De volgende tegenslag volgde hij vanuit Brussel, waar hij inmiddels als Eurocommissaris werkte. Thuis in Nederland kreeg zijn PvdA in 2017 ongenadige klappen na het regeren met de VVD. Links moest zich dringend opnieuw uitvinden. Timmermans dacht mee. Maar in 2021 was er nog geen herstel.
Een intern PvdA-rapport analyseert in dat jaar wat de oorzaken zijn dat de kiezers er niet op aanslaan. De conclusie: het verhaal richting kiezers gaat te veel over beleid. Het is inhoudelijk goed, maar komt daardoor te technocratisch over.
Gedroomde doorbraak blijft tegenvallen
Die evaluatie zit blijkbaar nog steeds ergens in het hoofd van de woensdag opgestapte GroenLinks-PvdA-leider. Hij weet waarom het soms tegenvalt met de gedroomde doorbraak van links, zegt Timmermans als hij zelf lijsttrekker is geworden.
Misschien is er te weinig aan het gevóel van de kiezers gewerkt, zegt hij na de verkiezingen van 2023. GroenLinks-PvdA keert onder zijn leiding terug als grote partij, maar een echte doorbraak is het niet. De PVV is groter. Er komt een rechts-populistisch kabinet.
Een openhartige Timmermans zegt tijdens een ontmoeting met nieuwe leden dat het ook aan de communicatie ligt. “Mensen vinden: de PVV levert niet, maar voelt ons wel aan. En: links levert zeker, maar voelt ons niet altijd aan.”
Persoonlijke missie
Komt het vooral neer op beter verpakken’ of ‘anders communiceren’, en heeft Timmermans daarom gefaald bij zijn tweede verkiezingen? Het zijn niet de aspecten waarin het meest is geïnvesteerd.
Het lijsttrekkerschap is een bijna persoonlijke missie voor iets anders. Timmermans ziet er een kans voor iets waar hij al jaren van overtuigd is. Al sinds de opkomst van Fortuyn gelooft hij dat GroenLinks en PvdA moeten fuseren. Hij krijgt er dan nog de handen niet voor op elkaar.
Links sterker maken is volgens hem het meest doeltreffend in een steeds rechtser politiek klimaat. “Zodat ze niet om ons heen kunnen”, en links gaat regeren, herhaalt hij in beide verkiezingen, tot de laatste dag van de campagne.
Energie door de fusieplannen
Bij de eerste poging in 2023 stromen de linkse en progressieve kiezers toe, aangetrokken door de energie die er van de fusieplannen uitgaat. Eindelijk gebeurt er weer iets spraakmakends. Bij de tweede poging, die van deze week, ziet een aanzienlijk deel van de progressieve kiezers de energie eerder bij D66. GroenLinks-PvdA wordt slechts de vierde partij. Timmermans stapt op.
De persoonlijke missie heeft gefaald. Geëmotioneerd zegt Timmermans bij zijn vertrek dat de fusie ‘een voldongen feit is’. Dat is tenminste gelukt. Maar genoeg kiezers overtuigen? “We zijn er niet in geslaagd – ik ben er niet in geslaagd…”
Journalist Coen van de Ven, schrijver van het boek Een links verhaal over GroenLinks-PvdA, zegt dat Timmermans zijn kaarten volledig op een doorbraakstrategie heeft gezet. “Dat ziet hij echt als het linkse antwoord op een verrechtsend land. Zo groot worden dat je het naar links kunt dwingen.”
Onduidelijke fase
Dat het voor de tweede keer mislukt is, komt volgens Van de Ven ook omdat kiezers nog niet goed weten waar de fusiepartij voor staat. “Dat hoort bij deze fase, waarin nog veel onduidelijk is. Het hoeft niet te zeggen dat het definitief een verkeerde strategie is. Ook bij CDA en ChristenUnie was het eerst een tocht door de woestijn.”
Het imago zat ook in de weg. Timmermans is een van de minst populaire politici. Ook bij de eigen achterban zijn de scores steeds matig gebleven. Dit ondanks grote tevredenheid van de leden en kiezers over de fusie zelf, het grote project van Timmermans.
Campagnestrateeg Pelle Koppen van campagnebureau BKB vindt dat het vertellen juist beter ging. “Zijn deskundigheid als voormalige bestuurder is zijn sterke kant. Hij had eerder wel de neiging die kennis zo eager te delen, dat het betweterig kon overkomen. Nu veel minder. De hoeveelheid haat die hij online over zich heen heeft gekregen, is onbeschrijflijk. Daar moest hij dan weer op reageren en dat versterkt het beeld van een imagoprobleem vanzelf.”
Dat imagoprobleem wist hij niet te keren. Timmermans zei steeds vaker dat hij bijgeleerd heeft, maar ook zichzelf wilde blijven. De aversie leek hem algemener, tegen links in het algemeen. Of het fusieproject alsnog voor links herstel van aanzien zorgt, ligt in handen van zijn opvolger.
Maandag besluit over nieuwe partijleider
GroenLinks-PvdA neemt maandag een besluit over een nieuwe partijleider. Donderdag kwam de nieuwe fractie voor het eerst bij elkaar in het Tweede Kamergebouw. ”De kandidatuur is vanaf nu open”, zei Kamerlid Kati Piri, na afloop van het overleg. Piri zelf heeft niet de ambitie om partijleider te worden, zo liet ze weten.
Ook Esmah Lahlah, de nummer twee van de kandidatenlijst zei donderdag dat ze geen fractievoorzitter wil worden. Andere potentiële partijleiders, zoals de Amsterdamse oud-wethouder Marjolein Moorman die deze verkiezingen de overstap maakte naar de Kamer en voormalig GroenLinks-fractievoorzitter Jesse Klaver lieten nog in het midden wat hun ambitie is. “Wat ik ga doen zal ik eerst in de fractie bekendmaken”, zei Klaver.
Habtamu de Hoop, het jongste Kamerlid van de fractie en vaak genoemd als talent voor de toekomst, wilde donderdag eveneens nog niet zeggen of hij misschien beschikbaar is. “Frans is nog geen dag weg”, zei hij, verwijzend naar het nog verse vertrek van Timmermans. “Ik vind het ook belangrijk dat iedereen dat ook even voor zichzelf verwerkt en dan de tijd neemt om daar goed over na te denken.”