D66 en het CDA zijn zeer verschillende partijen, heeft Koolmees als D66’er zelf ook vaak genoeg gemerkt. Maar ze zitten wel in het politieke centrum.
Dat centrum – of het politieke midden – werd donderdag tijdens het debat over de verkiezingsuitslag vaak benoemd. Vooral door Koolmees zelf. Het is ook vaak terug te lezen in zijn verslag als verkenner. “Begin vanuit het het politieke midden en bouw het daarna op”, zei Koolmees.
De formatie is gestart met blokkades. Daarom schrijven Rob Jetten (D66) en Henri Bontenbal (CDA) nu eerst een document om alvast vanuit de inhoud te beginnen aan iets gezamenlijks.
Koolmees heeft dat afgekeken van zijn voorganger Herman Tjeenk Willink, die bij meerdere formaties was betrokken. Als zich geen coalitievoorkeur voordoet, kijk dan eerst naar de inhoud voordat je tot 76 zetels begint te tellen.
Koolmees gebruikte ook een andere wijsheid van Tjeenk Willink: “Formeren is faseren en elimineren.” Knip de formatie op in meerdere fases en schrijf gaandeweg steeds meer opties af tot er een meerderheidscoalitie overblijft.
Het idee is dat D66 en het CDA straks naar links (GroenLinks-PvdA, CU) en naar rechts (VVD, JA21) kunnen kijken. Een luxe die het vorige (rechtse) kabinet niet had. Jetten en Bontenbal moeten dan wel zorgen voor voldoende aanknopingspunten, zei Koolmees. “Je moet wel keuzes maken, anders ben je niet richtinggevend.”
‘Gezapig’ en ‘grijs’ midden niet populair
Het politieke midden heeft een knauw gekregen in de Nederlandse politiek. Daar worden compromissen gesloten en dat wordt inmiddels eerder gezien als een nederlaag dan als een bruikbare uitkomst.
Voor PVV-leider Geert Wilders is het sinds jaar en dag een doel an sich om zich te ontworstelen van dat “grijze midden”, waarin niemand zich onderscheidt en waar geen beweging in zit, zoals hij dat zelf zegt.
Die retoriek heeft Dilan Yesilgöz (VVD) deels overgenomen door af te geven op “waterige compromissen” en het “gezapige midden”, dat politiek gezien niets meer voor elkaar zou krijgen en waarin partijleiders zich nauwelijks kunnen onderscheiden
Dat risico ziet Bontenbal ook met de opdracht die hij nu heeft meegekregen. “Je kunt sowieso al een halve avond praten over de woorden ‘politiek midden’ en wat de definitie daarvan is”, zei hij tijdens het debat. Als dat verbinding tussen de straat en staat betekent, is dat voor het CDA een prima definitie. Als dat staat voor kleurloos, dan vindt Bontenbal dat “een heel naar woord”.
Jetten hoopt vooral dat er “een stap naar voren” wordt gezet om de formatie in beweging te krijgen. Op 9 december moet duidelijk worden of dat gaat gebeuren. Dan moet hij het stuk met Bontenbal inleveren.
EINDE