[112]
Zo’n honderd rijksambtenaren hielden donderdag rond het middaguur een stil protest tegen de Nederlandse positie in de oorlog tussen Israël en Hamas. Tegen de koers van hun eigen minister in roepen ze de overheid op zich in te zetten voor een permanent staakt-het-vuren in Gaza.
Zo’n honderd rijksambtenaren zaten in een halve cirkel voor de ingang van het ministerie van Buitenlandse Zaken in stilte op de grond met nepkaarsen in de hand – sommigen met een video van een kaars op hun telefoon. In het midden: een spandoek met de tekst ‘civil servants demand ceasefire’ (ambtenaren eisen staakt-het-vuren).
Zo uitten ambtenaren van Buitenlandse Zaken, maar ook van andere ministeries, hun onvrede over de huidige koers van het Rijk in de oorlog tussen Israël en Hamas.
Veel rijksambtenaren vinden het onbegrijpelijk dat Nederland zich niet actief inzet voor een staakt-het-vuren in Gaza. Eerder lekten al brieven uit waarin de ambtenarij het kabinet opriep haar koers te heroverwegen.
Waarom de Nederlandse delegatie zich tot tweemaal toe onthield van stemming bij de VN over een staakt-het-vuren, is voor deze ambtenaren een raadsel.
Ontslag
Organisator Angélique Eijpe, nog tot 31 december werkzaam bij Buitenlandse Zaken, diende zelfs haar ontslag in vanwege de kabinetskoers. “Ik kon mijn professionele en persoonlijke integriteit niet meer op één lijn stellen met het werken bij een organisatie waar dit de opstelling is,” zei ze na afloop van het protest, dat ongeveer een halfuur duurde.
Een staakt-het-vuren in Gaza is de enige manier om ‘deze dodelijke en destructieve cyclus van geweld te stoppen’, aldus Eijpe.
Dat sentiment leeft sterk binnen de muren van het ministerie, blijkt ook bij demonstranten. Een medewerker van Buitenlandse Zaken die liever niet bij naam genoemd wil worden, kwam na veel gesprekken met collega’s tot de conclusie dat daar ‘bijna niemand’ de koers van de Nederlandse regering steunt.
Ook Maya, stagiaire bij Buitenlandse Zaken, was aanwezig bij de demonstratie. Ze noemt het kabinetsbeleid ‘niet representatief voor de medewerkers’. “Zoals je hier ziet, is er een grote groep die er aandacht voor wil en rechtvaardigheid wil.”
Neutraal
Dat ambtenaren zich op deze manier uiten komt niet vaak voor. In beginsel is de ambtenarij namelijk neutraal omdat ze enkel het beleid uitvoeren. De vormgeving is aan de politiek.
Toch was er behoefte om zich uit te spreken. Eijpe: “We hebben niet de illusie dat er nu ineens tot een staakt-het-vuren wordt opgeroepen omdat we hier met honderd man zijn gaan zitten.”
Omdat het niet gebruikelijk is dat ambtenaren zich op zo’n manier uitspreken, heerste er een gekke sfeer bij het protest. Van de honderd aanwezigen durfde maar een handjevol demonstranten met de vele journalisten en cameraploegen die op het protest waren afgekomen te praten.
Ondanks dat ambtenaren het recht hebben zich politiek te uiten, leek er alsnog angst te zijn voor represailles. Een demonstrant zegt tegen een collega nadat een cameraploeg haar voorbij loopt: “Als ik in beeld kom, word ik ontslagen.”
Louis Browne, werkzaam bij het ministerie van Financiën en ook aanwezig bij het protest, vindt het heel normaal dat ambtenaren zich op deze manier uitspreken. “Dat spanningsveld voel ik als ambtenaar niet zo hard. Ik zit hier in mijn pauze, in mijn vrije tijd. Ik denk niet dat hier zitten mijn neutraliteit ondermijnt.”
EINDE
AD
AMBTENAREN VOEREN ACTIE TEGEN ISRAEL- KOERS EIGEN MINISTER: ”ALS IK OP BEELD KOM, WORD IK ONTSLAGEN
21 DECEMBER 2023
Zo’n honderd rijksambtenaren hielden rond het middaguur een stil protest tegen de Nederlandse positie in de oorlog tussen Israël en Hamas. Tegen de koers van hun eigen minister in roepen ze de overheid op zich in te zetten voor een permanent staakt-het-vuren in Gaza. Dat ambtenaren zich zo direct uitspreken tegen de koers van het Rijk gebeurt niet vaak.
Waar normaal rond het middaguur de paden rondom de Haagse ministeriegebouwen volstromen met ambtenaren op lunchwandeling, was er nu een ander beeld aan de orde. Zo’n honderd rijksambtenaren zitten in een halve cirkel voor de ingang van het ministerie van Buitenlandse Zaken in stilte op de grond met nepkaarsen – of sommigen zelfs met een video van een kaars op hun telefoon – in de hand. In het midden: een spandoek met de tekst ‘civil servants demand ceasefire‘: ambtenaren eisen staakt-het-vuren.
Zo uiten ambtenaren van Buitenlandse Zaken, maar ook van andere ministeries hun onvrede over de huidige koers van het Rijk in de oorlog tussen Israël en Hamas. Veel rijksambtenaren vinden het onbegrijpelijk dat Nederland zich niet actief inzet voor een staakt-het-vuren in Gaza. Eerder lekten er al brieven uit waarin de ambtenarij het kabinet opriep haar koers te heroverwegen. Waarom de Nederlandse delegatie tot tweemaal toe zich heeft onthouden van stemming over een staakt-het-vuren bij de VN is voor deze ambtenaren een raadsel.
Ontslag
Organisator Angélique Eijpe, nog tot 31 december werkzaam bij Buitenlandse Zaken, diende zelfs haar ontslag in vanwege de kabinetskoers. ,,Ik kon mijn professionele en persoonlijke integriteit niet meer in lijn brengen met blijven in een organisatie waar dit de opstelling is”, zegt ze na afloop van het protest, dat ongeveer een half uur duurde. Een staakt-het-vuren in Gaza is de enige manier om ‘deze dodelijke en destructieve cyclus van geweld te stoppen’, aldus Eijpe.
Dat sentiment leeft sterk binnen de muren van het ministerie, blijkt ook bij demonstranten. Een medewerker van Buitenlandse Zaken die liever niet bij naam genoemd wil worden kwam na veel gesprekken met collega’s tot de conclusie dat daar ‘bijna niemand’ de koers van de Nederlandse regering steunt. Ook Maya, stagiair bij Buitenlandse Zaken, was aanwezig bij de demonstratie. Ze noemt het kabinetsbeleid ‘niet representatief voor de medewerkers’. ,,Zoals je hier ziet is er een grote groep die er aandacht voor wil en rechtvaardigheid wil.”
Neutraal
Dat ambtenaren zich op deze manier uiten komt niet vaak voor. In beginsel is de ambtenarij namelijk neutraal, omdat ze enkel het beleid uitvoeren. De vormgeving is aan de politiek. Toch was er nu behoefte onderling om zich uit te spreken. Eijpe: ,,We hebben ook niet de illusie dat er nu ineens tot een staakt-het-vuren wordt opgeroepen omdat we hier nu met honderd man zijn gaan zitten.”
Omdat het niet gebruikelijk is dat ambtenaren zich op zo’n manier uitspreken heerste er een gekke sfeer bij het protest. Van de honderd aanwezigen durfde maar een handjevol demonstranten met de vele journalisten en cameraploegen die op het protest waren afgekomen te praten. Ondanks dat ambtenaren het recht hebben zich politiek te uiten, leek er alsnog angst te zijn voor represailles. Een demonstrant zegt tegen een collega nadat een camera haar voorbij loopt: ,,Als ik op beeld kom, word ik ontslagen.”
Louis Browne, werkzaam bij het ministerie van Financiën en ook aanwezig bij het protest, vindt het heel normaal dat ambtenaren zich op deze manier uitspreken. ,,Dat spanningsveld voel ik als ambtenaar niet zo hard. Ik zit hier in mijn pauze, in mijn vrije tijd. Ik denk niet dat hier zitten mijn neutraliteit ondermijnt.”
EINDE
Nederland: carte blanche voor Israëls geweld
Nederland behoort tot een klein groepje landen dat Israël carte blanche geeft in zijn vernietigende offensief in de Gazastrook. Daarbij zijn inmiddels zo’n twintigduizend Palestijnen gedood en meer dan vijftigduizend gewond, zeker 70 procent van hen vrouwen en kinderen. Vele duizenden Palestijnen worden vermist, en bijna twee miljoen mensen – bijna de complete bevolking – is ontheemd. De civiele infrastructuur, van wegen tot ziekenhuizen en scholen, is vrijwel geheel verwoest en er heerst schaarste aan vrijwel alles.
Op 12 december onthield Nederland zich in de Verenigde Naties van stemming over een resolutie die op een onmiddellijk staakt-het-vuren aandrong. Eind oktober deed het bij een vergelijkbare resolutie hetzelfde. De regering is tegenstander van een definitief bestand tussen Israël en Hamas. Ze is voorstander van korte ‘humanitaire gevechtspauzes’, maar vindt dat Israël de strijd daarna moet kunnen hervatten: het moet zich ‘kunnen blijven verdedigen’ tegen de aanhoudende ‘dreiging vanuit Hamas’.
Lak aan internationaal recht
Het Nederlandse standpunt ‘strookt niet met het internationaal en humanitair recht en andere fundamentele pijlers van het Nederlandse beleid’, zei voormalig ambtenaar Angélique Eijpe voorafgaand aan de sit-in tegen de Volkskrant. Eijpe, een ervaren diplomate op Buitenlandse Zaken, nam onlangs ontslag uit protest tegen het Nederlandse beleid en was een van de organisatoren van de sit-in.
In het NOS Journaal sprak een andere ambtenaar zich donderdagmiddag in vergelijkbare termen uit: ‘Wij maken ons als professionals echt zorgen over het Nederlandse standpunt, omdat het niet strookt met het internationaal recht.’
Het is uitzonderlijk dat ambtenaren demonstreren tegen het beleid van hun eigen werkgever, maar de sit-in is al het derde protest in korte tijd. In oktober riepen honderden rijksambtenaren het kabinet in een petitie op zijn onvoorwaardelijke steun aan Israël te herzien. De petitie volgde kort op een brief waarin 350 ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken scherpe kritiek uitten op het Nederlandse beleid.
Een jaar nadat de genocide in Gaza begon, dringt de vraag zich bij Samira en Pauline dwingender op dan ooit: kun je als ambtenaar blijven werken voor deze regering, of moet je een andere baan zoeken? Beiden deden mee aan vrijwel alle sit-ins voor het ministerie van Buitenlandse Zaken, met als doel de regering te bewegen zich in te zetten voor een staakt-het-vuren in Gaza. Tijdens de 42e keer, deze donderdagmiddag, proberen ze de balans op te maken. Samira (niet haar echte naam): ‘Ik geloof dat dit de geschiedenisboeken ingaat, en dan heb ik toch gewerkt voor een regering die medeplichtig is aan genocide. Kan ik mezelf nog in de spiegel aankijken? Is blijven waardevoller dan vertrekken?’
Zachte hartslag
De wekelijkse sit-in werd ditmaal, een jaar na de Hamas-aanval en het begin van de genocide in Gaza, aangegrepen om een hele dag te herdenken en actie te voeren. Ten minste tweehonderd ambtenaren en sympathisanten waren aanwezig toen om klokslag twaalf uur een indrukwekkende stilte in acht werd genomen, begeleid door een zachte hartslag uit de speakers. Achter de ambtenaren een enorm knalrood spandoek, gericht aan ministers Caspar Veldkamp (NSC) van Buitenlandse Zaken en Reinette Klever (PVV) van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp: ‘Caspar en Reinette, maak ons niet medeplichtig aan genocide’.
Op andere doeken spraken voormalig diplomaten en voormalige ambtenaren van Buitenlandse Zaken zich uit tegen genocide en voor recht en vrede. Bij het podium het spandoek met ‘Ambtenaren eisen een staakt-het-vuren’. The Rights Forum was aanwezig, net als de Stichting Kifaia, Amnesty International, Plant een Olijfboom, Artsen voor Gaza, Oxfam Novib, Pax, Save the Children en Warchild.
Applaus en gejuich
Na het verbreken van de stilte met een lang en luid applaus, was het podium voor Jan Pronk, voormalig minister van Ontwikkelingssamenwerking. Het was de bedoeling dat hij een boek met speeches, gehouden sinds de eerste sit-in in december vorig jaar, zou aanbieden aan minister Veldkamp. Maar die sloeg de uitnodiging af en liet zich niet zien. Pronk hield de ambtenaren voor waar dat op neerkomt: ‘Uw boodschap komt onvoldoende over. U bent hier getolereerd, wat betekent dat u bent genegeerd en feitelijk bent geschoffeerd. Terwijl u de ambtenarencode respecteert, en de code van het geweten en het recht.’
Vervolgens zette een bezielde Pronk de punten op een rij waar hij bij Veldkamp op had willen aandringen. Die waren de ambtenaren uit het hart gegrepen. ‘Voer uitspraken van het Internationaal Gerechtshof en het Internationaal Strafhof uit!’ Applaus. ‘Onthoud u niet langer van stemmen in de Verenigde Naties!’ Applaus en gejuich. ‘Steun de secretaris-generaal van de VN die in Israël tot persona non grata is verklaard!’ Applaus. ‘Protesteer tegen nog meer bommen en slachtoffers, protesteer tegen etnische zuivering, ontbied de Israëlische ambassadeur!’ Applaus. ‘Stop met leveringen van defensiemateriaal!’ Applaus en gejuich. ‘Verlam de EU niet, maar neem initiatief!’ Applaus. ‘Protesteer tegen het verdierlijken van de Palestijnen!’ Applaus en gejuich. ‘Loop niet zo achter de Verenigde Staten aan! De VS is geen geloofwaardige bemiddelaar! Intensiveer de diplomatie en versterk die door politieke en economische druk!’ Applaus, luid gejuich.
‘Woorden zijn op’
Voormalig diplomaat Berber van der Woude, bestuurslid van The Rights Forum, sprak in de ochtend. Ze las het gedicht ‘Ode aan het verdriet’ voor, van de Palestijnse dichter Ghayath Almadhoun. Eén zin uit het gedicht, waarin hij Europa (‘jij’) er ongenadig van langs geeft:
Jij, die de vernietiging van de Joden hebt bedacht, de Endlösung die ertoe heeft geleid dat ik als vluchteling ben geboren in het Yarmouk-kamp voor Palestijnse vluchtelingen in Damascus, omdat je in al je schaamteloosheid met Palestina, mijn land, compensatie hebt betaald, als de oplossing voor de Holocaust die jouw witte inwoners, die geloofden in het zuivere arische ras, hebben uitgevoerd.
Van der Woude: ‘Mijn eigen woorden zijn soms even op.’
‘Ik lig er wakker van’
Bij ambtenaren Samira en Pauline valt een zelfde gevoel te bespeuren. Hoe lang kun je je werkgever aanspreken op zijn verantwoordelijkheid als die weigert te luisteren? Hoe kun je je strijd voor respect voor het internationaal recht het beste voeren? Pauline, die jurist is: ‘Mijn gewetensbezwaren voelen steeds zwaarder. Ik werk voor een regering die de mensenrechten schendt en dat vind ik steeds moeilijker te verdragen. Ik lig er wakker van. Aan de andere kant kan ik door te blijven wel intern de discussie aan blijven gaan. Met een aantal mensen spreken we bijvoorbeeld ons pensioenfonds aan op investeringen in Israël. Dat kan niet meer als ik ontslag neem.’
Samira, bestuurskundige: ‘Ik ben als kind als vluchteling naar Nederland gekomen. Nederland was voor mij het land dat leidend was in de wereld als het gaat om internationaal recht. Dat is snel aan het verdwijnen. Dat is een grote desillusie. Maar moet ik weggaan? Dan is er helemaal geen gesprek meer.’
Angst om het erover te hebben
Beide vrouwen zeggen dat de wekelijkse sit-ins, ook deze bijzondere 42e, op hun afdelingen geen onderwerp van gesprek zijn. Pauline: ‘Er heerst angst om het erover te hebben. Angst om in moeilijke discussies verzeild te raken. Die angst leidt weer tot een doofpot. Een stilte die niet verbroken kan worden. Als ik in de app-groep met collega’s iets deel over de sit-ins, reageert er niemand. De stilte is om te snijden.’
Samira herkent dat: ‘Sommige collega’s laten weten dat ze het goed vinden wat ik doe, maar ook met hen is een gesprek erover moeilijk. Ze sluiten zich ook niet aan. Dat is óók een reden om hier te zijn. De collega’s die hier komen, voelen de urgentie wél.’
Vlammende betogen
Nieuwe sprekers met vlammende betogen beklimmen het podium. Muziek is er ook – geen opzwepende, maar juist ingetogen klanken. Zanger Wasim Arslan en ud-speler Tarek Muazen raken het publiek in de ziel, terwijl achter hen op een scherm de namen voorbij rollen van de slachtoffers in Gaza – van baby’s, peuters en kleuters. Niet van allemaal – dat zou uren duren.
Sinds het begin van de sit-ins is er een regeringswisseling geweest. Inmiddels zetelt er een extreemrechts kabinet. Maakt dat de afweging van ambtenaren Samira en Pauline om te blijven of op te stappen nog urgenter? Samira: ‘Je zou het denken hè? Gevoelsmatig zou je denken dat dit kabinet mensenrechten en het internationaal recht minder serieus neemt dan het vorige. Maar het vorige deed ook helemaal niks.’
EINDE
THE RIGHTS FORUM
AGENDA
https://rightsforum.org/
01 mei 2025 / Sit-in van Rijksambtenaren in Den Haag
- Wat:Rijksambtenaren roepen op tot een staakt het vuren
- Waar:Den Haag, Ministerie van Buitenlandse Zaken, Rijnstraat 8
- Wanneer:donderdag 01 mei 2025
- Aanvang:12:00 uur