Ja21 bezweert deze campagne dat het hen wél gaat lukken. En dat slaat aan bij een deel van de rechtse kiezers, in de Peilingwijzer kan de huidige eenmansfractie rekenen op 10 tot 14 zetels. Lijsttrekker Joost Eerdmans merkt plots dat hij meedoet in Den Haag. Hij wordt door politieke tegenstanders vaker aangevallen tijdens debatten, de mediaverzoeken stromen binnen en partijen wordt gevraagd of zij met Ja21 willen samenwerken in een coalitie. Wat biedt Ja21 ten opzichte van andere radicaalrechtse partijen?
Gebrek aan interne democratie
Als je het Eerdmans zelf vraagt, dan is het vooral stabiliteit, en ‘realisme’. Ja21 is immers geen ‘plofpartij’, zoals andere rechtse partijen die uit elkaar spatten na een snelle opkomst. Ja21 bestaat al vijf jaar, benadrukt Eerdmans, daarbij onvermeld latend dat de partij al met afsplitsingen te maken kreeg. Voormalig Kamerleden Nicki Pouw-Verweij en Derk Jan Eppink sloten zich aan bij BBB en beklaagden zich over een gebrek aan interne democratie.
Geruzie op rechts ging tijdens zijn carrière bij zeven verschillende partijen bepaald niet aan Eerdmans voorbij: hij kwam in 2002 voor de LPF in de Kamer, een partij die ten onder ging aan conflict. Als leider en beoogd wethouder van Leefbaar Rotterdam had hij niet in de gaten dat er grote onrust was over een andere wethoudersbenoeming, wat de partij dreigde te verscheuren.
Bij Forum voor Democratie kreeg hij ruzie met partijleider Thierry Baudet. In de tijd dat Eerdmans solliciteerde voor de kandidatenlijst, verkondigden Forumpolitici al een tijdje de racistische omvolkingstheorie. Baudet sprak over ‘homeopathische verdunning’ van het Nederlandse volk. Ook verspreidde Forum in die tijd veel complottheorieën over het coronavirus en -vaccins. Eerdmans legde ‘homeopathische verdunning’ uit als “een verdunning van onze culturele waarden” en hij liet weten dat hij “niet met complotten geassocieerd wil worden”. Maar hij accepteerde wel een plek op de lijst, evenals Annabel Nanninga (nu nummer 2 bij Ja21). Toen Baudet weigerde in te grijpen bij de jongerenafdeling na antisemitische berichten, scheidden Eerdmans en Nanninga zich af.
Minder harde woorden
Politicoloog Gerrit Voerman vergeleek onlangs de vier radicaal-rechtse partijen PVV, Forum, Ja21 en BvNL. Hij schaart Ja21 zonder twijfel tot die categorie, al ziet hij ook verschillen met de andere partijen. En dat zit hem met name in de toon. “Op een aantal punten gaat Eerdmans toch minder ver dan de PVV en Forum. Dat leidt er ook toe dat de partij een gematigder imago heeft.”
Gematigd is het programma lang niet altijd, al gebruikt de partij soms net iets minder harde woorden dan de concurrenten op rechts. Uit de vergelijking van Voerman blijkt dat Ja21 zich minder populistisch opstelt dan Forum en de PVV: geen teksten over een ‘partijkartel’ of een ‘links-liberale elite’ die het land regeert.
Maar met name op het onderwerp asielmigratie is er weinig verschil te ontwaren op de uiterst rechtse flank. De PVV spreekt van een ‘asieltsunami’, Ja21 van ‘ongecontroleerde massa-immigratie’. Ook pleit Ja21, net als Forum, PVV, BvNL en BBB voor ‘remigratie’, een extreemrechtse term, die de afgelopen jaren steeds meer mainstream wordt.
‘Deportatieplannen’
Volgens de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid willen rechts-extremisten een ‘witte etnostaat’ bewerkstelligen door ‘miljoenen mensen op basis van hun ras, geloof, geaardheid of onwelgevallige standpunten te deporteren, iets wat niet kan zonder dat daar geweld aan te pas komt. De steeds verdergaande omarming door politici en grote groepen in de samenleving van termen als ‘remigratie’, die door rechts-extremisten gebruikt worden als omschrijving van hun deportatieplannen, baart zorgen.’ Ja21 pleit in het verkiezingsprogramma voor ‘remigratie bij mislukte integratie’, en wil uitkeringen verstrekken aan migranten die het land verlaten. Dit moet volgens Eerdmans wel gebeuren ‘op basis van vrijwilligheid’.
Veel plannen van Ja21 op het gebied van migratie doorstonden de rechtsstatelijke toets van de Nederlandse Orde van Advocaten niet. Dat gold ook voor plannen rond de rechtspraak en privacy. Dertig plannen van de partij waren in strijd met de beginselen van de rechtsstatelijkheid, of vormden een risico voor de rechtsstaat. Alleen Forum en de PVV scoorden hoger.
Stuk rechtser dan PVV
Een duidelijk verschil is er ook op de uiterst rechtse flank: Ja21 is economisch een stuk rechtser dan met name de PVV. De PVV combineerde vaak harde rechtse culturele opvattingen met linksere economische standpunten, al schoof de partij tijdens het kabinet-Schoof op naar rechts. Ja21 is economisch zeer rechts: de partij wil de belastingen voor ondernemers en bedrijven verlagen en de erfbelasting afschaffen. Ook pleit de partij voor een ministerie van overheidsefficiëntie, naar voorbeeld van de extreemrechtse Amerikaanse techmiljardair Elon Musk. Het is overigens maar zeer de vraag in hoeverre de kettingzaag die Musk in de Amerikaanse overheid heeft gezet, ook werkelijk heeft bijgedragen aan efficiëntie.
Desondanks slaat het gematigde imago van Ja21 ook aan bij een aantal (midden)partijen. De VVD sluit een nieuwe coalitie met de PVV uit, maar wil maar al te graag een volgend kabinet in met Ja21. Dilan Yesilgöz ziet naast Eerdmans ook graag CDA en D66 in haar droomcoalitie. Die twee partijen werkten eerder soepel met Eerdmans samen om de scherpste randjes van de onderwijsbezuinigingen van het kabinet-Schoof te vijlen, maar een coalitie is voor hen van een andere orde.
Volgens D66-leider Rob Jetten is het ‘zeer onwaarschijnlijk’ dat D66 zijn ambities kan waarmaken met Ja21. CDA-leider Henri Bontenbal sluit samenwerkingen met Forum en PVV uit, maar vindt Ja21 van een andere categorie. “CDA, VVD, GroenLinks-PvdA, D66 en Ja21”, zei hij eerder deze week bij Nieuwsuur over zijn voorkeurscoalitie. “En daar moet u het mee doen.”
EINDE