leven van onschuldige mensen”. Het is voor het eerst dat een provincie excuses maakt voor het slavernijverleden, meldt de regionale omroep NH Nieuws.
EINDE BERICHT NOS
EINDE BERICHT
Reacties uitgeschakeld voor De Nederlandsche Bank biedt excuses aan voor slavernijverleden/Grote stap in erkenning internationale misdaad/Speech bankpresident Klaas Knot op Keti Koti
Afgelopen vrijdag, 22 april 2022, hielden rond de 25 actievoerders in Den Haag een demonstratie tegen Frontex, het EU-agentschap dat de grensbewaking rond de buitengrenzen van de Europese Unie regelt. Agentschap Fort Europa dus eigenlijk, een agentschap van muren en hekken en gewapende bewaking, een agentschap dat vluchtelingen op zee de dood in laat jagen of op land vast laat lopen in prikkeldraad en in als opvangcentra vermomde concentratiekampen. Kortom, een agentschap dat vuur en vlammen verdient, geen budgetten en personeel. Van vuur en vlammen kwam het niet. Maar een levendig protest was het wel. Ik nam deel, en vond het in meerdere opzichten leerzaam.
We verzamelden op de Koekamp, waar een van ons een korte toespraak hield. De politie was er meteen al: gezichtsbedekking van demonstranten mocht niet, iets dat ze overigens niet consequent afdwingen. Stokken aan vlaggen/spandoeken mochten ook niet, en dat dwongen ze wel af. Vroeger gold dit soort onzinverbod alleen voor stevige stokken. Wapens, zeggen ze dan. Nu waren de dunne bamboestokken ook taboe. Zo rekt de politie haar regeltjes steeds verder op in repressieve richting.
We gingen lopen. Aanvankelijk zwijgend: er werd intussen lawaai afgespeeld, ik begrijp oorlogsgeluiden, om de verschrikkingen waar vluchtelingen aan proberen te ontkomen uit te beelden. Even later zetten mensen gelukkig toch leuzen in, en zo werd het toch een levendige optocht. ‘No Borders, No Nations, Stop Deportations!’, ‘No Nations, No Border, Fight Law and Order’, ‘Say it Loud, Say it Clear – Refugees are Welcome Here!’, ook in de gezongen versie. Keer op keer ook: ‘Hey hey,. Ho ho, Frontex Has to Go!’
Ik vond dat continu afspelen van oorlogsgeluid niet zo’n geweldig idee, eerlijk gezegd. Ik snap de symbolische waarde. Maar het geluid was niet luid genoeg om buiten de stoet zodanig hoorbaar te zijn dat de boodschap overkwam. Terwijl het geluid weer wel hard genoeg was om voor veel extra prikkels te zorgen voor een demonstrant als ondergetekende. Het maakte het roepen van leuzen ook niet makkelijker. Ik denk dat het beter was geweest om dat geluid slechts af en toe af te spelen, en dan flink luider zodat het overkomt. Maar zeker niet continu, zodat het demonstreren goeddeels zonder dit lawaai kon plaatsvinden en het zelf scanderen en zingen echt alle ruimte krijgt.
We liepen van ministerie naar ministerie en ander bureaucratisch doelwit. Het idee was dat we bij die diverse doelwitten op verschillende wijzen aandacht zouden vestigen op Frontex en de staatsterreur tegen vluchtelingen die onder meer daarmee wordt uitgeoefend. Het eerste doelwit was het ministerie van oorlog, lachwekkend aangeduid als ministerie van Defensie). Daar maakten we onze boodschap luidruchtig duidelijk, maar veel gebeurde daar niet. Vervolgens trokken we op naar het ministerie van Onrecht, al even lachwekkend met Justitie aangeduid. Daar zongen wij – Joke Kaviaar en ik, in de hoedanigheid van Your Local Pirates – ons lied Horror and Weep, in 2018 gemaakt naar aanleiding van de vluchtelingenkinderen in kooien in het land van toen nog Trump. Hetzelfde soort verschrikking dus als waar Frontex verantwoordelijk voor is.
Toen we verder wilden, bleek een van ons de meegebrachte vouwfiets kwijt te zijn. Gestolen? Misschien stond die nog bij de vorige tussenstop, het oorlogsministerie? Iemand ging kijken. Degene van wie de s fiets was, wilde ook even teruglopen. Dat mocht niet van de politie: geen afsplitsingen! Pas toen de eerste persoon terug was gekomen, vond de politie het okay dat de tweede persoon ging. Die was intussen gelukkig al langs de politie gesneakt, en kwam kort erna met fiets en al terug. Maar intussen had de politie de groep dus wel behandeld alsof ze gevangenen waren: eenmaal in de groep mochten we er niet zomaar uit. Een tweede geval van kwaadaardige repressie tegen een klein groepje demonstranten dat gewoon een statement van solidariteit aan het maken was. More was to come.
Derde doelwit: het gebouw ministerie van buitenlandse zaken, waar naar ik begreep ook de IND gevestigd was. Daar hielden mensen een die-in: demonstranten gingen onder witte lakens liggen, om de wegens het anti-vluchtelingenbeleid door de EU de dood in gejaagde mensen uit te beelden, Intussen werden namen of persoonsbeschrijvingen van aldus omgekomen vluchtelingen voorgelezen. Intussen hielden andere demonstranten de twee spandoeken van de demonstratie vast, een met de tekst ‘Borders Kill’, de ander met ‘Stop Pushbacks.’ Aanankelijk stonden we echter me tie s[pandoeken naar de voorbijganger toe terwijl die spandoeken het zicht op de die-in ontytrokken. Zo kreeg de actie natuurlijk amper aandacht, dus we verplaatsten de doeken naar achter de voor dood liggende demonstranten. Zo konden mensen het zien. Intussen deelden demonstranten flyers met uitleg en kritiek over Frontex uit aan mensen uit het publiek.
Dat vond ik trouwens de kracht van de hele actie: wat we deden bij de diverse doelwitten – een die-in, wat muziek, whatever – functioneerde als aandachtstrekker. De flyer functioneerde als toelichting. Het systematisch uitdelen van die flyers was wat mij betreft de essentie van wat we deden. Als drukmiddel op de diverse instanties werkt het type symbolische acties dat we deden plus ene optocht op zich niet. Als aandachtstrekker en handvat voor kritische voorlichting aan mensen die zo’n actie zien, vind ik de aanpak echter uiterst zinvol.
Dat vergt echter allemaal wel dat er publiek, omstanders, voorbijgangers zijn om flyers uit te delen. Tot aan de die-in waren die er. Maar vervolgens gingen we langs het station naar de tijdelijke locatie van de Tweedee Kamer. Dat is aan een drukke weg, maar met nauwelijks voetgangers. Dan sta je dus je ding te doen in de leegte. En de politie werd nu heel vervelend. We wilden voor het gebouw staan. Ruimte zat, en we stonden geen voetgangersstromen in de weg want voorbijgangers waren er dus amper. Maakte allemaal niet uit, de politie stond erop dat we naar de overkant gingen, op afstand van het gebouw. Dat wilden we niet, maar verwijzingen naar vrijheid van meningsuiting en vergelijkingen met hoe het Kremlin opereert tegen demonstranten maakten niet uit. We moesten gaan, anders zou de politie wel even helpen, zo maakten agenten ons duidelijk. En ja hoor, even later weden we richting overkant ‘begeleid’ en dus ook geduwd.
Ik was het zat, stelde aan een enkele mededemonstrant voor om op de weg te gaan zitten, en voegde de daad bij dat woord. Ik hoopte dat anderen dat ook zouden doen, dat gebeurde niet, wel kreeg ik van een mede-activist een blik te zien van ‘Is dat nu wel verstandig?’ Ik bleef zitten maar niet lang. Snel voelde ik een paar armen die aan me begonnen te trekken. Politie trok me vrij hardhandig weg, ik stribbelde tegen, een kameraad kwam er bij en probeerde me te helpen. Alles bij elkaar lukte het de politie niet om me achter het dranghek waar ze me kennelijk wilden hebben – en daarmee buiten de groep! – te krijgen. Agenten hielden me nog even vast, maar ik stond bij de groep die nu aan de overkant stond. Toespraakje, leuzen. Geen arrestaties. Ik zag intussen wel de omvang van de politiemacht. Meerdere politiebusjes en een politiewagen.
Op aar het laatste doelwit, een gebouw van een wapenlobby-instantie. Politie voorop, in politieauto over de stoep, is natuurlijk helemaal geen overtreding van hun eigen wetten. Langs een straat met nog steeds amper voorbijgangers. Dit deel van de route werd noodzakelijk gemaakt door de gekozen doelwitten maar was voor het uitdelen van flyers en dergelijke dus helemaal niet erg nuttig. Bij het wapenlobbybedrijf deelden actievoerders met nep-bloed besmeurde nep-aandelen uit, maar ook hier moesten we aan de overkant blijven van de politie die ons nog steeds als serieuze bedreiging van de Openbare Orde bejegende. Joke en ik deden een tweede lied, “Wapentuig Stuk’. Het kostte me moeite om er niet een derde lied, ACAB, achteraan te gooien maar verder dan de inleidende akkoorden ging ik maar niet.
Bij deze locatie sloten we de hele actie af. De balans op makend denk ik:
Een: Nuttige actie, vanwege de aandacht die we trokken met ons verhaal, rechtstreeks naar voorbijgangers toe. Zo waren we niet afhankelijk van media-aandacht, zo hanteerden we onze eigen kracht. Zo kregen de diverse activiteiten bij de doelwitten hun functie. Ik denk dat precies dit aspect bij kleinschalige acties als deze misschien nog meer nadruk zou mogen krijgen dan die veelal krijgt: rechtstreekse communicatie met mensen buiten onze eigen kringen, wiens aandacht, support en inzet we zoeken en nodig hebben om verder te komen met de strijd.
Twee: Wat een repressief circus wist de politie van Den Haag er weer van te maken! Maar waarom komen ze daar mee weg? Wat zou er gebeurd zijn als we niet met vijfentwintig mensen waren geweest, maar met honderd? Of meer? Wat zou er gebeurd zijn als er niet slechts een enkele demonstrant was gaan zitten op de weg bij het Tweede Kamergebouw, maar vijftien? Of dertig? En hoe zou het worden als we onze dingen doen op vijf locaties, niet opeenvolgend met een mars over deels lege straten, maar tegelijkertijd? Zomaar wat gedachten van een nog steeds boze, maar tevens opruiend opgewekte, demonstrant.
Met enige aarzeling reageer ik toch maar op ‘No-fly 2. Rob Lubbersen reageert op Peter Storm’.(1) Aarzeling, want zoiets leidt na de eerste paar discussiebijdragen maar al te vaak tot geharrewar, jij-bakken en welles-nietes. Maar ik kan het toch niet laten, deels vanwege het belang van de discussie, deels ook omdat Lubbersen voor een deel reageert op zaken die ik niet zeg en niet bedoel. Een beetje opheldering kan dus wellicht geen kwaad.
Het eerste punt dat ik nog eens wil maken: we zijn het eens dat Rusland, preciezer gezegd de Russische heersers en hun militaire uitvoerders, deze misdaad plegen. We zijn het eens dat die misdaad ongerechtvaardigd is. We zijn het eens dat Rusland die soldaten waarvan Lubbersen zegt ‘ze horen daar niet! Wegwezen!’ nooit had mogen sturen en zo snel mogelijk weg moet halen. We zijn het trouwens hoogstwaarschijnlijk ook eens dat mensen in Oekraïne het volste recht hebben zich daartegen te verweren met alle middelen die zijn nodig vinden, en met alle wapens die ze kunnen maken, krijgen, kopen en stelen. Lubbersen gebruikt een boel woorden om zijn verontwaardiging er nog eens in te hameren. Maar die verontwaardiging hebben we allang gemeen.
Rusland voert een agressie- en veroveringsoorlog die door helemaal niets wordt gerechtvaardigd, en daar heb ik bij herhaling op gehamerd. In het stuk waar Lubbersen op reageert schreef ik dan ook: ‘Lubbersen heeft intussen wel degelijk gelijk in zijn volledige en felle afwijzing van Poetins agressie-oorlog.’ Dat ik de NAVO-rol kritisch en afwijzend belicht, betekent dan ook geenszins dat ik de NAVO als hoofdverantwoordelijke van de oorlog houdt, laat staan als schuldige. ‘Poetin daagt de volle verantwoordelijkheid voor zijn agressie, Lubbersens verontwaardiging is terecht!’ Ik voeg er aan toe: ‘Maar dat ontheft de NAVO niet van haar verantwoordelijkheid’ – een verantwoordelijkheid die ligt in het verschaffen van een context waarin zijn agressie oorlog ietsje makkelijker kon legitimeren als wat het dus niet is: een soort van legitieme zelfverdediging. De NAVO in deze zin mee verantwoordelijk houden voor de oorlog is echt iets anders dan de NAVO als schuldige aanwijzen. Dat laatste doe ik niet, en ik kom niet eens in de buurt.
Als Lubbersen in zijn reactie op mijn reactie dan ook de linkse Oekraïense linkse historicus Taras Bilous opvoert en citeert: ‘Als mensen de NAVO de schuld blijven geven van de Russische invasie, laten ze alleen maar zien dat ze de veranderde s situatie niet hebben begrepen’, dan kan ik Lubbersen wellicht geruststellen. Tot die ‘linkse mensen’ behoor ik niet, want nergens geef ik de NAVO dus van die invasie de schuld. Wat in Oekraïne gebeurt is het Russische imperialisme dat haar macht weer probeert uit te breiden. Hoe boos Lubbersen klaarblijkelijk ook is, hij hoeft verder niet te doen alsof ons meningsverschil daar ligt.
Waar ons meningsverschil ligt, is in het nut van een NAVO-ingrijpen. Daarover eerst dit. Het is verkeerd om de huidige NAVO politiek te omschrijven met: ‘en nu? Nu kijkt de NAVO toe hoe een compleet volk op de vlucht wordt gejaagd’, en zo verder. De NAVO kijkt helemaal niet toe. NAVO-staten leveren wapens, vaak van een buitengewoon effectief soort. NAVO-staten kiezen er voor om Oekraïne voldoende wapens te leveren om niet te worden verslagen, maar niet veel meer dan dat. NAVO-landen doen dat in communicatie met elkaar, en als ‘de NAVO’ het heel anders zou willen, dan zou het niet gebeuren.
Anders gezegd; de NAVO grijpt allang in, actief en militair, zij het indirect. De NAVO zorgt er voor dat Oekraïne de oorlog niet helemaal kan verliezen. Het doel van dat ingrijpen is dus niet het helpen van de burgerbevolking. Doel van dat ingrijpen is Rusland de overwinning te ontzeggen. Dat komt neer op het eindeloos gaande houden van de oorlog, om Rusland leeg te bloeden ongeveer zoals de Sovjet-Unie eerder in Afghanistan is leeggebloed, met op de achtergrond een CIA die bereid was door te vechten tot de laatste Afghaan. Degenen die dit hebben bedacht en besloten, weten waar ze mee bezig zijn. Dit is dus de huidige NAVO: een bende leiders die Oekraïne gebruiken als slagveld om Rusland mee te bestrijden, en Oekraïners als kanonnenvoer in die strijd.
Dat Oekraïners intussen elk wapen dat uit NAVO-landen verwelkomen en roepen om meer, dat vind ik logisch. Nogmaals, mensen in Oekraïne hebben het volste recht om zich met alles wat ze verkrijgen kunnen zich met hand en tand tegen de Russische aanvallers te verweren. Maar aan de NAVO-politiek verandert dat niets. En van die NAVO hoopt Lubbersen iets humaans te verkrijgen? Hoe slecht Rusland ook bezig is, dat maakt de NAVO nog steeds niet tot iets goeds.
Ik kan me dus heel goed voorstellen dat mensen in Oekraïne, in hun wanhoop, toch deze verachtelijke NAVO te hulp roepen. Ik ga de dappere en scherpzinnige Taras Bilous niet de les lezen op dit punt. Maar ik zie niet in waarom mensen in een land als Nederland dit soort oproepen ook nog eens zouden gaan ondersteunen, herhalen en versterken. Dat Rusland in Oekraïne de vijand is, maakt nog helemaal niet dat die cynische, Oekraïners misbruikende NAVO nu opeens als potentiële bondgenoot in de strijd voor humaniteit kan worden opgevoerd.(*) De NAVO is voor het helpen van mensen niet ingericht en niet opgericht, en daar heb ik geen door Lubbersen aan mij toegedichte ‘anti-Navo-reflex’ voor nodig. Een beetje analyse volstaat. Lubbersen kan wel willen dat de NAVO mensen te hulp schiet, maar de NAVO is voor zoiets totaal niet ontvankelijk. De NAVO is geen instrument voor wat Lubbersen of ik wel allemaal kan willen of bedenken. We hebben dat ding nu eenmaal niet aan een touwtje.
Ten slotte: Lubbersen stelt mijn pleidooi en dat van hemzelf op een lijn waar het onze relatieve machteloosheid betreft. Lubbersen wijst op mijn ‘hoop op niet-militaire maatregelen’. Welnu, ik pleit nergens voor ‘maatregelen’, ik ben geen adviseur van de Nederlandse regering. Ik vraag dus ook niet om niet-militaire maatregelen, ik pleit tegen militaire maatregelen, hetgeen iets anders is. En hij zegt dat ik ook wel kan weten dat die geen ‘soelaas biedt’ voor wie of wat dan ook. Inderdaad, ik heb geen recept in de aanbieding dat snel en gegarandeerd werkt. Maar dat is nog geen reden om mee te gaan met recepten voor vergif. Soms is het niet mogelijk om op korte termijn te keren. Maar dat is nog geen reden om er een ander kwaad bovenop te doen. First, do no harm. Ik kan geen soelaas bieden, en ik pretendeer dat ook niet. Maar dat is nog geen reden om mijn mond te houden over levensgevaarlijke voorstellen richting verdere escalatie en oorlogsuitbreiding.
Lubbersens ‘voorstel om een no-fly zone boven de Oekraïne in te stellen’ kan wel degelijk op ‘erg veel bijval’ rekenen, ook al suggereert hij zelf van niet. De bijval komt kennelijk zelfs van die luchtmachtgeneraal en oorlogsprofessor Odinga die hij citeert. Het zou me weinig moeite kosten om pleidooien voor no-fly zone te citeren van mensen op machtsposities, met aanzienlijk meer invloed dat Lubbersen en dan ik. Wat Lubbersen doet is dus geen kansloos gevecht tegen de bierkaai, maar het ondersteunen van een trend die in hoge VS- en Britse kringen allang is ingezet: richting verder ingrijpen in de oorlog van Westerse zijde. Dat zegt nog niets over de zin of onzin van de no-fly zone. Ik zal mijn argumenten ertegen niet herhalen, want ze zijn wat mij betreft niet effectief weerlegd. Maar het beeld alsof Lubbersen met zijn pleidooi in die richting een roepende in de woestijn is, is weinig geloofwaardig. Eerder verschaft hij de NAVO wat extra cover op de linkerflank.
Toegegeven: als die no-fly zone er straks komt, dan zal het pleidooi van Lubbersen niet de doorslaggevende factor zijn geweest. Maar een heel klein beetje medeverantwoordelijkheid voor het creëren van ‘links’ draagvlak voor zo’n verkeerd en allang breed gedragen besluit-in-wording zij hem dan van ganser harte gegund.
(*) Opmerking, 25 maart 2022, 14.,14 uur: Aangepast kort na plaatsing, Wat er stond was een rommeltje.
Onderstaand stukje schreef ik voor Konfrontatie, waar het dus al staat. Het is een reactie op een artikel dat ik daar las. Nu dus ook hier.
Rob Lubbersen houdt op de website van Konfrontatie Digitaal een pleidooi voor NAVO-ingrijpen tegen Rusland.(1) In Konfrontatie! Een magazine dat wortels heeft in een linkse beweging voor wie anti-imperialisme ooit iets betekende. Volgens Lubbersen is NAVO-interventie echter een noodzakelijk en zinnig antwoord op de bloedige Russische aanval op Oekraïne. Ik ben het daar niet mee eens, om meerdere redenen. Maar eerst moet me van het hart dat Rob Lubbersen slordig omgaat met feiten. Deels is dat een kwestie van selectiviteit. Deels is het een kwestie van echte onjuistheden.
Selectief is zijn verwijt aan NAVO-landen dat ze van te voren zeiden dat ze militair niet in zouden grijpen, waarmee Poetin als het ware groen licht kreeg. Op zichzelf is die vaststelling juist. Maar wat de auteur niet vermeldt is dat met name de VS zelf bijdroeg aan de spanning door Poetins eisen – vooral ‘Oekraïne nooit in de NAVO’ – bij voorbaat onbespreekbaar te maken. Terwijl tegelijk glashelder was dat … Oekraïne nog heel lang geen NAVO-lid zou worden. Dat de Russische veiligheidselite niet blij is met een steeds grotere NAVO steeds dichter bij Moskou, vind ik trouwens niet raar. En ook als we de NAVO-uitbreiding alleen als voorwendsel en smoes voor Poetins aanval zien, dan nog had de NAVO best wat beter zijn best kunnen doen om Poetin dat voorwendsel niet op een dienblad te komen presenteren. De Westerse weigering om serieus te praten droeg bij aan de catastrofe die Poetin vervolgens ontketende. Poetin draagt de volle verantwoordelijkheid voor zijn agressie, Lubbersens verontwaardiging is terecht! Maar dat ontheft de NAVO niet van haar verantwoordelijkheid.
Wat bijvoorbeeld ook niet hielp is de wel degelijk steeds nauwere militaire samenwerking tussen Oekraïne en NAVO-landen. De Westerse wapenstroom richting Oekraïne is bepaald niet pas op 24 februari begonnen. Zo heel erg onvoorbereid was Oekraïne helemaal niet. Dat blijkt trouwens ook wel uit het verloop van de strijd. Het enige waar het Russische leger goed in is, is het verwoesten van steden en het vermoorden van mensen. Als het op daadwerkelijk vechten aankomt, is het de Oekraïense kant die effectief is. Niet de Russische.
Lubbersen ziet dat ook, hij noemt Poetin niet voor niets een prutser. Dat maakt zijn pleidooi ook wat wonderlijk, want de kans dat Poetin deze oorlog gaat winnen als de NAVO niet actief ingrijpt lijkt me eigenlijk heel erg klein. Daarvoor is de bevolking in Oekraïne veel te vastberaden en op dit punt eensgezind, de gevechtskracht van Oekraïense strijdkrachten – leger, territoriale milities en allerlei vrijwillige eenheden – veel te groot, en het Russische leger inderdaad veel te veel een zootje dat wordt aangestuurd door prutsers. Intussen gonst het in Rusland zelf van protest, soms tot in de nieuwsstudio aan toe.
Als Poetin te lang doorgaat met zijn misdadige maar ook nog eens mislukkende oorlog, verspeelt hij niet alleen elke kans op Oekraïne, maar ook nog Rusland zelf. NAVO-ingrijpen voegt daar weinig aan toe, maar vergroot wel de kans dat Russen zich juist meer achter Poetin gaan scharen. Precies niet de kant die ik op zou willen. Ik zie Poetin liever ook vandaag dan morgen ten val gebracht worden, door een boze bevolking. Het helpt niet als de NAVO die bevolking verder in de armen van dictator Poetin drijft, met militair in grijpen of met economische oorlogsvoering die dan ‘sancties’ wordt genoemd.
Dan een enkele onjuistheid. Lubbersen beklaagt zich over dat konvooi bij Kiev dat nog steeds niet is weggevaagd. Als hij de frontberichten volgt, dan had hij kunnen weten dat dit konvooi intussen is opgesplitst en als groot konvooi dus niet meer bestaat. ‘De gelegenheid om het konvooi te vernietigen is voorbijgegaan, aangezien het zich verspreid heeft en nu deel uitmaakt van de Russische inspanning om de stad in te nemen’, Kiev dus. Lubbersen zegt dat er volkenrechtelijk er niks mis zou zijn met zo’n actie’, want de ‘wettige regering vraagt er om’. Klopt dat wel? Die Oekraïense regering vraagt om een no-fly zone. Maar een verzoek om dat konvooi te vernietigen heb ik die regering niet horen doen. Misschien heb ik hier iets gemist.
Overigens is Lubbersens pleidooi om dat konvooi weg te vagen gewoon een pleidooi voor massamoord. Hij geeft zelf toe dat het de vraag is of ‘het ze lukt’ om weg te komen als de NAVO ze die gelegenheid via een ultimatum zou geven. Het lukt ze dus waarschijnlijk niet, zo’n ultimatum is dus een wassen neus, en de Russische soldaten maken dus geen enkele kans. Mij doet de optie denken aan wat Amerikaanse luchtaanvallen deden met uit Koeweit vluchtende Iraakse militairen aan het eind van de Golfoorlog in 1991. Wil Lubbersen echt een Highway of Death 2.0?
Er is waarschijnlijk een reden dat dit konvooi zo lang daar heeft rondgehangen: onwil van de Russische soldaten om oorlog te voeren tegen Oekraïners. Van die onwil zijn steeds meer tekenen, tot en met georganiseerde weigering van eenheden om naar het front te gaan.(3) Daar ligt volgens mij ook een reden voor de brute aanpak van de Russische militaire macht. Bereidheid om daadwerkelijk te vechten ontbreekt bij heel veel Russische soldaten. Meer dan van grote afstand steden in puin schieten weet Rusland nauwelijks te presteren. Die strategie is bepaald geen teken van Russische kracht. En juist die onwillige soldaten – potentiële muiters tegen Poetins moordmachine – zouden NAVO-doelwit moeten worden?
Daarmee kom ik weer op de zin en onzin van een NAVO-ingrijpen zelf. In de eerste plaats: ook Lubbersen ziet dat de NAVO en haar leden vaak genoeg kwaad hebben aangericht. Hij noemd zelf voorbeelden, van Vietnam tot en met Nicaragua en Irak. Een club die keer op keer crimineel geweld pleegt, noem ik een criminele bende. De NAVO en haar lidstaten hebben keer op keer crimineel geweld ontketend en vormen dus een criminele bende. Lubbersen vraagt dus aan criminelen en hun bende om in te grijpen tegen een andere criminele bende, de Bende van Poetin. Volgens mij komt er uit een strijd tussen criminele bendes alleen maar een grote gangster-oorlog. Geen vrijheid en al helemaal geen vrede, maar meer dood, verwoesting en verderf.
Lubbersen heeft intussen wel degelijk gelijk in zijn volledige en felle afwijzing van Poetins agressie-oorlog. Lubbersen heeft ook volledige gelijk waar hij zoekt naar een passend antwoord daarop. Maar hij zoekt bij de NAVO op de verkeerde plek: die is deel van het oorlogsprobleem, van de context die tot oorlog heeft geleid. En zelfs al zou een NAVO-ingrijpen zoals Lubbersen dat bepleit volkenrechtelijk in orde zou zijn – wat best zou kunnen – dan heb ik toch twee bezwaren. Een: sinds wanneer houden we ons als linkse activisten vast aan wat het volkenrecht ons zegt? Het volkenrecht is deel van precies die rechtsorde waarvan krakers in 1980 al zeiden dat die de onze niet was. Dat iets juridisch toegestaan is, betekent nog niet dat het een goed en juist en rechtvaardig idee is.
Twee: een no-fly zone betekent rechtstreeks actief oorlog voeren, door NAVO-staten, aan Oekraïense zijde. Het betekent Russische vliegtuigen neerhalen. Het betekent Russische raketinstallaties beschieten, ook in Rusland zelf. Denken we nu echt dat Rusland daarvoor gaat wijken? Wat gaat de NAVO doen als Russische militairen hun raketinstallaties verdedigen en daarbij dan Amerikaanse bommenwerpers neerhalen? Wat wordt de volgende stap, als Rusland haar oorlog blijft voeren, maar nu ook rechtstreeks tegen NAVO-staten en de mensen die daar wonen? Wat heb je aan een abstract juridisch recht tot interventie, als de uitkomst ervan de dood wordt, niet alleen van enkele tienduizenden Oekraïners, maar mogelijk ook van vele tientallen miljoenen mensen in een hele reeks Midden-Europese landen en mogelijk ook elders? Wat hebben die dode mensen aan het volkenrechtelijke gelijk van Rob Lubbersen?
Ik denk dat Lubbersens pleidooi tot NAVO-ingrijpen wortelt in woede en frustratie. Ik deel die gevoelens. Kwaad op Poetins agressie, gefrustreerd omdat ik er zo weinig aan kan doen. Maar dat ik er weinig aan kan doen, is toch nog geen argument om mee te gaan met ‘oplossingen’ die de ellende nog veel groter dreigen te maken?
Sylvana Simons’ partij BIJ1 vroeg in een tweet naar aanleiding van de Oekraïne-oorlog aandacht voor “mensen van kleur, de arbeidersklasse, vrouwen en de LHBTIQA+-gemeenschap” die volgens de partij altijd “de hoogste prijs” betalen. Sander Schimmelpenninck beet de partij toe dat het nu even niet om haar “cultuuroorlogje” gaat.
Nu begrijp ik de irritatie wel, er was daarvoor net een filmpje viraal gegaan met daarin, verspreid over de straten, de uiteengereten lichamen van de slachtoffers van een Russische clusterbom. Deze mensen hadden de “hoogste prijs” betaald, en de BIJ1-tweet was dus extreem ongelukkig geformuleerd.
Maar we mogen onze blik niet afwenden van het expliciete racisme waar de Oekraïners tussen het verdedigen van hun land door blijkbaar toch tijd voor vrij weten te maken. Ook al regent het bommen, kennelijk blijft de discriminatie van zwarte en bruine mensen topprioriteit. Ze worden gediscrimineerd aan beide kanten van de grens met Polen, uit bussen en treinen geweerd, geslagen en er wordt zelfs met auto’s op ze ingereden. Ze moeten in Oekraïne blijven terwijl Oekraïners het land wel uit mogen. Zoals een Nigeriaanse student tweette: “Wie moeten hun land gaan verdedigen? Wij?” In Polen worden zwarte vluchtelingen belaagd door neonazi’s.
En dat is zeer schokkend en niet af te doen als een “cultuuroorlogje”.
19e-eeuwse koloniaal
Het geldt ook niet alleen de Polen en Oekraïners. De hele wereld lijkt door de oorlog zijn innerlijke 19e-eeuwse koloniaal te hebben hervonden. Om te beginnen met Wierd Duk, die Poetins repressieve agressie jaren- en jarenlang als een leeuw heeft verdedigd, en nu naar de moslims wijst. In De Voormalige Nazikrant concentreert hij zich op Poetins islamitische moordcommando’s in Oekraïne, Tsjetsjenen. “Geen volk dat zo wordt gevreesd”, schrijft Duk, die er een avonturenroman uit de 19e eeuw van maakt.
En moet je deze Amerikaanse journalist horen: “Dit is geen Irak of Afghanistan, maar een relatief beschaafde, Europese stad waar je dit niet zou verwachten.” Ik begrijp best dat de oorlog in Oekraïne voor westerlingen, vooral Europeanen, bedreigender schijnt dan die in Syrië (eerst bombardeerde Poetin de Syriërs, maar ik zei niks, want ik ben geen Syriër…) maar hou je racistische bek over beschaving want wat Poetin de Oekraïners aandoet, doen onze regeringen het Midden-Oosten en Afrika aan, al eeuwen. Westerlingen hebben er de barbarij gebracht.
Hondsdolheid
En ik zou de Nederlandse betrokkenheid met Oekraïense vluchtelingen hartverwarmend vinden als zelfs die niet zo openlijk racistisch was. Pas onlangs nog werd een bejaarde Nederlandse vrouw veroordeeld tot een gevangenisstraf, omdat ze een Syrische vluchteling een lift had gegeven naar het asielzoekerscentrum in Ter Apel. Gisteren zag ik de NS tweeten dat Oekraïense vluchtelingen gratis met de trein naar Nederland mogen. Oekraïense vluchtelingen worden niet eens als asielzoekers beschouwd, hebben geen visum nodig en mogen gaan en staan waar ze willen.Vandaag werd het nog gekker: niet alleen de Oekraïners worden van harte uitgenodigd, maar ook hun katten, papegaaien, hamsters en honden, ‘ondanks het hoge risico op hondsdolheid’, schrijft het AD.
Syriërs mogen dood, laat de Oekraïense honden tot ons komen. Je zou dit on-Nederlandse barmhartigheid kunnen noemen, ik zie het als het werk van een hondsdolle racist, ergens op een ministerie, die zijn racistische punt probeert te drukken. Provincialen, die afgelopen zomer nog voor een asielzoekerscentrum stonden te blèren dat alle zwarten naar Auschwitz moesten, hebben nu ontvangstcomité’s voor Oekraïense vluchtelingen want, zoals een dorpeling het verwoordt: “wij vangen graag vluchtelingen op uit onze eigen regio, met onze eigen normen en waarden en onze eigen godsdienstige basis.”
Goed dat er in Nederland tenminste één partij is die hier aandacht voor vraagt
EINDE ARTIKEL PETER BREEDVELD
Reacties uitgeschakeld voor Artikel Frontaal Naakt/[Peter Breedveld]/Cultuuroorlogje
Onderstaand artikel is al te lezen en bekijken op Doorbraak, waar je ook nog een boel foto’s en videobeelden in het stuk aantreft.En waar je hieronder de noten met nummers zijn aangegeven en onder het artikel te lezen zijn, daar zijn bij Doorbraak de noten als hyperlink in de tekst verwerkt. behalve de laatste, die staat ook daar helemaal onderaan.
Oorlog in en om Oekraïne: een drieluik
Het is oorlog in Oekraïne. Rusland is die begonnen met een militaire aanval. De Westerse mogendheden in NAVO- en EU-verband, en afzonderlijk – droegen aan de spanning bij en hebben zich tegen Rusland in de strijd gemengd, met propaganda, sancties en een snel groeiende rij wapenleveranties aan Oekraïne. Daarmee dreigt wat wel degelijk ook een vrijheidsstrijd is, steeds eenduidiger een ordinaire maar tegelijk levensgevaarlijk escalerende oorlog tussen twee imperialistische machten te worden. Dat is het al, maar die vrijheidsstrijd is er ook nog steeds! In die strijd sta ik graag aan de onderkant, die van tegen Russische agressie terugvechtende mensen in Kiev, Charkov en ook van de tegen Poetin en zijn oorlog protesterende mensen in Moskou, St. Petersburg en Minsk. In de strijd tussen Oost en West past echter slechts het vastbesloten afwijzen van beide partijen. Ter toelichting: een kritische anatomie van de Oekraïense strijd en haar context, als longread in drie hoofstukken.
1 Twee oorlogen, twee imperialistische projecten
Rusland heeft een agressie-oorlog ontketend tegen Oekraïne. Het overduidelijke doel is: daar een regering neerzetten die doet wat Poetin wil en die minstens belooft om nooit NAVO-lid te worden. Maar uit de toespraken van Poetin blijkt een diepergaand doel: hij ontkent feitelijk dat Oekraïne als zelfstandig land bestaansrecht heeft, het is wat hem betreft een deel van het grote Rusland dat weer ingelijfd moet worden bij het onder Poetins harde hand herlevende Russische rijk. Hiermee reageert hij op het verval dat dit Russische rijk onderging via het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991. Dat verval wil hij terugdraaien, en de oorlog in Oekraïne dienen we in dit licht te zien. Een imperialistische aanvalsoorlog? Jazeker. Wel degelijk. Eentje waarin Rusland maar beter een smadelijke nederlaag kan leiden, als het even kan met de ondergang van Poetins regering erbij.
Gaat daarmee het Westen, de NAVO vooral, vrijuit? Geenszins! Die NAVO, en de VS aan het hoofd ervan, draagt bij aan de spanning en heeft het Poetin nodeloos makkelijk gemaakt om zijn bedoelingen te verhullen in een defensief jasje. In Oekraïne botst niet alleen het Russische imperialisme op een vrijheidsstreven van de Oekraïense bevolking, waar de Oekraïense staat nationalistisch uitdrukking aan geeft maar die met Oekraïens staatsbelang en nationalisme bepaald niet samenvalt. Die staat gebruikt het vrijheidsstreven, door er via nationalisme zichzelf mee te versterken – ten koste van elke bevrijding die verder gat dan het verdedigen van een lijn om de kaart. Nee, wie zich tegen de Russische aanval keert hoeft zich helemaal niet voor de Oekraïense staat en haar nationalistische ambities uit te spreken. Beter van niet!
In en om Oekraïne botst het Russische imperialisme tegelijk op het Westerse imperialisme, dat in NAVO-uitbreiding haar uitdrukking vond en vindt. Maar het is zaak om het ene imperiale project niet te hanteren als excuus voor het andere. Noch ook andersom. Het betreft hier twee projecten die botsen, een botsing die momenteel gewapenderhand uitgevochten worden in Kiev, Charkov en andere plaatsen die onder Russisch vuur liggen en in toenemende mate met Westerse wapens verdedigd worden.
De strijd in Oekraïne omvat dus feitelijk twee oorlogen tegelijk: een soort vrijheidsstrijd tegen Russische overheersing enerzijds, een botsing tussen twee imperialistische kampen anderzijds. In het eerste conflict kies ik voor de onderkant, de mensen in Oekraïne die zich tegen de Russische inval verweren met alles wat ze kunnen vinden. In dat tweede conflict zeg ik: dat ze allebei mogen verliezen en verdwijnen, bij voorkeur snel.
Hoe zit dat met die twee imperialistische projecten die botsen? Het Russische project heb ik aangestipt. Het gaat hier herstel van het Russische rijk, met Oekraïne weer binnen Rusland, andere Oost-Europese landen weer in de Russische invloedssfeer, met minstens pro-Russische regeringen in het zadel, en flink wat minder democratie en vrijheid want dat brengt mensen maar op subversieve ideeën die kunnen overwaaien naar Rusland zelf. Aan dat project is niets progressiefs. Het verdient een smadelijke nederlaag, en aan die nederlaag dragen dappere mensen in Oekraïne momenteel met gevaar voor eigen leven bij. Die mensen verdienen onze steun en solidariteit. Maar die mensen verdienen het niet om als boksbeugel door het Westen te worden misbruikt, zoals momenteel in toenemende mate gebeurt.
Het Westerse imperialistische project houdt uitbreiding van de invloedssfeer in van VS, NAVO en ook EU. Het idee was en is om van het verval van het Russische rijk gebruik te maken om in Midden- en Oost-Europa een neoliberale orde te vestigen. De regio moet een zone worden waar Westerse bedrijven vrij kunnen investeren, waarin regeringen dat via neoliberaal beleid faciliteren, en waarin die regeringen een pro-Westerse buitenlandse politiek voeren. Bij dit project hoort liberale democratie: in zo’n bestel kunnen bedrijven makkelijk lobbyen bij regeringen.
Een scheut democratie blijkt ook prima te combineren met neoliberaal beleid, dat er dan uitziet als onderdeel van de ‘vrijheid die mensen willen. Zo’n (neo-)liberaal democratisch bestel kan tevens propagandistisch benut worden in een herleving van ‘Het Vrije Westen’ tegenover het onvrije Rusland. Zo’n liberaal democratisch bestel drukt daarmee tegelijk Westerse superioriteit uit. Om de hele regio W waar het NAVO-imperiale project gestalte krijgt hoort dan een hek, want deelname aan de voordelen die het hele project biedt, dient een privilege te blijven. Het buitensluiten van vluchtelingen aan de Poolse grens, het filteren van Oekraïense vluchtelingen die wel en Nigeriaanse vluchtelingen die niet, Oekraïne uit mogen… het hoor net zo bij dat project als de mensenrechten voor wie het voorrecht heeft er te mogen wonen.
Dat mensen in dit type neoliberaal bestuurde staten vaak meer vrijheid hebben – ook om te demonstreren en te staken – dan in bijvoorbeeld Rusland, klopt. Maar die vrijheid is nergens het doel van dit beleid. Het is hooguit iets dat beleidsmakers als overheadkosten bereid zijn te tolereren binnen bepaalde grenzen. De vrijheid is ook niet de verdienste van het neoliberale model en de bijbehorende regeringen, maar van de mensen die, met gevaar voor eigen leven, voor vrijheid hebben gevochten tegen de vorige set van machthebbers in de Communistische eenpartijstaten uit de tijd toen de regio nog onder Russisch overwicht viel. Hun neoliberale opvolgers hebben die strijd voor eigen machtspolitiek benut, maar de drang tot vrijheid kwam wel degelijk van onderop. En de vrijheid is in neoliberale context altijd begrensd en voorwaardelijk: als politieke of sociale onrust bedreigend wordt voor de macht, is er de oproerpolitie, de veiligheidsdienst en eventueel ook de censuur en andere vormen van repressie. Geen staker of demonstrant in Warschau, Boedapest of ook Kiev hoeft dankjewel te zeggen tegen de ‘eigen’ regering voor de vrijheid om tegen die regering te staken of te demonstreren.
De NAVO is dus het militaire bondgenootschap waarbinnen steeds meer Oost- en Midden-Europese landen het neoliberale beleidsmodel toepasten, op een manier waarop vooral Amerikaanse economische en militaire belangen werden behartigd. Die nieuwe NAVO-landen werden klanten van Amerikaanse wapenleveranciers, en ook gebieden waar Amerikaanse en andere NAVO-troepen oefeningen konden houden en van militaire bases werden voorzien. Het was het wegvallen van Russische oppermacht in de regio die de NAVO deze kans gaf – een kans die de NAVO onder opeenvolgende presidenten gretig – en in strijd met gewekte vredesverwachtingen – aangreep.
De NAVO-uitbreiding was echter niet de oorzaak van het wegvallen van die Russische hegemonie. Het was een reactie daarop. Het is dan ook onjuist om de NAVO als agressor en Rusland als de aangevallen partij te zien. Beide kanten streefden machtsuitbreiding na. Dat de macht van Rusland rond 1991 een dieptepunt aan het bereiken was, werd niet door de NAVO-uitbreiding veroorzaakt want die was van later datum. Dat het Russische machtsverlies deels een gevolg was van het verliezen van een eerdere wedloop met ene via NAVO achter de VS geschaard Westen– een wedloop in wapens, maar daarachter in economische kracht – is waar. Maar waar twee bedrijven concurreren, waar twee rivalen een wedloop hebben,is het onzin om een daarvan de schuld toe te schuiven. Dat geldt ook als een van de rivalen duidelijk zwakker is dan de andere.
De NAVO en haar uitbreiding vormen een imperialistisch project dat niet de vrijheid dient, maar de macht en de rijkdom van de heersers in Westerse staten tot doel heeft. Dit imperialistische project is niet de oorzaak van de Oekraïne-oorlog. Maar het heeft wel bij gedragen aan de context waarin die plaats vindt. De oorlog had een aanloop waarin rivaliteit tussen Rusland enerzijds, VS en EU anderzijds, al eerder tegenover elkaar kwamen te staan – op een groot plein in Kiev. We gaan het even hebben over de naar dat plein genoemde gebeurtenissen: de Maidan Revolutie.
2 De kleuren van Maidan
Het Westerse imperialisme speelt in de voormalige deelrepublieken van de Sovjet-Unie vaak in op onvrede in landen waar ze haar invloed wil versterken ten koste van regeringen die in de weg staan, omdat ze niet neoliberaal genoeg zijn en/of teveel Russische invloed accepteren of uitdrukken. Uitbarstingen van die onvrede worden dan beïnvloed met geldstromen en politieke propagandasteun. Het resultaat is dan wat inmiddels als Kleuren-revolutie bekend staat: massademonstraties, stakingen, confrontaties met de staatsmacht, maar met op de achtergrond een setje pro-Westerse, neoliberale politici die klaarstaan om de macht over te nemen als de zittende regering onder de druk bezwijkt.
Linkse mensen maken hieromtrent nogal eens de fout om dit soort omwentelingen enkel en alleen te zien als machtsgreep van rechts, als pro-Westerse intriges, als staatsgreep. Dat is echter een miskenning van de woede die aan de demonstraties ten grondslag ligt. Die is maar al te gegrond, en richt zich dat tegen politici die echt corrupt zijn, verkiezingen die inderdaad frauduleus zijn verlopen, en onderdrukking die ook buiten de fantasie van demonstranten wel degelijk bestaat. Allerhande liberalen en (sociaal-)democraten zien in deze kleurenrevoluties alleen maar spontaan en authentiek volksprotest, uitmondend in mooie democratisering. Ook dat is eenzijdig, maar dan andersom.
De realiteit is dat de protesten vaak authentiek zijn, een uitdrukking van echte en terechte woede. Maar de richting die de beweging ingaat, aangestuurd door neoliberale politici en wel degelijk Westers regeringsgeld en geheime diensten die hun ding doen, draait er op uit dat de ene vorm van onderdrukking en uitbuiting door een andere wordt vervangen. Het gaat dan van semi-staatskapitalisme naar neoliberaal marktkapitalisme, terwijl de politie leger en veiligheidsdienst van opdrachtgever veranderen maar nauwelijks van structuur. Achteraf kun je kleurenrevoluties dan ook zien als etappes in de uitbouw van de neoliberale invloedssfeer die door VS, EU en NAVO in Midden- en Oost-Europa, de Kaukasus en Centraal-Azië van de grond is en wordt getrokken.
Maar terwijl zo’n kleurenrevolutie gaande is, ligt de uitslag niet vast. De dominantie van pro-Westerse en neoliberale politieke stromingen is niet gegarandeerd. Waar mensen serieus uitdrukking proberen te geven aan andere belangen en verlangens, waar radicalere stromingen enige impact hebben, waar sociale tegenstellingen naar voren komen en arm-tegen-rijk deel van de thematiek uitmaakt, daar kunnen deze kleurenrevoluties meer revolutie worden. In Georgië vond in 2003 een omwenteling plaats, de Rozenrevolutie. In Kirgizië vond in 2005 ook een omwenteling plaats , de Tulpenrevolutie. Allebei kleurenrevoluties, maar in Kirgizië ging het ruig toe en had de strijd een flinke neiging om aan welke greep van bovenaf dan ook te ontsnappen. In Kirgizië ontstond ook de interessante traditie om zo’n omwenteling nu en dan te herhalen, als de nieuwe president ook weer niet beviel. Dit pleit allemaal niet voor een complete regie vanuit CIA en NAVO.
Gezien het Communistische verleden, waarin machthebbers zich van rode feestkledij voorzagen en door links als icoon werden bejubeld, is het niet verwonderlijk dat onderdrukte mensen die uitdrukking aan hun woede geven, niet meteen naar linkse ideeën kijken als ze hun woede willen verwoorden en doordenken. De pro-Westerse houding in bijvoorbeeld Kiev en Minsk is niet alleen maar een product van Westerse en neoliberale propaganda. Reden temeer voor anarchisten of aanverwante linksradicalen, mensen die een links-van-onderop willen en een anti-autoritair en solidaire richting in willen, om zich wel degelijk solidair te verklaren met en deel te nemen aan het soort protestbewegingen dat mede aan de basis van dit soort kleurenrevoluties ligt. Dit maakt de kans op een werkelijk bevrijdende dynamiek iets groter. Het maakt het gevaar dat demonstranten nauwelijks andere opties hebben dan naar rechts kijken voor inspiratie, zodat neoliberaal en/of fascistisch rechts er des te eenvoudiger mee aan de haal gaat kleiner.
Hoe dingen kunnen uitpakken is uitgerekend aan Oekraïense voorbeelden te illustreren. In 2004 vonden presidentsverkiezingen plaats. Janoekovitsj – pro-Russisch , met machtsbasis onder oligarchen in het vooral Russisch-sprekende oosten van het land – claimde een overwinning die breed als frauduleus werd aangevochten. Protesten van aanhangers van de pro-Westerse Joetjenko vulden vervolgens pleinen in Kiev en elders. De druk werd zo groot dat de verkiezingen overnieuw werden gedaan, waarna Joetsjenko won. De koers werd meer pro-Westers, verder veranderde er weinig. De episode ging de geschiedenisboeken in als de Oranje revolutie, naar de campagnekleur van de oppositie rond Joetsjenko. Het was een klassieke kleurenrevolutie, met slechts beperkte kracht van onderaf, en in hoge mate geregisseerd door pro-Westerse neoliberale politici en de zakelijke en machtspolitieke belangen daar achter.
In 2010 won dezelfde Janoekovitsj alsnog de verkiezingen. Toen die echter in 2013 een verdrag dat Oekraïne meer met de EU zou verbinden, op het laatste moment niet ondertekende, waren pro-Westerse politici en activisten boos. Ze gingen de straat om – en grote aantallen mensen in Kiev en andere steden in westelijk Oekraïne sloten zich aan. Die mensen gaven daarmee uitdrukking aan frustraties die vaak veel dieper gingen dan enkel ergernis over de buitenlandse politiek van Oekraïne. Mensen kwaad over corruptie en repressie en verpaupering, veel van hen zagen bij gebrek aan zichtbare alternatieven de EU en een liberaal-democratische politiek als oplossingen. Maar ook een harder rechts nationalisme, dat anti-Russische gevoelens bespeelde en aanwakkerde, manifesteerde zich. Confrontaties met de oproerpolitie bleven niet uit, en daarin bleken vooral Oekraïense fascisten erg actief en effectief. Westerse politici juichten de protesten openlijk toe, soms zelfs vanaf het podium ten overstaan van demonstranten in Kiev zelf. Westerse druk en fascistische straatactie speelden een wezenlijke rol in de omwenteling die als Euromaidan bekend kwam te staan (Maidan was de naam van het plein waar de protestbeweging haar middelpunt vond, ongeveer zoals Tahrir in Cairo, Egypte). Maar de gebeurtenissen kunnen niet tot deze reactionaire en imperialistische dimensies gereduceerd worden. Daarvoor was het protest te breed, te diep en te divers. Ook anarchisten probeerden hun bijdrage te leveren, maar werden door rechts makkelijk gemarginaliseerd, soms hardhandig.(1)
In februari 2014 bezweek Janoekovitsj en zijn regering onder de druk. Een nieuwe regering van rechtse liberale en fascisten, kwam in het zadel. Dat was scary, maar het maakte van het land nog geen fascistische staat. Wel sloeg de nieuwe regering agressieve taal uit wat betreft de status van de Russische taal, die vooral in het oosten van het land dominant was en is. In dat dele van het land kam een opstand op gang teen de nieuwe regering. Die opstand leidde tot de oprichting van de zogeheten volksrepublieken Donetsj en Loekhansk die zich losmaakten van Oekraïne. Daarin was de gewapende invloed van de Russische staat onmiskenbaar. Poetin kon de val van haar bondgenoot Janoekovitj bepaald niet waarderen, kenschetste de Maidan-revolutie als rechtse en pro-Westerse staatsgreep, en accepteerde het nieuwe bewind feitelijk niet. Gewapende Russische steun hield de twee republieken overeind, Oekraïne accepteerde de afscheiding echter niet en viel ze aan, zonder succes, maar met veel bloedvergieten over en weer. Vanaf 2014 woedde hier oorlog. Rusland annexeerde intussen ook nog even de Krim, formeel Oekraïens territorium.
In Oekraïne zelf kwamen er herhaaldelijk verkiezingen, voor zowel parlement als president. Uit parlementsverkiezingen bleek hoe klein de steun voor fascistische partijen as: enkele procenten. En de huidige, vorig jaar gekozen president Zelinsky kan van alles worden verweten, maar een neonazi is hij niet. Dat zou ook wel vreemd zijn: de man is joods, en meerdere van zijn familieleden zijn door nazi-Duitsland in de holocaust vermoord.(2) Fascisten hebben een verontrustende invloed in Oekraïne. Maar fascisten runnen niet het land, er heerst daar geen neo-nazi-bewind maar een liberaal democratisch bestuur met een aanzienlijke speelruimte voor kritiek en protest. Die speelruimte is deels ook een erfenis van Maidan: regeerders weten wat er kan gebeuren als ze de boosheid van een getergde bevolking negeren.
Precies deze erfenis – een zelfbewuste bevolking die in actie komt om haar verlangens kenbaar te maken en meer – boezemt de machthebbers in Moskou angst in. Poetin ziet een Rode Plein-revolutie niet zitten, en zou daarom het liefst de Maidan revolutie alsnog met terugwerkende kracht de nek omdraaien. Zijn huidige aanvalsoorlog beoogt feitelijk ook dat: een einde maken aan Oekraïne als relatief vrij land, en daarmee als besmettingshaard van protest in het onvrije Rusland. Tegelijk ziet Poetin natuurlijk de pro-Westerse koers van opeenvolgende Oekraïense regeringen vanaf 2014 met lede ogen aan. De oorlog dient – net als de gewapende steun aan de twee volksrepublieken in het oosten van het land, ook om de weg naar vooral NAVO-lidmaatschap van Oekraïne hardhandig af te snijden, en het land terug te trekken in de Russische invloedssfeer.
Natuurlijk werken NAVO-staten dit tegen, met de VS voorop. De Russische eis dat Oekraïne nooit en te nimmer NAVO-land mocht worden, werd ogenblikkelijk van tafel geveegd als onbespreekbaar. Natuurlijk: principieel heeft Poetin niets te vertellen over de vraag van welk bondgenootschap Oekraïne lid mag worden. Maar de hele houding van NAVO, VS en Oekraïne getuigde nu niet bepaald van de wil om een confrontatie met diplomatieke middelen te voorkomen en een compromis te zoeken. Poetin wil de Oekraïne terug. De NAVO dwarsboomt dat – en vecht daarmee niet voor Oekraïense vrijheid maar voor de Westerse invloedssfeer. Daarmee maken zowel Rusland als het Westers bondgenootschap Oekraïne tot speelbal. Tussen beide imperialistische kampen valt niets te kiezen.
3 Tussen vrijheidsstrijd en wereldoorlog
Intussen zijn er echter de Oekraïners zelf. Hun strijd maakt slechts gedeeltelijk deel uit van de rivaliteit tussen VS en Rusland. Hun strijd is namelijk tegelijk ook een echte vrijheidsstrijd, die precies door de twee imperialistische machten – niet alleen door Rusland – dreigt worden vermalen en verbrijzeld. Over Russische agressie horen we veel. Maar hoe draagt het Westen verder tot de ellende in Oekraïne bij? Wat is het schadelijke effect van de NAVO hier?
De eerder geschetste stelselmatige uitbreiding ervan is geen legitieme oorlogsreden voor Poetin. Er bestaan geen legitieme redenen om een land binnen te vallen en te bezetten. Het heeft het hem echter wel heel veel makkelijker gemaakt om Rusland als de bedreigde partij te framen, in de ogen van de Russische bevolking maar ook ver daarbuiten. Dat een mogendheid geprikkeld reageert als er steeds dichterbij militaire bases van de tegenstander verschijnen, zou geen verbazing horen te wekken bij die tegenstander. Er gaat van NAVO-uitbreiding wel degelijk een dreigende werking richting Rusland uit, de NAVO zit daar niet om vakantie te houden.
Dat landen die zich maar kort geleden nog in de greep van het Russische imperium bevonden, zich maar wat graag de bescherming van de NAVO laten aanleunen tegen een herleving van dat imperium, speelt de NAVO in de kaart. Rusland zelf heeft met haar politiek de NAVO krediet en geloofwaardigheid verschaft, door mensen in Oost- en Midden-Europese landen tegen zich in het harnas te jagen met intimidatie en onvrijheid. De herinneringen aan Russische overheersing zijn vers, en worden op deze manier in leven gehouden ook. Maar doet dat aan de NAVO-dreiging richting Rusland weer niets af. Dat Poetin niet blij is als St Petersburg binnen schootsafstand komt te liggen van Amerikaanse militairen, ligt voor de hand.
En er is voor gewaarschuwd: vroeg of laat gaat Rusland zich schrap zetten tegen vooruitgeschoven posities van de imperialistische rivaal aan de Russische grenzen. Een resoluut Russische ‘Nee!’ tegen NAVO-lidmaatschap van Oekraïne is op zichzelf geen heel opmerkelijke houding. In die zin was Oekraïne a disaster waiting to happen, een disaster waar de NAVO aan heeft bijgedragen. Nee, daarmee is de Russische aanval niet gerechtvaardigd. Maar relevante context levert deze NAVO-politiek wel degelijk.
Dan zijn er nog de Westerse wapenleveranties die nu snel groeien.(3) Ik snap dat ze in Oekraïne nu blij zijn met elk geweer dat ze kunnen bemachtigen, uit welke hoek dan ook. Maar leveringen scheppen afhankelijkheid, en grote leveringen van essentieel militair materieel scheppen meer afhankelijkheid. Die afhankelijkheid ondermijnt elke vrijheidsstrijd. Ga het maar navragen in wat er nog van Rojava over is, in de autonome, voornamelijk door Koerden bewoonde districten in het noorden van Syrië. De leiding van de PYD, de gewapende verzetsbeweging die deze autonomie helpt verdedigen, kibbelde onlangs over de vraag of ze nu vooral op het Syrië van dictator Assad moeten leunen, of op de Verenigde Staten.(4) Autonomie en zelfbestuur vinden hun grenzen in afhankelijkheid van de gewapende macht van imperialistische mogendheden, de VS aan de ene kant, en via Assad diens sponsor Rusland aan de andere. Oekraïne belandt maar al te makkelijk in dezelfde houdgreep.
Op dit moment ontleent Oekraïne haar gevechtskracht vooral nog aan de motivatie van de bevolking – van de soldaten, gewapende vrijwilligers en mensen die op andere manier helpen. De oorlog heeft een serieus element van mobilisatie vanuit en actieve deelname door die bevolking. Burgers die molotovcocktails aan het maken zijn (5) en her en der checkpoints en barricades hebben aangelegd om de invasie te helpen verslaan, (6) dat is tekenend. Een boze vrouw die in Ch ersson een militair van de Russische invasiemacht vraagt wat dat moet met dat wapen, en zegt ‘Doe deze zonnebloempitjes maar in je zak, dan zullen er zonnebloemen op je graf bloeien’.(7) Dat is tekenend. Een groepen ongewapende mensen die bij Melitopol een Russische militaire colonne de weg versperrren:(8), dat is tekenend. Een overheid die wapens wil uitdelen aan wie mee wil helpen tegen de[ invasie,(9) dat is ook tekenend. Die overheid weet wist in de eerste dagen waar ze het van moest hebben: van vrijwillige en actieve steun, juist ook van buiten het leger zelf. Overigens: mannen van 18 tot en met 60 jaar verbieden om het land te verlaten(10) is ook tekenend. De Oekraïense staat gedraagt zich daarmee – net als de Russische! – als de eigenaar van de lichamen van die mannen, om ze als instrument in de strijd te hanteren. Het vertrouwen van de regering in de bevolking kent grenzen. Hopelijk geldt dat andersom ook…
Poetin verliest momenteel vooral van een gewapende bevolking waarvan het Oekraïense leger een deel uitmaakt. Dat leger is nog niet superzwaar bewapend, het stelt vergeleken bij het Russische leger nog niet zo geweldig veel voor, maar het heeft wel gevechtservaring en het is supergemotiveerd. Van die motivatie maken trouwens, naast vrijheidslievende sentimenten ook extreem-rechtse opvattingen deel uit. Daarop wijzen is nodig, net als het wijzen op de rol van gewapende fascisten aan Oekraïense zijde. Het beruchte Azov Regiment, een gewapende nazi-militie, is onderdeel van het Oekraïense regeringsleger, (11) en dat is een buitengewoon akelig feit. Het verschaft niet alleen Rusland nodeloos propagandapunten, het is vooral ook een bedreiging voor de vrijheid zelf waar Oekraïners zelf voor vechten. Een vrijheid die maar beter alle mensen kan omvatten, niet alleen witte mensen, niet alleen maar Oekraïens-sprekende Oekraïners. Juist wie mensen in Oekraïne tegen Russische overheersing wil steunen, hoort ook iets te zeggen over deze onfrisse bondgenoten van de Oekraïense staat: weg ermee.
Wat gebeurt er als er steeds meer high-tech en ook zwaardere wapens naar Oekraïne gaan? Dan wordt het minder een strijd van een bevolking tegen een invasiemacht, en meer een doodgewone oorlog tussen twee legers van twee staten die meer op elkaar gaan lijken naarmate de actieve rol van niet-militairen naar de achtergrond verdwijnt. Dan wordt die volkssteun relatief minder belangrijk en de Westerse steun belangrijker. Dan wordt het minder een verzetsoorlog, een bevrijdingsstrijd, en meer een doodgewoon imperialistisch conflict, met Oekraïne als Westers stootblok tegen Rusland. In dat tweede conflict hebben linkse en radicale mensen niets te zoeken behalve een hartgrondig ‘No War But the Class War’, op alle mogelijke manieren onder de aandacht en in de praktijk gebracht.
Die Westerse steun klinkt soms onvoorwaardelijk, maar is dat uiteindelijk niet. Leveranciers – NAVO-landen – kunnen die weer stopzetten of daarmee dreigen als Oekraïne iets doet dat ze niet bevalt. En een zwaar bewapende Oekraïense staat hoeft zich minder aan haar eigen bevolking gelegen laten liggen naarmate ze haar kracht minder aan die bevolking en meer aan wapens leverende staten ontleent. Zo krijgen we wellicht een Oekraïne die Rusland weet te verslaan, maar waar van de vrijheid waar Oekraïense mensen nu molotovcocktails voor klaarzetten, weer niets terechtkomt.
Daar komt iets heel wezenlijks bij. Deze oorlog bedreigt ons allemaal steeds nadrukkelijker. Rusland zet maar vast de kernwapens een standje meer op scherp. Dat is doodeng. Wat er aan vooraf ging was dat echter ook, net als wat er op volgde. Duitsland dat 100 miljard euro uittrekt voor het modernisering van het militaire apparaat. Steeds scherpere sancties tegen Rusland. Die wapenleveranties die ik al noemde. Het uitsluiten van Russische deelname aan sport- en culturele evenementen. We worden mentaal gelijkgeschakeld en voorbereid op oorlog tegen Rusland. Nee, ik ben niet vergeten dat Rusland deze escalatie zelf ontketend heeft met haar aanvalsoorlog. Dat maakt het echter nog niet goed om in deze cyclus van escalatie met vol enthousiasme mee te doen en tegen Rusland op te bieden. En in oorlogstijd achter de eigen regeerders aanmarcheren is nooit een verstandig idee.
Wie vandaag populair wil zijn, doet er goed aan zich zo anti-Russisch mogelijk te uiten. Wie dat doet, draagt daarmee echter bij aan een griezelige nationale eenheid, en aan een levensgevaarlijke oorlogsstemming, een oorlogsstemming die het makkelijker maakt voor Westerse machthebbers om de restanten van voorzichtigheid te laten varen en van wapenhulp over te gaan naar een no-flyzone waar Oekraïne om vraagt – en zo daadwerkelijk en rechtstreeks slaags te raken met Russische militaire macht zodra de NAVO zo’n no-fly zone zou gaan afdwingen. Zo wordt men in Oekraïne niet vrij, zo gaan er vooral steeds meer mensen dood. Ik geloof niet dat linkse en radicale mensen – hier ook maar enige medewerking aan dienen te geven. Laten we daarentegen solidair proberen te zijn met de vrijheidsstrijd die in Oekraïne ook woedt.(12)
Vrijheid voor de Oekraïense bevolking is sowieso via escalerende NAVO-steun niet te bereiken. Demonstraties waarin oproepen voor zulke steun domineren zijn geen vredesdemonstraties maar functioneren vooral als een bijdrage aan de oorlog van NAVO-kant, en aan de grensoverschrijdende escalatie van die oorlog. En als we denken te weten dat dit zo is, dan horen we daarover in gesprek te gaan, juist ook met mensen die zich vastklampen aan schadelijke illusies in precies die Westerse steun. Dat is niet leuk, maar het is niet anders.
Noten:
1 Over de tegenstrijdigheden in de Maidan-protesten, het fascten er munt uit weten te slaan, en de moeilijke keuzes die dit voor anarchisten opleverde, zie: ‘The Ukrainian Revolution & The Future of Social Movements’., CrimethInc.,een datum vermeld bij het artikel, maar uit de link leid ik af: 17 maart 2014, https://nl.crimethinc.com/2014/03/17/feature-the-ukrainian-revolution-the-future-of-social-movements
12 Een zinnig project is bijvoorbeeld Solidarity International, https://operation-solidarity.org/ Zie de toelichting op de website van Doorbraak: Ilija Andrić,
‘Steun Operation Silidarity, een oekraiens initiatief van onderop’, Doorbraak, 26 februari 2022. De zinnen helemaal aan het einde van deze verklaring deden mijn wenkbroauwen wel fronsen. Ik citeer: ‘Wij walgen van de hypocrisie van onze machthebbers die met bloed aan hun handen andere imperialisten veroordelen. Tegelijkertijd beseffen we dat whataboutism een beproefd propagandamiddel is dat de aandacht afleidt van wat nu het belangrijkste is: en dat is solidariteit met de getroffen bevolking in Oekraïne en met degenen die strijden tegen deze imperialistische agressie.’
Mijn bovenstaande lange tekst is ontstaan als een nogal uit de hand gelopen poging tot commentaar op deze zinnen wilde leveren. Ik hoop te hebben laten zien dat wijzen op de gevaren die van de NAVO-rol uitgaan, geenszins in strijd hoeven te zijn met de noodzakelijke solidariteit met mensen die in Oekraïne, Rusland en Belarus Poetins dreigende bezettingsoorlog proberen te weerstaan en te verslaan.Eerder het tegendeel.
Peter Storm
Reacties uitgeschakeld voor [Artikel Peter Storm]/Oorlog in en om Oekraine: een drieluik
”Twee van zijn neven zijn vermist, twee jaar geleden opgepakt bij een van de vele controleposten van het Russische leger. ‘Bijna iedere Tsjetsjeen heeft zoiets wel meegemaakt. Het Russische leger vecht niet tegen de rebellen, maar tegen de gewone mensen. Op die manier creëren ze kamikaze-commando’s.’
Op maandag 29-3 hadden in Moskou twee zelfmoordaanslagen plaats, een op het metrostation Loebjanka en de tweede op metrostation Park Koeltoeri.
Hierbij kwamen 40 mensen om het leven.
Evident is, dat dergelijke gerichte aanvallen op burgers de ultieme schending van het fundamentele recht op leven van ieder mens zijn.
Inmiddels is bekend geworden, dat de verantwoordelijkheid is opgeeist door de Tsjetsjeense verzetsleider Dokoe Oemarov, de zogenoemde Emir van de Kaukasus. [1]
De aanslagen zouden een vergelding zijn voor een in het dorp Archty [Ingoesjetie] door Russische troepen veroorzaakt bloedbad onder Tsjetsjeense en Ingoestjeetse burgers. [2]
Ook in het recente verleden hebben aanslagen [3] plaatsgevonden, die te herleiden waren naar het Tsjetsjeense verzet. [4]
Hoewel vanuit humanitair en internationaalrechtelijk oogpunt geen enkele rechtvaardiging bestaat voor het plegen van aanslagen, is het opvallend, dat door de media weinig tot geen aandacht wordt besteed aan het jarenlange Russische militaire optreden in de Noord-Kaukasus [Tsjetsjenië en buurlanden], dat inmiddels tienduizenden burgerslachtoffers heeft geëist.
Een vuile oorlog, die tot vandaag de dag voortgang vindt
DE RUSSISCHE VUILE OORLOG IN TSJETSJENIË
ACHTERGRONDINFORMATIE:
De Tsjetsjeense bevolking is grotendeels islamitisch. Na eeuwenlange Russische overheersing, religieuze vervolging [5], degradatie tot tweederangsburgers en tijdens de Tweede Wereldoorlog aangedaan onrecht [6] was het Tsjetsjeense nationale gevoel alleen maar sterker geworden. Dit werd nog gestimuleerd tijdens de perestrojka onder president Gorbatsjov, die veel meer religievrijheid toestond, waardoor Moskeen herbouwd konden worden.
Al gauw ontstond dan ook de roep om onafhankelijkheid en het zal geen verbazing wekken, dat de daarop volgende strijd sterke religieus-islamitische componenten vertoonde, gezien de onderdrukking van de religieuze beleving in het verleden.
In de strijd in de negentiger jaren zou daarbij de orthodoxe Islam [de Tsjetsjenen waren door de eeuwen heen voornamelijk soefistisch], een steeds grotere rol gaan spelen [7]
TWEE TSJETSJEENSE OORLOGEN:
Nadat de voormalige Tsjetsjeense luchtmacht generaal, Doedajev [veteraan uit het Russische Rode Leger] in 1991 de onafhankelijkheid van Tsjetsjenië had uitgeroepen en drie Russische couppogingen tegen zijn bewind waren mislukt, viel de toenmalige Russische president Jelstin in 1994 Tsjetsjenië binnen.
Om propagandistische redenen werd genoemd de toenemende uiteraard verwerpelijke discriminatie en achterstelling van de etnisch-Russische inwoners, die tegen onafhankelijkheid waren en uiteindelijk grotendeels wegvluchtten tijdens de oorlog. [8]
Hiermee begon het eerste Russische militaire ingrijpen, dat tot 1996 zou duren
Rusland slaagde er niet in Tsjetsjenië te onderwerpen en in 1996 werd een staakt het vuren getekend. [9]
Uiteraard accepteerde Rusland de onafhankelijkheid van Tsjetsjenië niet en na veel onderlinge Tsjetsjeense twisten [tussen de niet-islamitische president Maschadov en de islamitische vice-president Basajev] viel Rusland in 1999 opnieuw Tsjetsjenië binnen
Directe aanleiding vormt de inval van Basajev en aanhangers in Dagestan. [10]
Ook deze in 2002 officieel beëindigde tweede Tsjetsjeense oorlog onder de toenmalige Russische president Poetin,werd gekenmerkt door grootschalige Russische mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden, die grotendeels gericht waren tegen de Tsjetsjeense burgerbevolking. Het Tsjetsjeense verzet was eveneens debet aan oorlogsmisdaden als bomaanslagen op Russische burgerdoelen [11] en foltering en executie van krijgsgevangenen.
Hoewel de oorlog officieel is beëindigd, gaan de mensenrechtenschendingen tegen de burgerbevolking echter tot de dag van vandaag door, waaraan naast Russische troepen ook regeringsgezinde Veiligheidsdiensten aan schuldig maken. [12] Als reactie daarop worden de aanslagen van het Tsjetsjeense verzet op Russische burgerdoelen voortgezet, zoals de recente dd 29-3. Honderdduizenden Tsjetsjenen zijn inmiddels het land ontvlucht, grotendeels naar buurland Ingoesjetië. [13]
Vanaf de Tweede Tsjetsjeense oorlog werd door de Russische autoriteiten steeds meer een ”tsjetsjenisering” van het gezag gepromoted. Dit hield in de benoeming van pro-Russische Tsjetsjeense leiders in Staatsfuncties. Ook werd de verantwoordelijkheid voor het neerslaan van het verzet steeds meer bij Tsjetsjeense Veiligheidstroepen gelegd. [14]
In 2003 werd als president, Akhmat Kadyrov aangesteld. Nadat hij in 2004 om het leven kwam bij een bomaanslag, werd aanvankelijk Aloe Alchanov president, waarna deze in 2007 vervangen werd door de zoon van Akhmat Kadyrov, Ramza Kadyrov, tevens leider van de beruchte Veiligheidstroepen. [15]
DE RUSSISCHE VUILE OORLOGEN IN TSJETSJENIË
INTERNATIONALE RECHTSPRINCIPES BIJ GEWAPENDE CONFLICTEN
Verplichting tot humane behandeling van gevangenen
1 – Persons hors de combat and those who do not take a direct part in hostilities are entitled to respect for their lives and their moral and physical integrity. They shall in all circumstances be protected and treated humanely without any adverse distinction.
”5 – Everyone shall be entitled to benefit from fundamental judicial guarantees. No one shall be held responsible for an act he has not committed. No one shall be subjected to physical or mental torture, corporal punishment or cruel or degrading treatment.”
Verbod militaire aanvallen op burgers en het verplichte onderscheid tussen combatanten [militairen en strijders] en non-combatanten [burgers].
”7 – Parties to a conflict shall at all times distinguish between the civilian population and combatants in order to spare civilian population and property. Neither the civilian population as such nor civilian persons shall be the object of attack. Attacks shall be directed solely against military objectives.
Deze principes zijn eerder bekrachtigd in de Conventies van Genève en door andere Internationale Rechtsverdragen zoals het Anti-folterverdrag en de Verdragen betr de behandeling van gevangenen. Zij dienen door alle conflictpartijen te worden nageleefd
In de oorlogen in Tsjetsjenië zijn zij echter op grote schaal geschonden door de Russische troepen, met tienduizenden Tsjetsjeense en andere burgerslachtoffers ten gevolge
Ook het Tsjetsjeense verzet heeft zich aan ernstige mensenrechtenschendingen schuldig gemaakt.
A EERSTE TSETSJEENSE OORLOG:
BOMBARDEMENTEN OP GROZNY
In de Eerste Tsjetsjeense oorlog [1994-1996] vonden grootschalige Russische bombardementen op de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny plaats, waarbij geen sprake was van het internationaalrechtelijk verplichte onderscheid tussen combatanten [militairen en strijders] en non-combatanten. Het gevolg was, dat er duizenden Tsjetsjeense burgers om het leven kwamen. Driehonderdduizend Tsjetsjenen sloegen op de vlucht. [16]
HET RUSSISCHE WILDE WESTEN
NIETS IS ONS TE DOL
”SCHOONMAAKOPERATIES” IN TSJETSJEENSE DORPEN
Berucht waren ook de zogenaamde zatjistiki [schoonmaakoperaties], waarbij dorpen werden uitgekamd op zoek naar verzetsstrijders. Hierbij maakten zowel het ”reguliere” Russische leger als Veiligheidstroepen zich schuldig aan mishandelingen, folteringen, buitengerechtelijke executies [executies zonder vorm van proces], plundering en brandstichting. [17]
WILLEKEURIGE ARRESTATIES EN MISHANDELINGEN IN KAMPEN
DE ”STRIJDERSLEEFTIJD”
Ook kwam het regelmatig voor, dat jongens en mannen tussen 15 en 60 jaar louter en alleen vanwege hun leeftijd ‘[‘strijdersleeftijd’]’ werden gearresteerd en weggevoerd naar zogenaamde ”filtratiekampen”, waar mishandelingen, folteringen, buitengerechtelijke executies en ”verdwijningen” [18] aan de orde van de dag waren. Aangezien er geen sprake was van enige bewijsbare arrestatiegrond, was hier sprake van ”collectieve straffen”, die in strijd zijn met artikel 33, 4e Conventie van Genève. [19]
B TWEEDE TSJETSJEENSE OORLOG
HET TREURSPEL HERHAALT ZICH
Ook bij de Tweede Tsjetsjeense oorlog maakte het Russische leger en Veiligheidstroepen zich schuldig aan een groot aantal mensenrechtenschendingen tegen de burgerbevolking
Intensieve bombardementen en artilleriebeschietingen in steden en dorpen eisten duizenden levens onder de burgerbevolking. Ook weer hier vonden de beruchte ”schoonmaakacties” in dorpen plaats en werden grote aantallen Tsjetsjeense burgers willekeurig gevangengenomen en overgebracht naar ”filtratiekampen, waar martelingen, buitengerechtelijke executies en verdwijningen plaatsvonden. Een berucht kamp, dat samen met andere kampen in een Human Rights Watch rapport beschreven wordt heette kamp Chernokozovo. [20]
Wat betreft die verdwijningen en andere mensenrechtenschendingen, die anno 2010 nog steeds aan de orde zijn in Tsjetsjenië, is Rusland een groot aantal keren gekapitteld door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. [21]
HUISVERBRANDINGEN ALS COLLECTIEVE STRAF
Als collectieve straffen waren reeds genoemd de willekeurige arrestaties in dorpen.
Genoemd dient echter ook de huisverbrandingen van mensen, van wie verondersteld wordt, dat hun familieleden wellicht behoren tot het Tsjetsjeens verzet. Deze praktijken hebben al een groot aantal Tsjetsjeense families dakloos gemaakt. [22]
C INGOESJETIE
Ook in Ingoesjetië, waar eenzelfde strijd woedt tussen het Russische leger/ Veiligheidstroepen en aan de andere kant het verzet, worden door Rusland dezelfde praktijken toegepast: Willekeurige arrestaties, verdwijningen, folteringen, buitengerechtelijke executies. [23]
D MENSENRECHTENSCHENDINGEN EN OORLOGSMISDADEN TSJETSJEENS VERZET
Zoals reeds bekend en door mij opgemerkt, heeft het Tsjetsjeens verzet zich in de loop der jaren eveneens schuldig gemaakt aan mensenrechtenschendingen en oorlogsmisdaden. Er is sprake van aanslagen op Russische burgerdoelen, foltering en executies van krijgsgevangenen, aanslagen op en ontvoeringen van bestuursfunctionarissen in dienst van de Tsjetsjeense regering en ontvoeringen. [24]
Hoewel dit grotendeels reactie is op de grootschalige Russische mensenrechtenschendingen, is het, afgezien van de inhumaniteit, geen rechtvaardiging.
Burgers dienen in een conflict te allen tijde te worden ontzien en krijgsgevangenen humaan behandeld. Bovendien is het volgens het Internationaal Recht niet toegestaan, het ene onrecht te beantwoorden met het andere.
EPILOOG:
Het is evident, dat de recente aanslagen op de metro in Rusland in alle opzichten verwerpelijk zijn. Echter dient nadrukkelijk gesteld te worden, dat een en ander, hoe verwerpelijk ook, de resultante is van jarenlange Russische onderdrukking en ernstige oorlogsmisdaden, die slechts als vuile oorlog tegen de Tsjetsjeense burgerbevolking en die van haar buurlanden kan worden aangeduid.
Hiervoor is helaas veel te weinig media-aandacht.
Zolang het grootschalige Russische geweld doorgaat, zal het verzet, naast de volgens Internationaal Recht gerechtvaardigde militaire aanvallen op het Russische leger, de aanslagen op Russische burgerdoelen continueren. Het is aan de EU, op Rusland politieke druk uit te oefenen, deze vuile oorlog te beëindigen.
Nadrukkelijk dient gesteld te worden, dat van aanslagen alleen sprake is bij militaire aanvallen op burgers, die verboden zijn door het Internationaal Recht
Militaire aanvallen echter op combatanten [militairen en strijders], in casu hier het Russische leger, zijn internationaalrechtelijk gelegitimeerd.
Zie ook Principe 7, Internationaal Humanitair Oorlogsrecht
”…………………………Attacks shall be directed solely against military objectives.”
Vernietiging van Moskeen en het doden van spirituele leiders tijdens de Sovjet-Unie
” In de tijden van de Sovjet-Unie, waar religie tegen de grondbeginselen van het socialisme inging, werd de islamitische cultuur met grof geweld bestreden. Moskeeën werden vernietigd en de spirituele leiders werden vermoord. ”
Hun huizen en bezittingen waren echter grotendeels ingenomen door naar Tsjetsjenië verhuisde Russen en de gerepatrieerden werden slachtoffer van grove discriminatie, hetgeen leidde tot grote spanningen tussen de Russen en de autochtone Tsjetsjenen
”Yet the Russian authorities were not worried at all about the plight of the Russian-speakers, which was included on the list of reasons for the military operation only at the last moment, in the form of a propaganda trick. For years and years no one remembered the Russians, and only when the tanks needed to be rolled in did Moscow start talking about how bad things must be for the “compatriots” in Chechnya. ”
”Als Rusland in de zomer al zijn aandacht stort op de verkiezingen, zien de rebellen hun kans. Op de avond van de inauguratie van Jeltsin, na zijn verkiezingsoverwinning, voor zijn tweede ambtstermijn, verslaan de rebellen de federale troepen bij Grozny. Met het verlies van Grozny, stuurt Jeltsin de populaire generaal Aleksandr Lebed voor onderhandeling naar Chasavjoert, hier wordt een staakt-het-vuren getekend, waarmee de eerste Tsjetsjeense oorlog ten einde komt. Wat echter niet wil zeggen dat Rusland de onafhankelijkheid van Tsjetsjenië accepteert. Toch werd Tsjetsjenië de facto onafhankelijk.”
”Aangezien Basajev de rechtstreekse confrontatie met Maschadov niet aandurft, besluit hij eerst de islamitische revolutie te ontketenen in de aangrenzende republiek Dagestan, waarna hij hoopt in Tsjetsjenië te worden ontvangen als ware volksheld. Alles loopt echter anders; Basajev en zijn aanhangers worden bij hun invasie van Dagestan in augustus 1999 genadeloos verslagen door de Russen. Niet alleen de islamitische revolutie is hiermee mislukt, maar de gevolgen blijken van grotere aard als voor de tweede keer de Russische troepen naar Tsjetsjenië worden gestuurd.”
”Op 23 october 2002 viel een groep van zwaar bewapende Tsjetsjeense mannen en vrouwen net na de pauze van de Russische musical Nord Ost de zaal van het theater binnen. De aanwezigen dachten aanvankelijk nog dat het in de lucht schieten bij de show hoorde, maar ze werden daarop gedwongen op de grond te gaan liggen. De gijzelnemers van die Theatergijzeling in Moskou eisten de terugtrekking van de Russische troepen.”
De zogenaamde Kadyrovstsy, die officieel zijn opgeheven in 2006, maar de facto nog het land controleren en verantwoordelijk zijn voor het leeuwedeel aan mensenrechtenschendingen
After more than a decade of war and lawlessness, hundreds of thousands of Chechens have left Chechnya and moved to other parts of Russia, the former Soviet Union and other countries. Spontaneous outmigration peaked, not surprisingly, during the bloodiest phases of the two wars, but the overwhelming majority of these internally displaced persons or IDPs went to Ingushetia, other parts of Russia or simply safer locations within Chechnya”
”Art. 33. No protected person may be punished for an offence he or she has not personally committed. Collective penalties and likewise all measures of intimidation or of terrorism are prohibited.
”In almost all of the 115 rulings, the court concluded that Russia was responsible for extrajudicial executions, torture, and enforced disappearances, and that it had failed to investigate these crimes.”
POETIN, DE EU EN DE OEKRAINE/VAN CRIMINELEN, DIE CRIMINELEN BESTRIJDEN LEZERS! Zie onder noot 1 mijn aan een aantal Nederlandse kranten toegezondenIngezonden Stuk over de Russische aanval op de Oekraine, de EU/VS reactieen vooral de hypocrisie van de EU!Let erop, hoe de EU goochelt met begrippen als ”in strijd met hetInternationaal Recht”, ze toepast naar eigen goeddunken EN het verschilin behandeling tussen de Oekraiense vluchtelingen en de Midden-Oostenvluchtelingen, die vorig jaar zijn gestrand in het Niemandsland tussenPolen en Belarus! [1] ”Wie durft” jaWant de mening van uw Wreker van het Onrecht gaat in tegenhet gebruikelijke mainstream gebazel van de reguliere mediaover de Oekraine Tragedie, die niet verder durft te gaan dan -terechte- fellekritiek op de Russissche aanval en weigert kritisch naar de EU en de VSte kijken.Ik wel Omdat het mij onwaarschijnlijk lijkt, dat mijn stuk ook daadswerkelijkdoor kranteredacties wordt gepubliceerd, dit hier met u gedeeld ENJOYEN LEZERS:Durf kritisch te zijn, Dat is het Begin van Wijsheid
INGEZONDEN STUKTitel:DE RUSSISCHE AANVAL OP DE OEKRAINE EN DEHYPOCRISIE VAN DE EU Ingezonden Stuk
Geachte Redactie, De meeste weldenkende mensen zullen het erover eens zijn,dat de Russische aanval op Oekraine een grove schending van desoevereiniteit is en daarmee in strijd met het Internationaal Recht.Internationale veroordelingen, vooral van de kant van deEU en de Verenigde Staten, maar ook van bevriende landen [o.a. Japan, Zuid Korea] zijn dan ook op zijn plaats. Er is echter ook een andere kant aan deze zaak. In de eerste plaats de door de EU genomen economische sancties, die, hoebegrijpelijk ook, mij te ver gaan, omdat, naar is gebleken, nu reeds de gewoneRussische bevolking, die part noch deel heeft aan het oorlogsbesluit vanRusland’s president Poetin, hiervan de dupe dreigt te worden. Nog gevaarlijker is het door EU landen naar de Oekraine toegezondenwapentuig van allerlei soort, omdat dit alleen maar escalerend werkt inde richting van Rusland en we zo een oorlog in gerommelddreigen te worden, met alle desastreuze gevolgen van dien. Want de eerste reactie van Rusland op de sancties-het activeren door Poetin van de nucleaire troepen- liegt er niet om. Verder kan Poetin ook besluiten de gaskraan dicht te draaien, waardoorde gasprijzen de lucht in zullen schieten en schaarste dreigt..De EU zou dan ook moeten stoppen met dergelijke uitdagingen richting Rusland. Maar er is meer: Want met alle sympathiek lijkende EU acties uit verklaarde solidariteitmet de Oekraieners, is de EU uiterst hypocriet bezig. Want als de EU/VS zo begaan zijn met het Internationaal Recht en soevereiniteit,hoe verklaart zich dan het feit, dat dergelijke sancties nooit genomen zijntegen Israel, dat met zijn bezetting van de Palestijnse gebieden en zijnillegale nederzettingenpolitiek al jaren het Internationaal Recht schendt? En om nog dichter bij de EU/VS te blijven: Hoe zit het met de eigen schendingen van het Internationaal Recht,zoals destijds de door de EU gesteunde Brits-Amerikaanse aanval opIrak, die ook in strijd was met het Internationaal Recht? Bitter is ook de vluchtelingenkwestie: Want terwijl de EU landen de Oekraiense vluchtelingen uit allemacht helpen en van harte welkom heten [wat ook terecht is], werdenhet afgelopen jaar uit Irak en Afghanistan afkomstige vluchtelingen[ook vaak op de vlucht voor oorlog], grof door Poolse grenswachtenbij de grens tegengehouden of teruggestuurd, met de zegen van de EU,die Polen’s ”verdediging van de grenzen” toejuichte en bouwt hetzelfdePolen, dat nu de loper uitlegt voor de Oekraiense vluchtelingen, eenMuur op de grens met Belarus [Wit-Rusland] om Irakese, Afghaanse enandere Midden Oosten vluchtelingen tegen te houden.Wrang, inhumaan en ook in strijd met het Internationaal Recht.Dus prima, dat de EU/VS combinatie [verenigd in de NAVO] Oekrainesteunt en de Russische aanval veroordeelt, maar niet escaleren graagen dezelfde mensen in dezelfde omstandigheden [Oekraiense vluchtelingenversus vluchtelingen uit het Midden Oosten] gelijk behandelen.Anders zondigt de EU tegen de eigen EU Verdragen. Astrid EssedAmsterdam
Reacties uitgeschakeld voor Poetin, de EU en de Oekraine/Van Criminelen, die Criminelen bestrijden
