Naar aanleiding van de oproep om foto’s en documenten van Februaristakers heeft het Stadsarchief veel reacties ontvangen. Zo kwam er in april een schenking binnen met stukken van en over stakingsleider Willem Kraan (1909-1942). Kraan was stratenmaker bij de dienst Publieke werken. Dit dossier bevat onder andere foto’s van Willem Kraan, een ontroerende brief aan zijn gezin die hij op 30 november in gevangenschap heeft geschreven en het bericht van zijn executie.
De ouders van Willem Kraan woonden bij de Nieuwmarkt, vlak bij de Jodenbuurt. Op zondag 23 februari was Willem Kraan daar juist op bezoek toen de Duitsers met grof geweld joden begonnen op te pakken. Huilend vertelde hij zijn vriend Piet Nak later die dag wat hij gezien had. Samen beraamden zij toen het plan voor een proteststaking. De twee fietsten de hele stad door om collega’s op de been te krijgen. Ze wilden eerst de tram, de Stadsreiniging of zelfs de hele dienst Publieke Werken plat krijgen. Dan zou de rest van Amsterdam vanzelf volgen. Ze overlegden ook met de Communistische Partij. Willem Kraan en Piet Nak waren zelf allebei lid van de partij, die door de Duitsers verboden was. Ook na de staking bleef Kraan actief in het verzet. Op zestien november 1941 werd hij gearresteerd. Een jaar later werd hij samen met 32 anderen op het vliegveld Soesterberg geëxecuteerd.
Brief uit de gevangenis van Willem Kaan, 30 november 1941.
Bericht van executie, 9 december 1942.
AFSCHEIDSBRIEF VAN WILLEM KRAAN VOOR ZIJN EXECUTIE DOORDE DUITSERS.GESCHREVEN OP 19 NOVEMBER 1942, DAG VAN ZIJN EXECUTIE/WILLEM KRAAN WAS EEN VAN DE INITIATIEFNEMERS VAN DEFEBRUARISTAKING/HIJ LIET ZIJN VROUW [BETS] EN DOCHTERTJE TRIENI] ACHTER/NAZI BRIEF
https://www.amsterdam.nl/stadsarchief/nieuws/willem-kraan/
ARRESTATIE NAAR NEDERLAND GEVLUCHTE DUITSEJODEN IN JUNI 1940http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
PROTESTEERT TEGEN DE AFSCHUWELIJKEJODENVERVOLGINGEN ! ! !
De Nazi’s hebben Zaterdag en Zondag, en Maandag is dit voortgezet, als beesten in de wijken met veel Joodse bevolking huisgehouden.
Honderden Grüne Feldpolizei kwamen zwaar bewapend plotseling de oude binnenstad en andere wijken binnenvallen. Razend, tierend, ranselend en schietend stortten zij zich met hun bewapende overmacht op de weerloze mannen, vrouwen en kinderen.
Honderden jonge Joden werden met ruw geweld en volkomen willekeurig van de straat in arrestantenwagens gesmakt en weggevoerd naar een onbekend verschrikkingsoord.
D A T I S D E N A Z I – W R A A K
Voor de kloeke zelfverdediging, die de W-A. pogromhelden 2 weken geleden deed afdruipen en waarbij de W.A.-bandiet Koot als terrorist het leven liet.
Dat is het ploertige antwoord op de massa-verontwaardiging en de massa-protest-demonstratie van het Amsterdamse volk tegen de Joden-pogrom.
Dat is vooral het gevolg van de groot-kapitalistische “bemiddeling” van Asscher, Saarlouis en Cohen, die kruiperig de schuld der Joden aanvaardden en verdere krachtige verdedidingsmaatregelen en strijd de kop poogden in te drukken door het voor te stellen, dat nu weer “rust” zou intreden. Deze groot-kapitalisten zijn bang voor het opleggen van een zoengeld en hun duiten zijn hun liever dan het Joodse werkende volk!
De, ook door de Duitse soldaten, gehate S.S. en Grüne Feldpolizei verrichten dit smerige werk met ware wellust. Hier was het uitschot en het scrapuul van het Duitse volk aan het werk. De laffe W.A. slungels het uitschot van ons volk, die nu ontbraken, moeten van dit gespuis leren, hoe de terreur tegen het werkende volk moet worden toegepast.
| Deze jodenpogroms zijn een aanval op het gehele werkende volk ! ! ! | |
| Zij zijn een inzet voor een verder te verscherpen onderdrukking en terreur ! ! ! Zij moeten de weg effenen voor de machtsgreep van de door elke Nederlander gehate Mussert ! ! ! | |
| WERKEND VOLK VAN AMSTERDAM, KUNT GIJ DIT DULDEN ?? | |
| N e e n , d u i z e n d m a a l N E E N ! ! ! | |
| HEBT GIJ DE MACHT EN DE KRACHT DEZE AFSCHUWELIJKE TERREUR VERDER TE VERHINDEREN ?? | |
| J a , d a t h e b t g i j ! ! ! |
De Amsterdamse metaalbewerkers hebben getoond hoe het moet. Zij staakten eensgezind tegen hun gedwongen uitzending naar Duitsland. En de dwang van de Duitse militaire macht moest het tegen dit verzet afleggen!
In één dag behaalden de metaalarbeiders de overwinning!!
LAAT U DUS DOOR DE PLOMPE DUITSE SOLDATENLAARS NIET INTIMIDEREN !!
ORGANISEERT IN ALLE BEDRIJVEN DE PROTEST-STAKING ! ! !
VECHT EENSGEZIND TEGEN DEZE TERREUR ! ! !
EIST DE ONMIDDELLIJKE VRIJLATING VAN DE GEARRESTEERDE JODEN ! ! !
EIST DE ONTBINDING VAN DE W.A-TERREURGROEPEN ! ! !
ORGANISEERT IN DE BEDRIJVEN EN IN DE WIJKEN DE ZELFVERDEDIGING ! ! !
WEEST SOLIDAIR MET HET ZWAAR GETROFFEN JOODSE DEEL VAN HET WERKENDE VOLK ! ! !
ONTTREKT DE JOODSE KINDEREN AAN HET NAZI-GEWELD, NEEMT ZE IN UW GEZINNEN OP ! ! ! !B E S E F T D E E N O R M E K R A C H T V A N U W E E N S G E Z I N D E D A A D ! ! ! ! ! Deze is vele malen groter dan de Duitse militaire bezetting! Gij hebt in Uw verzet ongetwijfeld een groot deel van de Duitse arbeiders-soldaten met u ! ! ! !STAAKT !!! STAAKT !!! STAAKT !!! Legt het gehele Amsterdamse bedrijfsleven één dag plat, de werven, de fabrieken, de ateliers, de kantoren en banken, gemeente-bedrijven en werkverschaffingen ! !Dan zal de Duitse bezetting moeten inbinden! Dan hebt gij een slag toegebracht aan het monsterachtig plan, Mussert aan de macht te helpen! Dan verhindert ge een verdere leegplundering van ons land!! Dan krijgt ge de kans Woudenberg uit het N.V.V. te jagen ! ! !
STELT OOK OVERAL UW EISEN VOOR VERHOGING VAN LOON EN STEUN ! !W E E S T E E N S G E Z I N D ! ! W E E S T M O E D I G ! ! !STRIJDT FIER VOOR DE VRIJMAKING VAN ONS LAND ! ! ! !
| KAMERADEN, Geeft dit manifest na gelezen te hebben verder door! Plakt het op waar gij kunt doch d o e h e t v o o r z i c h t i g ! |
REEDS TOONDEN DE GEMEENTE- EN ANDERE GROTE BEDRIJVEN HOE HET MOET ! ! !V O L G T A L L E N H U N V O O R B E E L D ! ! ! !MANIFEST FEBRUARISTAKINGhttp://www.go2war2.nl/artikel/1378/Manifest-Februaristaking-24-02-1941.htm
STANDBEELD DE DOKWERKER, TER HERDENKING AAN DEDAPPERE FEBRUARISTAKERS, DIE IN GEWEER KWAMENTEGEN DE ANTI JOODSE MAATREGELEN VAN DE DUITSENAZI BEZETTER
https://www.astridessed.nl/80-jaar-herdenking-februaristaking-2021hulde-aan-de-stakers-van-toen-zet-de-strijd-voort25-februari-1941-25-februari-2021/
80 JAAR HERDENKING FEBRUARISTAKING, 2021!HULDE AAN DE STAKERS VAN TOEN/ZET DE STRIJD VOORT!25 FEBRUARI 1941/25 FEBRUARI 2021
LEZERS:Ik heb het hier over de door de toenmalige CPN [CommunistischePartij Nederland] georganiseerde tweedaagse staking tegen de Duitse Nazi Bezetter. [1]Een moedige staking van Amsterdamse arbeiders tegen de beginnendeJodenvervolging, een staking, die later door anderen werd overgenomenen zich uitbreidde naar andere steden.De staking duurde twee dagen [25 en 26 februari] voordat de doorde staking verraste Duitsers en hun handlangers met grof geweld ingrepen.
Aanleiding dus:Het begin van de Jodenvervolging.Razzia’s tegen de Joodse bevolking. [2]Het was het GVB personeel [trampersoneel], dat begon.Gaandeweg breidde de staking zich als een olievlek uit inAmsterdam en ook in de Zaanstreek en andere steden werd gestaakt. [3]
EVEN IN DE GESCHIEDENIS TERUG/STA STILBIJ DE TEKST VAN HET STAKINGSMANIFESTLEZERS, LAAT HET OP U INWERKEN![Daarna gaat mijn tekst door]
TOEN:CPN MANIFEST FEBRUARISTAKING VAN DE TOENMALIGE CPN/MANIFEST
FEBRUARISTAKING (24-02-1941)
STAAKT! STAAKT! STAAKT!
https://www.tracesofwar.nl/articles/1378/Manifest-Februaristaking-24-02-1941.htm?c=gw
EN ZIE HIER DE TEKST VAN HET MANIFEST:
De Nazi’s hebben Zaterdag en Zondag, en Maandag is dit voortgezet, als beesten in de wijken met veel Joodse bevolking huisgehouden.
Honderden Grüne Feldpolizei kwamen zwaar bewapend plotseling de oude binnenstad en andere wijken binnenvallen. Razend, tierend, ranselend en schietend stortten zij zich met hun bewapende overmacht op de weerloze mannen, vrouwen en kinderen.
Honderden jonge Joden werden met ruw geweld en volkomen willekeurig van de straat in arrestantenwagens gesmakt en weggevoerd naar een onbekend verschrikkingsoord.
D A T I S D E N A Z I – W R A A K
Voor de kloeke zelfverdediging, die de W-A. pogromhelden 2 weken geleden deed afdruipen en waarbij de W.A.-bandiet Koot als terrorist het leven liet.
Dat is het ploertige antwoord op de massa-verontwaardiging en de massa-protest-demonstratie van het Amsterdamse volk tegen de Joden-pogrom.
Dat is vooral het gevolg van de groot-kapitalistische “bemiddeling” van Asscher, Saarlouis en Cohen, die kruiperig de schuld der Joden aanvaardden en verdere krachtige verdedidingsmaatregelen en strijd de kop poogden in te drukken door het voor te stellen, dat nu weer “rust” zou intreden. Deze groot-kapitalisten zijn bang voor het opleggen van een zoengeld en hun duiten zijn hun liever dan het Joodse werkende volk!
De, ook door de Duitse soldaten, gehate S.S. en Grüne Feldpolizei verrichten dit smerige werk met ware wellust. Hier was het uitschot en het scrapuul van het Duitse volk aan het werk. De laffe W.A. slungels het uitschot van ons volk, die nu ontbraken, moeten van dit gespuis leren, hoe de terreur tegen het werkende volk moet worden toegepast.
Deze jodenpogroms zijn een aanval op het gehele werkende volk ! ! !
Zij zijn een inzet voor een verder te verscherpen onderdrukking en terreur ! ! !
Zij moeten de weg effenen voor de machtsgreep van de door elke Nederlander gehate Mussert ! ! !
WERKEND VOLK VAN AMSTERDAM, KUNT GIJ DIT DULDEN ??
N e e n , d u i z e n d m a a l N E E N ! ! !
HEBT GIJ DE MACHT EN DE KRACHT DEZE AFSCHUWELIJKE TERREUR VERDER TE VERHINDEREN ??
J a , d a t h e b t g i j ! ! !
De Amsterdamse metaalbewerkers hebben getoond hoe het moet. Zij staakten eensgezind tegen hun gedwongen uitzending naar Duitsland. En de dwang van de Duitse militaire macht moest het tegen dit verzet afleggen!
In één dag behaalden de metaalarbeiders de overwinning!!
LAAT U DUS DOOR DE PLOMPE DUITSE SOLDATENLAARS NIET INTIMIDEREN !!”
ACHTERGROND/HET BEGINEven terug naar het beginDe FebruaristakingDE FEBRUARISTAKING TOENSTAAKT! STAAKT! STAAKT!VOORSPELVanaf de Duitse nazi bezetting van Nederland werden langzaam, maarzeker steeds meer anti Joodse maatregelen ingevoerd [4], waarbij denazi’s in hun terreur tegen de Joden werden geholpen door de WA,de paramilitaire knokploeg van de pro Duitse NSB. [5]Deze WA terroriseerde en intimideerde Joden, sloeg zein elkaar en intimideerde weigerachtige niet Joodse winkeliers,het door de bezetter verplichte bord ´´Voor Joden verboden´´op te hangen. (6)Maar de Joden en niet Joodse solidaire mensen, vooralcommunisten en hun organisaties (stevig in het verzet geworteld)kwamen in het geweer en richtten zelfverdedigingsgroepen op. (7), diede strijd met deze gangsters aangingen.Dat escaleerde vanwege de toenemende WA provocaties(vaak geholpen door Duitse militairen), waarbij een WA man, Koot,om het leven kwam. (8)Deze dood greep de Duitse bezetter aan om de anti Joodse maatregelente intensiveren.De Joodse buurt in Amsterdam werd op 12 februari 1941 hermetischvan de buitenwereld afgesloten [9] (een dagna de confrontatie tussen WA gangsters en de Joodse en doorhen gesteunde communistische verdedigingsploegen, waarbijKoot om het leven kwam) en onder druk van de bezetterwerd de Joodse Raad opgericht, die in feite het vuilewerk van de bezetter moest opknappen. (10)Bij een Duitse inval in een door Duits-Joodse vluchtelingengedreven ijssalon Koco, waarbij behoorlijk werd gevochten, werdende eigenaren en enkele verdedigers van de ijssalon gearresteerd. [11]Dit was voor de bezettter aanleiding, de mensenjacht te beginnen.De mensenjacht begon.Op 22 en 23 februari werden de eerste twee grote razzia´s onderde Joodse bevolking gehouden, waarbij 427 Joodse mannenwerden opgepakt en naar het concentratiekamp Mauthausenwerden gedeporteerd. [12]FEBRUARISTAKINGSTAAKT! STAAKT! STAAKT!DE MAAT VOLEn toen was de maat vol!De door de bezetter illegaal verklaarde CPN [CommunistischePartij Nederland] besloot in actie te komen en de staking, dietoch al gepland was [maar niet doorgegaan op 18 februari] numassaal op te zetten, om zo te protesteren tegen de Jodenvervolgingen. Het landelijke partijbestuur en het bestuur van het District Amsterdam besloten vervolgens over te gaan tot een staking op 25 en 26 februari 1941.Ter voorbereiding op de staking organiseerde de ondergrondse CPN op 24 februari een korte openluchtvergadering van ongeveer 400 Amsterdamse leidinggevende verzetsfunctionarissen op de Noordermarkt in de Jordaan. Stratenmaker Willem Kraan verkondigde hier het besluit tot staken, watwerd ondersteund door mede initiatiefnemers tot destaking, de verzetsmannen Piet Nak en Dirk van Nimwegen.[13]Massale steun kreeg deze staking, die begon met het OpenbaarVervoer en de Gemeentereiniging en oversloeg naar andere sectoren. [14]Van Amsterdam sloeg de staking over naar Zaandam, Haarlem, Velsen, Hilversum (waar werknemers van de Nederlandse Seintoestellen Fabriek het voortouw namen), Bussum, Weesp, Muiden en de stad Utrecht.[15]Ze hebben het twee volle dagen opgenomen tegen de bezetter.Toen werd de staking met geweld neergeslagen, vooral CPN’ers[die een groot aandeel in de staking hadden] vervolgd, gearresteerden een aantal geexecuteerd. [16]Ze streden tegen antisemitisme, racisme en de uitsluitingvan mensen op grond van hun afkomst.
80 JAAR FEBRUARISTAKING
Ik heb al eerder over de februaristaking geschreven [17], maar 80 jaar Februaristaking is een extra moment om erbij stil te staan. [18]
NU, 80 JAAR LATER
Het fascisme is opnieuw opgelaaid, in de Facesvan de PVV en Forum voor Democratie, maar ook in allerleihele of halve neo nazi organisaties, internet trollen, ziekefascistische en xenofobe Bloggies, noem maar op.Ik heb er al vaak over geschreven [19] en zoveel anderenhebben zich hierin verdienstelijk gemaakt. Zie onder andere de websites van schrijvers en activisten JokeKaviaar, Peter Storm, Grutjes en Frontaal Naakt [als hijhet over racisme/fascisme heeft] [20]
Het ergste is, dat dit fascisme is genormaliseerd in politieken maatschappij, zodanig, dat zelfs het Nationaal Comite 4en 4 mei, dat juist fascisme zou moeten bestrijden,de leider van het fascistische Forum voor Democratie eenpodium heeft gegeven. [21]
STRIJD IS DUS NODIG!
EPILOOG
STRIJD IS DUS NODIGWe herdenken de moedige strijders van de Februaristaking enstaan stil bij hun heldenmoed van 1941
En strijden doorWie worden de Helden van Morgen?
ASTRID ESSED
NOTEN
[1]
WIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
[2]
WIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
[3]
”Van Amsterdam sloeg de staking over naar Zaandam, Haarlem, Velsen, Hilversum, Bussum, Weesp, Muiden en de stad Utrecht.”
WIKIPEDIAFEBRUARISTAKING/STAKINGEN
https://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking#Stakingen
ORIGINELE BRON
WIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
https://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
[4]
ANTI-JOODSE MAATREGELEN IN NEDERLAND VANAF 1940GO2 WAR.NL
http://www.go2war2.nl/artikel/1938/Anti-Joodse-maatregelen-in-Nederland-vanaf-1940.htm
Anti-Joodse maatregelen in Nederland vanaf 1940
| 01-07-1940 | Verbod voor Joden om in de luchtbeschermingsdienst te werken. |
| 02-07-1940 | Joden worden uitgesloten van tewerkstelling in Duitsland. |
| 31-07-1940 | Verbod op ritueel slachten wordt aangekondigd. Vanaf 5 augustus 1940 wordt de ‘Verordening ter vermijding van het kwellen van dieren bij het slachten’ van kracht. |
| 28-08-1940 | Het College van secretarissen-generaal krijgt informeel de opdracht geen persoon van ‘Joodschen bloede’ in overheidsdienst te benoemen, te kiezen of te bevorderen. |
| 06-09-1940 | Verbod om Joden in overheidsdienst aan te nemen. Joden die al in dienst zijn mogen niet bevorderd worden. Kort daarop wordt dit uitgebreid van departementen en universiteiten naar alle gesubsidieerde instellingen. |
| 13-09-1940 | Verordeningen betreffende het werk van joden en anderen in overheidsdienst. |
| 14-09-1940 | Joden worden geweerd van markten in Amsterdam. |
| 26-09-1940 | Verbod op publicatie van Joodse kranten, met uitzondering van Het Joodsche Weekblad. |
| 30-09-1940 | Circulaire aan plaatselijke overheden waarin een jood wordt gedefinieerd als iemand met een joodse grootouder die lid is geweest van de joodse gemeenschap. |
| 01-10-1940 | Elke Nederlander moet zich kunnen legitimeren met een distributiestamkaart met pasfoto, een geldig paspoort, een bewijs van Nederlanderschap of een door de Burgemeester afgegeven tijdelijk identiteitsbewijs. In aansluiting hierop wordt op 14 oktober 1940 besloten door de Secretarissen Generaal tot invoering van de legitimatieplicht en op 17 oktober 1940 kwam het besluit tot invoering van het Persoonsbewijs. Op 2 november 1940 zou de invoering van het Persoonsbewijs officieel in de pers bekend worden gemaakt. De Duitsers hadden besloten dat hiervoor één centraal systeem moest worden ingevoerd. |
| 05-10-1940 | Alle medewerkers aan universiteiten, departementen en gesubsidieerde instellingen moeten een Ariërverklaring invullen over hun afstamming. |
| 22-10-1940 | Afkondiging van een verordening (VO 189/1940) waarin werd bepaald dat Joodse ondernemingen zich moesten aanmelden bij de Wirtschaftsprüfstelle, een afdeling van het Generalkommissariat für Finanz und Wirtschaft, met een opgave van het vermogen van hun onderneming. Deze verordening regelt in grote lijnen ook wie wel en wie niet als Jood beschouwd dient te worden. De omschrijving is vooral bedoeld om ervoor te zorgen dat de bedrijven niet te makkelijk op naam kunnen worden gezet van anderen. De definitie in artikel 4 zal echter later bij de deportaties veelvuldig worden toegepast. Dat Artikel 4 van de verordening bepaalt wat onder een ‘Jood’ moet worden verstaan: Jood is een ieder, die uit ten minste drie naar ras voljoodse grootouders stamt;Als Jood wordt ook aangemerkt hij die uit twee voljoodse grootouders stamt enhetzij zelf op de negende mei 1940 tot de joodskerkelijke gemeente heeft behoord of na die datum daarin wordt opgenomen;hetzij op de negende mei 1940 met een Jood was gehuwd of na dat ogenblik met een Jood in het huwelijk treedt.Een grootouder wordt als voljoods aangemerkt, wanneer deze tot de joods-kerkelijke gemeenschap heeft behoord. |
| 04-11-1940 | Aankondiging dat per 21 november alle Joodse ambtenaren zullen worden geschorst en later ontslagen. |
| 21-11-1940 | Er gaat een aankondiging uit, waarbij Joden uit hun overheidsfuncties worden ontheven. |
| 19-12-1940 | Verbod voor Joden om Duits huishoudelijk personeel in dienst te hebben. |
| 07-01-1941 | De Nederlandse bioscoopbond bepaalt dat joden niet meer tot bioscopen mogen worden toegelaten, wat op 12 januari in dagbladen wordt bekend gemaakt. |
| 10-01-1941 | Alle Joden of personen met tenminste één Joodse grootouder moeten zich laten registreren bij de bevolkingsadministratie. Binnen vier weken na afkondiging moeten alle gemeenten opgave hebben gedaan, wat niet geheel binnen de termijn werd gedaan maar ook geen problemen opleverde omdat de Duitsers de gewenste gegevens ook konden verkrijgen vanuit de bevolkingsregisters en de administratie van de joodse gemeenten. Slechts een enkeling (twintig volgens dr. Lou de Jong) binnen de Joodse bevolking weigert. Er staan officieel 160.820 Joden geregistreerd, waarvan 15.549 half-Joden en 5.719 kwart-Joden. |
| 16-01-1941 | Voor Amsterdam, de stad waar verreweg het grootste deel van de Joodse bevolking woont, volgt een extra maatregel. Zij dienen ook op te geven hoeveel huizen en hoeveel winkels de Joden bezitten, waar hun scholen en synagogen zich bevinden, welke tram- en buslijnen naar die wijken lopen, welke culturele instellingen er zijn. |
| 01-02-1941 | Invoering van een numerus clausus in het onderwijs. |
| 05-02-1941 | Artsen moeten opgeven of zij van Joodse bloede zijn. |
| 11-02-1941 | Joden mogen niet meer naar de universiteit. |
| 12-02-1941 | De buurt met veel Joodse mensen in Amsterdam wordt met prikkeldraad afgezet en omgedoopt tot de Joodsche Wijk. De versperring verdwijnt kort daarop, maar de borden blijven staan. |
| 13-02-1941 | Oprichting van de Joodse Raad onder voorzitterschap van Abraham Asscher en David Cohen, die de dubieuze opdracht krijgt alle Duitse maatregelen uit te voeren, waaronder bepalen welke groep Joden met het eerstvolgende transport mee moet en alle protesten direct in de kiem smoren. Ze kunnen hiervoor beschikken over de enige Joodse krant, Het Joodsche Weekblad. |
| 22-02-1941 | Op deze dag en op 23 februari vinden de eerste arrestaties in Amsterdam van 427 Joden plaats, die worden afgevoerd naar Mauthausen, na gewelddadige protesten tegen de maatregelen. Als reactie hierop breekt de Februaristaking uit, de enige anti-pogromstaking in de hele oorlog. |
| 27-02-1941 | Joden mogen niet meer als bloeddonor optreden. |
| 28-02-1941 | Maatregelen tegen joodse organisaties zonder economisch doel. |
| 12-03-1941 | Afkondiging van een tweede verordening (VO 48/1941) bepaalde dat kleine Joodse ondernemingen geliquideerd en grote of economisch belangrijke Joodse ondernemingen geariseerd moesten worden, dat wil zeggen voortgezet door niet-Joden. Kleine bedrijfjes werden geliquideerd door de Omnia Treuhandgesellschaft in samenwerking met door de Omnia aangestelde Liquidationstreuhänder. |
| 31-03-1941 | Oprichting van de Zentralstelle für jüdische Auswanderung, het centrale kantoor voor de emigratie van Joden. Het kantoor in Amsterdam organiseerde vanaf van de oprichting, die nooit officieel werd afgekondigd, tot het najaar van 1943 de deportatie van de Joden uit Nederland naar de concentratiekampen in Duitsland en Polen. De Nederlandse Zentralstelle werd op bevel van Reinhard Heydrich en op verzoek van Arthur Seyss-Inquart opgericht. |
| 01-04-1941 | Bordjes met de tekst ‘Voor Joden verboden’ worden in Nederlandse cafés verplicht. |
| 01-04-1941 | In april 1941 werd begonnen met de uitreiking van persoonsbewijzen aan iedereen in Nederland van 14 jaar en ouder. Het was een algemene verplichting en dus in die zin geen typische anti-Joodse maatregel, maar het document was wel een belangrijke administratieve schakel in de onderdrukkingspolitiek van de Duitse bezetter, gericht op de arrestatie van Joden en de opsporing van mensen in het verzet. Via Verordening nr 6/1941, artikel 9 werd namelijk bepaald dat voor personen van geheel of gedeeltelijk Joodse afkomst een bewijs van aanmelding moest worden opgemaakt. Dit bewijs van aanmelding gaf een aanduiding hoeveel Joodse voorouders iemand had. Het was verplicht om dit gele kaartje bij het persoonsbewijs bij zich te hebben, maar velen ‘vergaten’ dat, waardoor de opsporing van Joden bemoeilijk werd. Als gevolg daarvan moesten Joden zich vanaf 3 juli 1941 nogmaals aanmelden om een zwarte J op het persoonsbewijs te laten zetten. Er kwam één zwarte J naast de pasfoto en één J op de voorkant. Vanaf 23 januari 1942 hadden alle Joodse burgers twee grote zwarte J’s gestempeld op het hun persoonsbewijs. De gemengd-gehuwde Joden konden vanaf mei 1942 kiezen voor een ‘arbeidskamp’ of een verplichte sterilisatie. Indien men voor dat laatste koos kwamen er in het persoonsbewijs rode J’s. Men hoefde geen ster meer te dragen en kreeg eventueel ingeleverd vermogen van de roofbank Lippman & Rosenthal terug. Met bepaalde restricties kon men weer deelnemen aan het maatschappelijk leven. |
| 15-04-1941 | Bevel van General kommissar Hanns Rauter aan alle joden om hun radiotoestellen in te leveren op grond van een verordening van 11 februari.Op 13 mei 1943 zal dit voor de andere Nederlanders van toepassing worden. Met de invordering bij de politie wordt op 2 april 1941 begonnen. |
| 01-05-1941 | Joodse advocaten, apothekers en artsen mogen geen niet-Joodse klanten en patiënten hebben. Verder wordt Joden de toegang tot effecten- en handelsbeurzen verboden en mogen Joden niet langer markten bezoeken. |
| 06-05-1941 | Bepaalde straten in Amsterdam worden aangemerkt als ‘joodse straten’. |
| 15-05-1941 | Synagoge in Den Haag wordt door brand verwoest. |
| 15-05-1941 | Besloten wordt tot arisering van orkesten. |
| 27-05-1941 | Verordening betreffende de aangifte en verzorging van landbouwgronden in joodse handen. |
| 31-05-1941 | Verbod aan Joden om zwembaden en stranden te bezoeken. |
| 11-06-1941 | Weer een razzia en een deportatie van 300 Joden uit Amsterdam naar Mauthausen. |
| 01-08-1941 | Joodse makelaars mogen niet langer voor niet-Joden werken. |
| 08-08-1941 | Eerste LiRo-verordening VO 148/1941: Joden zijn verplicht hun banktegoeden van meer dan duizend gulden (ongeveer 450 euro) over te maken naar de Lippmann-Rosenthal Bank, een voormalige Joodse bank die door de Duitsers is overgenomen. |
| 01-09-1941 | Joodse kinderen mogen niet meer naar openbare scholen. |
| 14-09-1941 | Razzia in Twente. Er worden honderd Joodse mannen opgepakt en gedeporteerd naar Mauthausen. |
| 15-09-1941 | De beruchte plakkaten met het opschrift ‘Verboden voor Joden’ verschijnen. Joden mogen geen bezoeken meer brengen aan parken, dierentuinen, cafés, restaurants, hotels, pensions, schouwburgen, cabarets, variétés, bioscopen, sportinrichtingen, concerten, openbare bibliotheken, leeszalen of musea. |
| 16-09-1941 | Invoering van reisvergunningen. |
| 22-09-1941 | Joden worden geweerd uit alle verenigingen en stichtingen onder economisch doel. |
| 24-09-1941 | Vergunningen verplicht voor het uitoefenen van bepaalde ambachten en beroepen. |
| 07-10-1941 | Razzia in Gelderland (Achterhoek, Arnhem, Apeldoorn en Zwolle). Er worden honderd Joden opgepakt en gedeporteerd. |
| 20-10-1941 | Verdere verordeningen betreffende het uitoefenen van beroepen van joden. De Joodsche Raad gaat akkoord met de samenstelling van een cartotheek van joden in Nederland. |
| 22-10-1941 | Joden moeten niet-joodse verenigingen verlaten en worden vanaf 7 november geweerd uit bridge-, dans- en tennisclubs. |
| 28-10-1941 | Duitsers erkennen nog slechts de Joodsche Raad als belangenbehartiger van de Nederlandse Joden. |
| 01-11-1941 | Via een verordening worden 1600 vergunningen ingetrokken tot het uitoefenen van een beroep door Joden. |
| 03-11-1941 | In Amsterdam worden Joodse markten ingesteld. |
| 07-11-1941 | Joden mogen zonder toestemming niet meer reizen of verhuizen. |
| 05-12-1941 | Alle buitenlandse Joden in Nederland moeten zich voor ‘emigratie’ laten registreren. |
| 01-01-1942 | Joden mogen geen niet-Joods huishoudelijk personeel meer hebben. |
| 01-01-1942 | Joodse mannen worden opgeroepen voor kampen van de Rijksdienst voor de Werkverruiming in Noord- en Oost-Nederland (de zgn. Joodse werkkampen) |
| 09-01-1942 | Openbaar onderwijs wordt voor Joden van alle leeftijden verboden. |
| 10-01-1942 | In het oosten en noorden van het land worden werkkampen voor Joden ingericht. De eerste Joden uit Amsterdam vertrekken naar deze Joodse werkkampen. |
| 17-01-1942 | De Zaandamse joden moeten naar Amsterdam verhuizen, waarmee de concentratie van Joden in het Judenviertel in Amsterdam begint. |
| 23-03-1942 | Verbod voor Joden om vervoermiddelen te bezitten of te besturen. |
| 25-03-1942 | Verbod voor Joden om met niet-Joden te trouwen. Buitenechtelijke seksuele omgang met niet-Joden zal zwaar gestraft worden. |
| 26-03-1942 | Huisraad in woningen van Joden mag niet worden verwijderd. |
| 01-04-1942 | Joden mogen niet meer trouwen in het stadshuis van Amsterdam. |
| 24-04-1942 | Een groot aantal joodse slagerijen moet sluiten. |
| 03-05-1942 | Alle Joden ouder dan zes jaar moeten een gele zespuntige Davidster met het woord “Jood” zichtbaar op hun kleding dragen. De leden van de Joodse Raad waren van de maatregel al op 29 april 1942 op de hoogte gesteld. |
| 12-05-1942 | Joden mogen geen rekening meer hebben bij de postgirodienst. |
| 21-05-1942 | Tweede LiRo-verordening VO 58/1942. Joden moeten al hun goud, zilver, antiek, kunstvoorwerpen, waardevolle spullen en cultuurgoederen inleveren bij Lippmann-Rosenthal aan de Sarphatistraat te Amsterdam. |
| 29-05-1942 | Joden mogen niet meer vissen |
| 05-06-1942 | Volledig reisverbod voor alle Joden. |
| 11-06-1942 | Joden worden geweerd van de vismarkt. |
| 12-06-1942 | Joden mogen slechts op bepaalde tijdstippen boodschappen doen bij een beperkt aantal winkels. Niet-Joodse winkels worden voor hen verboden. Ook wordt alle sport voor Joden verboden en moeten Joden hun fietsen en andere voertuigen inleveren. De maatregel wordt in Amsterdam pas een maand later van kracht. Ze kunnen hun fietsen tot en met 21 juli 1942 inleveren op het Frederiksplein, bij het Olympisch Stadion of in de Ter Gouwstraat. Wie zijn rijwiel niet inlevert, kan een celstraf van maximaal een half jaar of een geldboete van duizend gulden krijgen. Vanaf 28 juli 1942 moeten álle herenrijwielen ingeleverd worden, dus ook die van niet-Joden. |
| 26-06-1942 | De Joodse Raad wordt ingelicht over de aanstaande deportatie van Joden naar het Oosten, in versluierend taalgebruik Polizeilicher Arbeitseinsatz voor Joden tot 40 jaar. |
| 30-06-1942 | Instelling van de avondklok, Joden moeten tussen 20.00 uur en 06.00 uur thuis zijn. Ze mogen ook niet meer fietsen. |
| 05-07-1942 | Eerste oproepen van de Joodse Raad vallen in de bus. |
| 06-07-1942 | Verbod voor Joden om te telefoneren en verbod om bij niet-Joden op bezoek te gaan. Joden mogen in Joodse winkels alleen tussen 15.00 en 17.00 uur inkopen doen; in niet-Joodse winkels mochten ze sinds juni 1942 al niet meer komen. |
| 14-07-1942 | Razzia in Amsterdam en transport naar het doorgangskamp Westerbork. De verlaten Joodse huizen worden door de Duitsers leeggehaald. |
| 15-07-1942 | Vanuit Westerbork vertrekt de eerste trein met 1.135 Joden naar Auschwitz. Gedurende de gehele maand augustus vinden in Nederland razzia’s plaats. Tot 13 september 1944 zal wekelijks een trein naar Auschwitz of Sobibor gaan. |
| 17-07-1942 | Er wordt afgekondigd dat Joden alleen tussen 15.00 en 17.00 ’s middags mogen winkelen. |
| 22-07-1942 | De Hollandsche Schouwburg wordt in dienst genomen als verzamelplaats waar de Joden zich dienen te melden en opgehaalde en opgepakte Joden worden vastgehouden. |
| 31-07-1942 | Het wordt Joden verboden nog langer in kapsalons te komen. |
| 08-09-1942 | In Den Haag wordt het Joden verboden op publieke banken plaats te nemen. |
| 15-09-1942 | Joodse studenten krijgen een studieverbod opgelegd. |
| 02-10-1942 | Alle Joden uit werkkampen in Nederland (circa 5.000 man) worden overgebracht naar Westerbork. Op deze en de daarop volgende dag worden in vele kleinere provincieplaatsen hun gezinnen thuis opgehaald. Ongeveer 12.000 vrouwen en kinderen worden naar Westerbork vervoerd. |
| 15-10-1942 | De crèche aan de Plantage Middenlaan 31 wordt gebruikt als dependance van de Hollandsche Schouwburg. Joodse kinderen wachten hier gescheiden van hun ouders op deportatie. |
| 15-01-1943 | Alle vondelingen worden beschouwd als Joodse kinderen; ze worden naar de crèche in Amsterdam gebracht en gedeporteerd. |
| 16-01-1943 | Vanuit de Hollandsche Schouwburg wordt een eerste groep van 450 Joden naar het nieuwe werkkamp Vught gebracht. In totaal zullen er in de oorlog 12.000 Joden gevangen worden gehouden. |
| 20-01-1943 | De Ordedienst van Kamp Westerbork verschijnt in de Joodse instelling voor verstandelijk gehandicapten Het Apeldoornsche Bos. Op het station van Apeldoorn wordt die dag een goederentrein met veertig wagons in gereedheid gebracht. De helft van het personeel en een klein aantal patiënten vlucht ’s nachts en duikt onder. |
| 21-01-1943 | In de nacht van donderdag 21 januari op vrijdag 22 januari 1943 worden alle patiënten van Het Apeldoornsche Bos in vrachtwagens naar de gereedstaande goederentrein gebracht. |
| 22-01-1943 | In alle vroegte vertrekt de trein met bijna 1200 patiënten en 50 personeelsleden van Het Apeldoornsche Bos, rechtstreeks naar Auschwitz. Bij aankomst enkele dagen later worden alle patiënten direct gedood. De resterende 300 personeelsleden en ruim honderd Joodse Apeldoorners worden met een gewone trein naar Westerbork vervoerd en van daaruit later gedeporteerd. |
| 05-02-1943 | Bepaling dat alle officiële post via de Joodsche Raad moet gaan. Joden mogen geen verzoekschriften of brieven meer rechtstreeks naar de Duitse autoriteiten sturen. |
| 02-03-1943 | Eerste transport vanuit Westerbork naar het nieuwe vernietigingskamp Sobibor. |
| 15-03-1943 | De Duitsers constateren dat zo’n 25.000 Joden ergens zijn ondergedoken. In een bijeenkomst in Den Haag besluiten Harster, Zöpf en Lages te gaan werken met premies om ondergedoken Joden op te sporen. Harster bepaalt de premie op zeven gulden en vijftig cent per Jood, een bedrag dat kan worden verdubbeld als de Jood de verordeningen heeft overtreden. |
| 10-04-1943 | Verbod voor Joden om te verblijven in de provincies Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Gelderland, Zeeland, Noord-Brabant en Limburg. Alle Joden uit Noord-Brabant worden verplicht zich te melden bij Kamp Vught. |
| 22-04-1943 | Verbod voor Joden om zich te bevinden in de provincies Utrecht, Zuid-Holland en Noord-Holland, met uitzondering van Amsterdam. In feite zijn hiermee alle Joden in Duitse gevangenschap, met uitzondering van een beperkt aantal Amsterdamse Joden, enkelen met een uitzonderlijke vrijstelling (“Sperre”) en ondergedoken Joden. |
| 23-04-1943 | De bezetter verklaart de Nederlandse provincies ‘judenrein’. |
| 26-05-1943 | Razzia in Amsterdam. Duizenden Joden worden naar Westerbork overgebracht. |
| 07-06-1943 | Vertrek kindertransporten vanuit kamp Vught naar kamp Westerbork om daarvandaan op 8 juni naar Sobibor getransporteerd te worden, waar de kinderen direct na aankomst op 11 juni vergast werden. |
| 20-06-1943 | Opnieuw een grote razzia in Amsterdam met duizenden opgepakte Joden die naar Westerbork worden gestuurd. |
| 01-08-1943 | Omstreeks deze periode worden maatregelen tegen gemengd gehuwde Joden beraamd. Gesteriliseerden worden van een groot aantal beperkende bepalingen ontslagen. |
| 29-09-1943 | Laatste grote razzia in Amsterdam. Transport van de laatst overgebleven Joden uit Amsterdam naar Westerbork, waaronder de leden van de Joodsche Raad. |
| 19-11-1943 | De Hollandsche Schouwburg wordt gesloten nadat de laatste groep opgepakte Joden uit de onderduik is afgevoerd. |
| 19-11-1943 | Eerste transport vanuit Westerbork naar Theresienstadt. |
| 11-01-1944 | Eerste transport vanuit Westerbork naar het concentratiekamp Bergen-Belsen. |
| 02-02-1944 | Alle Portugees-israëlitische joden die als ‘Portugezen’ op de beschermende ‘Lijst-Calmeyer’ stonden alsnog uit hun huis gehaald en naar Kamp Westerbork overgebracht. Op 25 februari 1944 wordt deze groep van 308 personen eerst naar Theresienstadt gedeporteerd en enkele maanden later naar Auschwitz. |
| 01-03-1944 | Razzia in Amsterdam op gemengd gehuwden. |
| 01-05-1944 | Invoering van de TD-kaart, de Tweede Distributiestamkaart, als aanvulling op de in 1939 in Nederland in gebruik genomen distributiekaart voor de aanschaf van voedingsmiddelen. De TD-kaart werd gekoppeld aan de controle van persoonsbewijzen. Doel was te verhinderen dat Joodse onderduikers en verzetsmensen aan voedsel konden komen en in hun pogingen daartoe makkelijker op te sporen zouden zijn. |
| 16-05-1944 | Razzia’s naar zigeuners en asocialen. |
| 02-06-1944 | Laatste transport vanuit kamp Vught naar Auschwitz. |
| 13-09-1944 | Laatste transport vanuit Westerbork. |
EINDE
ONDERGANG:
DE VERVOLGINGEN VERDELDINGVAN HETNEDERLANDSE JODENDOM1940-1945
J. PRESSER [HISTORICUS]1965
WIKIPEDIAJACQUES PRESSER
https://nl.wikipedia.org/wiki/Jacques_Presser
JODENVERVOLGING IN NEDERLAND:OVERZICHT 1940-1945
VERZETSMUSEUMJODENVERVOLGING
https://www.verzetsmuseum.org/nl/kennisbank/jodenvervolging
[5]
WIKIPEDIAWEERBAARHEIDSAFDELING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Weerbaarheidsafdeling
[6]
´´De WA trachtte caféhouders die niet van zins waren de toen net uitgevaardigde bordjes met teksten als ‘Voor Joden verboden’ of ‘Joden niet gewenscht’, te bewegen deze borden wél op te hangen.´´
WIKIPEDIAFEBRUARISTAKING/AANLEIDING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking#De_dood_van_Koot
BRONWIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
[7]
WIKIPEDIAFEBRUARISTAKING/AANLEIDING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking#De_dood_van_Koot
BRONWIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
(8)WIKIPEDIAFEBRUARISTAKING/AANLEIDING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking#De_dood_van_Koot
BRONWIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
WIKIPEDIAHENDRIK KOOT
http://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Koot
(9)´´Naar aanleiding van de gebeurtenissen van 9 februari en de dood van Koot liet Hans Böhmcker (vertegenwoordiger van Reichskommissar Seyss-Inquart in Amsterdam) op 12 februari om zes uur in de ochtend de Jodenbuurt volledig afsluiten. ´´
WIKIPEDIAFEBRUARISTAKINGIJSSALON KOCO
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking#IJssalon_Koco
BRONWIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
(10)
WIKIPEDIAJOODSE RAAD
http://nl.wikipedia.org/wiki/Joodse_Raad
NPS-DE OORLOG-JOODSE RAAD
https://archief.ntr.nl/deoorlog/page/dossiers/780394/Joodse+Raad.html
Joodse Raad
Bij de organsatie van de jodenvervolging door de Duitsers was een belangrijke maatregel de instelling van Joodse Raden.
Aanvankelijk, in februari 1941, kwam er alleen een Joodse Raad in Enschede, opgericht.
Na de oorlog is er felle kritiek geweest op de Joodse Raad en zijn voorzitters. Ze zijn afgeschilderd als een willoos werktuig in handen van de bezetters.
Bij vrijwel alle dilemma’s waar ze voor kwamen te staan, kozen ze ervoor de Duitse bevelen op te volgen, omdat de gevolgen voor de joodse gemeenschap anders nóg ernstiger zouden zijn.
In andere landen zijn weigerachtige of tegenstribbelende leiders van Joodse Raden steeds direct vervangen door anderen – op dat punt kenden de nazi’s geen scrupules.
ZIE VERDERhttps://archief.ntr.nl/deoorlog/page/dossiers/780394/Joodse+Raad.html
[11]WIKIPEDIAFEBRUARISTAKINGIJSSALON KOCO
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking#IJssalon_Koco
BRONWIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
(12)
VERZETSMUSEUMFEBRUARISTAKING
http://www.verzetsmuseum.org/museum/nl/tweede-wereldoorlog/achtergrond/achtergrond,stakingen/februaristaking
”Als represaille voor de gebeurtenissen in ijssalon Koco vonden op zaterdag 22 februari en zondag 23 februari 1941 in de Jodenbuurtrazzia’s plaats onder leiding van Obersturmbannführer Friedrich Knolle. Op bevel van Himmler, Seyss-Inquart en Rauter werden 427 Joodse mannen tussen 20 en 35 jaar opgepakt en – naar later bleek – naar het concentratiekampMauthausenafgevoerd.”
WIKIPEDIARAZZIA IN DE JODENBUURT
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking#Razzia_in_de_Jodenbuurt
BRONWIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
´´De Duitse bezetter vond in de onrust die rondom de rellen en Koot’s dood ontstond voldoende aanleiding om de eerste grote razzia’s onder de Joodse bevolking te houden, o.a. op het Jonas Daniël Meijerplein, op 22 en 23 februari 1941.´´
WIKIPEDIAHENDRIK KOOT
http://nl.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Koot
[13]
WIKIPEDIAFEBRUARISTAKING/STAKING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking#Staking
BRONWIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
VERZETSMUSEUMFEBRUARISTAKING
http://www.verzetsmuseum.org/museum/nl/tweede-wereldoorlog/achtergrond/achtergrond,stakingen/februaristaking
DE GROENE AMSTERDAMMERVERZETSMAN EN DWARSLIGGERPROFIEL: PIET NAKMAX ARIAN13 MEI 2000
http://www.groene.nl/artikel/profiel-piet-nak
WIKIPEDIAPIET NAK
http://nl.wikipedia.org/wiki/Piet_Nak
WIKIPEDIAWILLEM KRAAN
http://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_Kraan
[14]WIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
VERZETSMUSEUMFEBRUARISTAKING
http://www.verzetsmuseum.org/museum/nl/tweede-wereldoorlog/achtergrond/achtergrond,stakingen/februaristaking
[15]
WIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
[16]
BRONWIKIPEDIAFEBRUARISTAKING
http://nl.wikipedia.org/wiki/Februaristaking
[17]
ASTRID ESSED OVER DE FEBRUARISTAKING
[18]
NATIONAAL ARCHIEF80 JAAR FEBRUARISTAKING
23 februari 2021
Als protest tegen de ingezette Jodenvervolging geven duizenden mensen op dinsdag 25 februari 1941 gehoor aan de oproep van de communistische partij; ‘STAAKT!!! STAAKT!!! STAAKT!!! Amsterdam komt die dag stil te liggen en een dag later slaat de stakingsgolf over naar Haarlem, Hilversum, Velsen en Zaandam.
Terreur tegen Joodse medeburgers
In een persoonlijk verslag van de Amsterdamse politieagent Vermeulen, dat het National Archief bewaart, beschrijft hij de aanleiding tot de staking. Door het provocerende en antisemitische gedrag van door de stad marcherende mannen van de Weerbaarheidsafdeling (WA) van de NSB ontstaan herhaaldelijk relletjes waar de Joden vervolgens de schuld van krijgen. De politie wordt verboden tegen de WA op te treden. Met deze vrijbrief trekken WA-mannen in februari 1941 meerdere keren de Jodenbuurt in. Ze dringen Joodse huizen en winkels binnen, vernielen huisraad en ruiten en mishandelen Joodse medeburgers tot bloedens toe. Politiemannen die de WA willen stoppen, worden door de SS naar het hoofdbureau afgevoerd.
Vergelding
De situatie escaleert wanneer bij een van de gevechten een WA man wordt gedood en de rellen voortduren. De Duitsers treden gewelddadig op: ‘Met geweerkolven trapte, schopte en sloeg de schreeuwende en brullende Grüne Polizei in op joodse en niet-joodse burgers. Bij sommigen liep het bloed met een straaltje langs het gelaat.’ De Duitsers arresteren op 22 en 23 februari 427 jonge Joodse mannen, drijven ze met grof geweld naar het Jonas Daniël Meijerplein en deporteren 389 van hen naar concentratiekampen (slechts twee mannen zouden dit overleven). Deze eerste razzia in Nederland roept bij veel Amsterdammers heftige verontwaardiging op. Het antwoord: staking!
Februaristaking
Op 25 februari is het zover. Trams rijden niet meer. Duizenden gemeente- en fabrieksarbeiders leggen het werk neer. De politie treedt nauwelijks op maar de Duitsers breken de staking met bruut geweld waarbij veel gewonden en zelfs doden vallen. Op 27 februari is iedereen weer aan het werk.
Gevolgen van de staking
Tegenmaatregelen blijven niet uit. Arrestatie en executie van de stakingsleiders volgen. In het archief van de Zaanse burgemeester J. in ’t Veld, is in zijn dagboek te lezen dat op 27 februari een staat van beleg wordt afgekondigd. ‘Na half negen niemand meer op straat, ramen en deuren dicht. Vermakelijkheden stop, geen markt en geen voetbalwedstrijden.’ Hij beschrijft dat de Commissaris van Politie een ontevreden Höhere SS- und Polizeiführer Rauter en Generaal Schumann op bezoek krijgt. De politie is ‘te weinig militair opgetreden en de bevolking ‘kijkt te brutaal’. De gemeente Zaandam krijgt een boete van een half miljoen gulden en komt met de steden Amsterdam en Hilversum onder het gezag van een regeringscommissaris. Op 5 maart leest In ’t Veld in de krant dat hij ‘met ingang van 4 maart op pensioen is gesteld’. Op 7 maart wordt ook de Commissaris van Politie ontslagen. In ’t Veld heeft bij zijn vertrek uit Zaandam ‘overwegend een gevoel van opluchting dat een gewetensconflict mij bespaard bleef’. Na de oorlog keert hij terug als burgemeester van Zaandam.
Jacht op de stakers
De burgemeester is niet de enige die ontslagen wordt. De Duitsers geven werkgevers de opdracht de aanstichters per direct te ontslaan, loon van stakers in te houden en ze extra te beboeten met een maand salarisvermindering. Gemeenten moeten de namen van alle stakende ambtenaren doorgeven. Op de lijsten prijken vooral de namen van arbeiders, mannen en vrouwen die opkwamen voor ‘solidariteit, saamhorigheid, tolerantie en gelijkwaardigheid’.
EINDE BERICHT
[19]
WEBSITE ASTRID ESSED OVER FASCISME/RACISME
[20]
JOKE KAVIAAR/WEBSITE
PETER STORM/WEBSITE
FRONTAAL NAAKT/WEBSITE
[21]NATIONAAL COMITE 4 EN 5 MEI INTERVIEWT THIERRY BAUDET VOORVRIJHEIDSBOEK EN NOEMT HEM ”INSPIREREND”/NORMALISERINGVAN FASCISME UIT ONVERWACHTE HOEKASTRID ESSED6 MEI 2019
EINDE NOTENAPPARAAT
TOEGIFT
TROUWMIJN VADER IS NIET GAAN STAKEN OM DOODGESCHOTEN TE WORDEN25 FEBRUARI 2021
https://www.trouw.nl/binnenland/mijn-vader-is-niet-gaan-staken-om-doodgeschoten-te-worden~bfdf3639/
Donderdag is het tachtig jaar geleden dat de Februaristaking plaatsvond. Het Verzetsmuseum Amsterdam toont op zijn website de brieven van een van de stakingsleiders, Joop IJisberg.Eric Brassem25 februari 2021, 1:00
“Lieve vrouw en kinderen, als je deze brief ontvangt zul je het treurige nieuws alreeds vernomen hebben”, zo schrijft stakingsleider Joop IJisberg vanuit zijn cel als hij zijn doodvonnis heeft gekregen. “Ik zal tot de laatste minuut aan jullie blijven denken en moedig de dood onder ogen zien. Dat zullen de kinderen altijd kunnen blijven zeggen.” De Duitsers zouden hem op 19 november 1942 doodschieten.
De brieven van IJisberg, trambestuurder en drijvende kracht achter de staking bij het Gemeente Vervoerbedrijf tijdens de Februaristaking, vormen een centraal onderdeel van de expositie die het Verzetsmuseum in Amsterdam heeft gewijd aan de staking tegen de Jodenvervolging, die op 25 februari 1941 begon, exact 80 jaar geleden. Wegens corona is de tentoonstelling vooralsnog virtueel.
De rond vijfhonderd briefjes die IJisberg in de zomen van zijn wasgoed naar zijn vrouw had weten te smokkelen, waren tot de jaren tachtig opgeborgen geweest in mappen. “Sommige waren veertig jaar na dato al aan het vergaan”, vertelt IJisbergs kleindochter Marjan de Boo.
Joop IJisberg werd pas negen maanden na de staking opgepakt – veel later dan de honderden die in de dagen erna al in het Lloyd Hotel werden gedetineerd, en vaak zwaar werden mishandeld. Al in maart waren vijf mannen wegens hun rol in de staking geëxecuteerd. IJisbergs rol, als organisator van de tramstaking, was groot: dat de trams niet reden was een zichtbaar signaal dat veel Amsterdammers overhaalde zich aan te sluiten. 
Hoop dat het recht zou zegevieren
IJisberg had kort ondergedoken gezeten, maar was weer teruggekeerd omdat hij voor zijn gezin wilde zorgen. Uit zijn brieven rijst het beeld op van een man die ook vanuit de cel nog probeert hoofd van het gezin te blijven, bijvoorbeeld door zijn vrouw te adviseren vooral een keer tomaten op de markt te kopen. En van een man die tot het eind toe hoopt dat het recht zal zegevieren.
De Boo: “En wat had hij ook helemaal gedaan? Hij had zijn collega’s aangespoord te staken, illegale kranten verspreid en was lid van de verboden communistische partij. In zijn cel blijft hij aldoor hoopvol, dat moest hij natuurlijk ook zijn. Hij dacht: dit regime houdt geen stand, er komt snel een eind aan, die oorlog is straks voorbij.”
Voor de opstand, uniek in Europa, was naast moed misschien ook wel een aan naïviteit grenzend optimisme nodig. De staking, georganiseerd door communisten, was een reactie op een razzia waarbij de Duitsers ruim vierhonderd Joden oppakten. Velen hadden het grove geweld gezien, en waren diep geschokt.
De gemoederen die de stakers destijds beroerden, hun hoop dat ze vrijlating van de afgevoerde Joden en stopzetting van de vervolging konden bewerkstelligen, komen goed naar voren in de vijfdelige podcast van NOS-presentator Rob Trip, te beluisteren op de NOS-site. Trip maakte gebruik van oude opnamen met stakers uit het omroeparchief.
“Als het Pasen was, kregen we matses van onze Joodse buren, en met oud en nieuw brachten wij ze oliebollen. Zo ging je met elkaar om”, vertelt naaister Mientje ten Dam. Al haar collega’s van het naaiatelier, de directrice incluis, voegden zich bij de tienduizenden die die 25ste februari op de been waren, ze liepen langs andere naaiateliers en winkels om ze hun deuren te laten sluiten: “We willen de moffen kwijt! Het gaf je zo’n sterk gevoel.”
Vaak terugkerende vraag is of de staking zin heeft gehad. De Jodenvervolging begon daarna pas in volle heftigheid; nergens in Europa werden immers procentueel zoveel Joden vermoord – 70 procent – als in Nederland. Mientje ten Dam antwoordt op die vraag: “Het heeft zin gehad dat je er alles aan gedaan hebt om het te voorkomen. Dat het niet gelukt is, is wat anders. Maar als je niets gedaan had, was je medeplichtig geweest.”
Op de site van het Verzetsmuseum staan interviews met nabestaanden, onder wie de dochters van Joop IJisberg, de moeder en tante van Marjan de Boo. Tinie IJisberg, moeder van De Boo, vertelt dat ze gekampt heeft met burn-outverschijnselen toen de brieven van haar vader zo’n 35 jaar geleden uit een map bij de schoonfamilie boven water kwamen. Nog steeds kan ze die met moeite lezen.
Maar op de vraag of ze haar vader diens fataal afgelopen verzetsdaad ooit kwalijk heeft genomen, antwoordt ze dat ze juist trots op hem is. “Hij is toch niet gaan staken om doodgeschoten te worden? Zoiets misdadigs, dat kon je je toen toch niet indenken?”
Marjan de Boo (1961) is opgegroeid met de Februaristaking: haar moeder zat in het Herdenkingscomité. “In de kerstvakantie plakten we als kind al postzegels voor brieven aan donateurs.” Sinds 2016 is zijzelf lid van het Herdenkingscomité. “We hadden grootse plannen, dit lustrumjaar, maar het J.D. Meijerplein, waar onder anderen burgemeester Halsema zal spreken, is wegens corona alleen toegankelijk voor een beperkt gezelschap.”
EINDE TROUW BERICHT