woensdag 8 april 2015
Een pro-Westerse mogendheid in het Midden-Oosten gooit bommen op steden en dorpen. Grote aantallen mensen komen erbij om het leven. De VS spreekt in omfloerste taal haar steun voor de luchtaanvallen uit, kondigt zelfs aan om nieuwe wapens te leveren, en resultaat van inlichtingenwerk met de mogenheid in kwestie te delen. Heb ik het over de moorddadige Israëlische luchtaanvallen op de Gazastrook? Nee. Ik heb het over die ándere pro-Westerse terreurstaat in de regio. Ik heb het over de moorddadige Saoedische luchtaanvallen op Jemen die in veel opzichten sprekend op de Israëlische luchtaanvallen lijken. Er is alleen één opvallend en beschamend verschil. Terecht gingen we vorig jaar met duizenden de straat op om tegen die Israëlische luchtaanvallen te protesteren. Maar nu zitten we nu op onze krent en laten het bij een enkel kritisch stukje. Ja, die nalatigheid geldt tot nu toe ook voor mij.
Even een aanloopje nemen. In 2011 begonnen felle straatprotesten in Jemen, net zoals in zoveel andere landen in de regio. In de winter van 2011-2012 leidden die ertoe dat de druk zo groot werd dat president Saleh opstapte. Onder toezicht deSamenwerkingsraad van de Arabische Golfstaten, een soort EU van zes Arabische landen waaronder Saoedi-Arabië, kwam er een akkoord, waarin de vicepresident als enige kandidaat aan verkiezingen deelnam en na die schertsvertoning dus president werd. De Jemenitische vertakking van de Arabische lente had dus weliswaar een president verdreven, maar het Saoedische vertakking van de contrarevolutie had ervoor helpen zorgen dat fundamenteler verandering geblokkeerd werd en de kern van het bewind intact bleef.
De stedelijke protestbeweging had vrijwel het nakijken, maart her en der bleven wel gewapende oppositiegroepen actief. Er was Al Qaeda in flinke delen van het land – met een zeer lange arm die heel even tot Parijs reikte, met uiterst nare gevolgen. Er was ook een andere gewapende groepering, de Houthi ‘s. Die baseerden zich op de Sjiitische bevolkingsgroep van pakweg 35 procent van de bevolking die voor de andere 65 procent uit Soennieten bestond. Kennelijk was de centrale Jemenitische staat door alle onrust van de afgelopen tijd toch verzwakt, en kennelijk was de onvrede ook na de vervanging van de president in 2012 niet verdwenen.
“De Houthi’s waren de enige groep met de cohesie en de discipline om terrein te behouden. Ze werden nog sterker toen ze een tactisch bondgenootschap sloten met ex-president Saleh die nog een een groot deel van de militairen beheerste”, aldus een verhelderend artikel van Robert F. Worth in de New York Review of Books. “En de Iraniërs gaven hem het geld dat ze nodig hadden voor de laatste duw naar Sanaa, de hoofdstad, vorige herfst.” Overigens is die Iraanse steun iets minder dan een vaststaand feit. Het is echter wel aannemelijk.
De ontknoping kwam eerder dit jaar. “Jemens president Abdu Rabbu Mansour hadi, zijn eerste minister en zijn hele regeringskabinet traden vandaag en massse af, nadat Houthi-rebellen het presidentiële complex in Sanaa bezetten”, aldus Jeremy Scahill op 25 januari 2015 in The Intercept. Detail: de zojuist afgetreden president Hadi is een Soenniet. Detail dat het eerdere detail opvallend maakt: zijn voorganger Saleh, die nu met de Houthi’s samenwerkt, is “van dezelfde Sjiitische sekte” als de Houthi’s. Dat heeft hem, overigens niet weerhouden soms ook oorlog tegen de Houthi ś te voeren. Religieuze verbondenheid verklaart iets maar bepaald niet alles.
De nu verjaagde president zat er dus mede door toedoen van Saoedi-Arabië dat de machtsoverdracht in 2012 had geregisseerd. Zijn val, teweeggebracht door een Sjiitische beweging, werd door Saoedi-Arabië, een staat die zich ultra-Soennitisch en anti-Sjiitisch profileert, als klap in het gezicht ervaren. Achter de opmars van de Houthi ‘s meende het Saoedische bewind bovendien de hand van het sjiitische bewind van Iran te zien. Inderdaad was ervan van Iraanse steun wel sprake, maar de Houthi’s waren bepaald geen marionetten, al was het maar omdat de Houthi-versie van het Sjiisme weer een andere is dan het Sjiisme van de Ayatollahs in Teheran.
De oorlog wordt weliswaar soms religieus ingekleed maar achter de godsdienstige uitingen gaat vooral de rivaliteit tussen twee regionale mogendheden schuil: Iran dat de Sjiitische vlag zwaait, en Saoedi-Arabië dat hetzelfde doet met de Soennitische vlag. En het laatste land is – naast Israël – de grote steunpilaar van de Westerse imperiale orde met Washington als hoofdkwartier. Veel wijst er zelfs op dat Saoedi-Arabië iets van die Israëlische rol aan het overnemen is, maar dat thema uitwerken voert hier te ver.
Saoedi-Arabië gooit nu bommen op Jemen, om die Houthi’s te breken, en indirect om Iran flink wat schoten voor de boeg te geven. Klaarblijkelijk beschouwen de machthebbers in mecca het kleine buurland jemen als zo ongeveer een provincie waarvan de afvalligheid zwaar gestraft moet worden. De slachtoffers? Doodgewone Jemenieten die bommenregens op zich uitgegooid krijgen. Volgens Human Rights Watch (HRW) joegen Saoedische luchtaanvallen binnen twee dagen al zeker elf mensen de dood in . “De elf omvatten twee vrouwen en twee kinderen”. Maar het was volgens HRW ook mogelijk dat het aantal gedode burgers hoger lag, mogelijk 34.
HRW kritiseerde overigens zowel de luchtaanvallen als de plaatsing van luchtafweerinstallaties in woonwijken door Houthi’s. Ook dit op één lijn zetten van aanvaller en verdediger kennen we van de Gaza-aanvallen van Israël. En in beide gevallen geldt: luchtafweer in woonwijken, wat we daar verder ook van denken, is geen excuus om die woonwijken te bombarderen. Als je weet dat daar burgers zitten, en je bombardeert toch, dan kies je voor burgerdoden en ben je bezig met een moordcampagne, niet met een ‘gewone’ militaire operatie.
De Saoedische luchtaanvallen zijn precies dat: een moordcampagne. Die kreeg op 1 april een macaber dieptepunt, toenbommen een melkfabriek troffen: “Volgens de autoriteiten kwamen zeker 35 werknemers om het leven, schrijft persdienst AP”, zo schrijft de NRC. Hetzelfde bericht geeft ook nog een ander cijfer: “Bij de strijd in Jemen zijn 62 kinderen gedood, zo meldde Unicef gisteravond.”
Zo moeten mensen bloeden voor de intriges van regionale rivalen. Zo krijgt bovendien Al Qaeda extra speelruimte. Daar zit een zeer wrange kant van de zaak. Eén van de grieven van de Houthi ‘s tegen de nu verdreven machthebbers is, dat die onvoldoende optraden tegen Al Qaeda! “In zijn voor de televisie uitgezonden toespraak van 20 januari over de strijd in Sanaa beschuldigde Al-Houthi Hadi van het ‘toedekken van corruptie’. Hij beweerde dat de Jemenitische president ‘weigerde het leger orders te geven om tegen Al Qaeda te vechten’”. Dat schrijft de Soufian group in haar “InterBrief” genaamd “The Threat of an Imploding Yemen”. Al-Houthi is de chef van de Houthi ‘s. Reden waarom de Houthi ‘s Al Qade willen stoppen? “Houthi -expansie naar het olierijke Marib wordt gebdwarsboomd door Al Qaeda en Soennitische stammen die zich tegen hen hebben gekeerd”, aldus dit rapport. Het draait kennelijk weer eens een beetje om olie.
De Houthi-opmars beantwoorden met bombardementen betekent dus het tegenwerken van krachten die tegen Al Qaeda vechten, en dat kennelijk vrij effectief doen ook. De eerder al geciteerde Worth schreef: “de Houthi’s zijn veel effectiever in het vechten tegen Al Qaeda dan de regering van Jemen ooit was.” Hij vertelt: “Zoals een Jemeniet tegen me zei: ‘Een groep van Houthi-strijders is honderd drones waard’”. De Houthi’s verzwakken is een rem weghalen op de groei van Al Qaeda.
Helemaal verslagen zullen de Houthi’s niet snel worden, denk ik. Daarvoor is hun kracht en aanhang te groot, en Iraanse steun zal er veel aan doen om ze in de strijd te houden, al is het beeld dat de Houthi’s pionnen van Teheran zijn onjuist. De Houthi’s zijn geen progressieve verzetsbeweging, maar het zijn ook geen passief schuifbare schaakstukken in handen van de Iraanse heersers. De misdaden die de Saoedische troepen begaan, zullen een regering die haar overleving aan die troepen dankt, in de ogen van veel mensen waarschijnlijk gehaat maken en verzet aanwakkeren. Het vooruitzicht een verbrokkeld land, met Houthi’s doorvechtend in sommige streken, een door Saoedische militaire macht overeind gehouden ‘wettige regering’ in een paar steden en omstreken, en verder aanzienlijke speelruimte voort Al Qaeda.
En intussen lijden de bewoners. Dode kinderen, dode arbeiders van een melkfabriek, 100.000 mensen die sinds het begin van de luchtaanvallen op de vlucht zijn geslagen volgens de VN. Aljazeera maakt op dinsdag 7 april ook nog melding van “meer dan 140 mensen dood in 24 uur op maandag” bij strijd in het zuiden van het land. “De afgelopen drie weken zijn bij het geweld in Jemen al zeker 560 doden gevallen. Er raakten 1768 mensen gewond, onder wie veel burgers”, aldus de Volkskrant van 8 april, die ook bericht dat Iran een oorlogsschip het gebied in stuurt. Het is een tempo van bloedvergieten dat allang rechtvaardigt dat Saoedische ambassades belegerd en bestormd worden door boze menigten van demonstranten. Maar nee.
Saoedi-Arabië, gesteund door tien landen waaronder de Egyptische militaire dictatuur in Egypte, het voetbal- en dwangarbeidersparadijs Qatar en andere nachtmerrie-staten kan gewoon haar gang gaan, allemaal ter verdediging van een“legale regering” en krijgt dus nog extra Amerikaanse wapens toe. Het ontbreekt er nog maar aan dat Nederland een fregatten, twee mijnenvegers en zes F16 s stuurt. Maar laat ik niet te snel zijn, wat niet is qua Nederlandse medeplichtigheid, kan natuurlijk nog komen. We hebben immers de PvdA in de regering, en die kijken sinds de Eerste Politionele Actie tegen Indonesië niet op een koloniale oorlog meer of minder
Misschien dat een fel straatprotest ‘niet realistisch’ is want we hebben het – echt! – al zo druk met zoveel andere zaken. Maar wringen doet het wel, die rust op straat rond deze bloedige zaak.
Peter Storm