Nieuw Europees asielbeleid (Migratiepact)
Vanaf 12 juni 2026 gaan nieuwe asielregels gelden in de Europese Unie (EU). Zo moeten er strengere controles aan de buitengrenzen komen, snellere asielprocedures en beperkingen voor asielzoekers om door te reizen naar andere EU-landen om daar asiel aan te vragen. De nieuwe regels zijn het gevolg van het Europese Asiel- en Migratiepact.
Europese Migratiepact in het kort
Het Europese Asiel- en migratiepact moet helpen om de instroom van migranten te beperken en migratie beter te beheersen.
Lees:
- de uitleg over het Asiel- en Migratiepact op de site van de Europese Raad;
- de uitleg van het Asiel- en Migratiepact op de site van de Europese Commissie.
Europese asielregels opnemen in Nederlandse wet
Het Migratiepact bestaat uit 1 richtlijn en 9 verordeningen. Om die in Nederlandse wet- en regelgeving op te nemen is een wijziging van de Vreemdelingenwet nodig.
Daarvoor heeft het kabinet op 4 juli 2025 de Uitvoerings- en implementatiewet Asiel- en migratiepact 2026 naar de Raad van State gestuurd voor advies. De Tweede en Eerste Kamer moeten het wetsvoorstel nog goedkeuren.
Afspraken in migratiepact
In het Migratiepact staan onder andere de volgende afspraken:
Controle aan de Europese buitengrenzen
- EU-landen moeten de identiteit van asielzoekers sneller vaststellen met een zogeheten screening.
Lees meer over de nieuwe EU-regels voor screening op de site van de Europese Raad. - EU-landen die asielzoekers op hun grondgebied aanhouden die illegaal de buitengrenzen zijn overgegaan, moeten die binnen 3 dagen alsnog screenen.
- EU-landen moeten gegevens van asielzoekers en migranten zonder de juiste papieren in een Europese databank invoeren. Daarmee kan de EU beter in de gaten houden in welke landen iemand asiel heeft aangevraagd.
Lees meer over de EU-maatregelen om de databank uit te breiden op de site van de Europese Raad.
Nieuwe regels over wie bescherming krijgt en snellere procedures
- Er komen verplichte grensprocedures voor specifieke groepen asielzoekers. Het gaat bijvoorbeeld om asielzoekers die weinig kans maken op asiel (uit landen waarvan de EU-landen 20% of minder van de asielverzoeken goedkeuren). Of asielzoekers die een gevaar zijn voor de openbare orde of nationale veiligheid. Die moeten aan de EU-grens al horen of ze mogen blijven of niet. Als ze geen asiel krijgen, start direct de terugkeer naar hun thuisland. De verplichte grensprocedure gaat niet gelden voor alleenstaande minderjarige vluchtelingen (behalve als ze een gevaar vormen voor de openbare orde of nationale veiligheid).
Lees meer over de nieuwe EU-regels voor de asielprocedure op de site van de Europese Raad. - EU-landen moeten zorgen voor genoeg capaciteit voor deze grensprocedures voor asielzoekers. In de hele EU moeten 30.000 asielzoekers tegelijk zo’n grensprocedure kunnen doorlopen. Nederland moet 211 asielzoekers deze procedure gelijktijdig kunnen laten doorlopen.
- EU-landen mogen in crisissituaties afwijken van de regels. Bijvoorbeeld als plotseling grote aantallen vluchtelingen naar de EU komen. Of als een EU-land kampt met een natuurramp of epidemie. Het moet de Europese Commissie dan vragen om af te mogen wijken van de asielafspraken en aantonen dat er sprake is van een crisis of overmacht.
Lees meer over de EU-maatregelen bij een migratiecrisis op de site van de Europese Raad. - Asielzoekers moeten tijdens hun procedure samenwerken met de autoriteiten. Ze moeten bijvoorbeeld de juiste gegevens verstrekken over hun identiteit en nationaliteit, de gehele asielprocedure beschikbaar zijn voor vragen of gehoor en in het land blijven waar ze asiel hebben gevraagd. Doen ze dat niet dan kan een land de asielaanvraag tijdelijk stoppen of afwijzen.
- Kinderen die asiel aanvragen moeten binnen 2 maanden na hun asielaanvraag naar school (was 3 maanden).
- Minderjarigen zonder ouders of begeleiders, gehandicapten, ouderen, slachtoffers van foltering en asielzoekers met trauma’s moeten snel ondersteuning krijgen. Zo moeten kinderen direct een voogd krijgen.
Meer hulp tussen EU-landen
- EU-landen moeten gezamenlijk jaarlijks minimaal 30.000 asielzoekers overnemen of € 20.000 per asielzoeker betalen aan EU-landen die veel asielzoekers opvangen.
Lees meer over deze EU-maatregelen om asielzoekers eerlijker te verdelen (solidariteitsmaatregelen) op de site van de Europese Raad.
De verordening gemeenschappelijke asielprocedures van de EU moet ervoor zorgen dat beslissingen over verzoeken om internationale bescherming eerlijk en efficiënt worden genomen.
Gestroomlijnde asielprocedure
Om de EU-asielprocedures te harmoniseren, zal de gewijzigde verordening de richtlijn asielprocedures vervangen. De herziene regels:
- verplichten grensprocedures aan de EU-buitengrenzen om snel te beoordelen of aanvragen ongegrond of niet-ontvankelijk zijn
- introduceren normen voor de rechten en verplichtingen van asielzoekers
- misbruik van het systeem voorkomen dankzij duidelijke procedures
Grensprocedure
De asielprocedureverordening voert een verplichte grensprocedure in voor bepaalde categorieën aanvragers. Zo kan aan de EU-buitengrenzen snel worden beoordeeld of aanvragen ongegrond of niet-ontvankelijk zijn.
Als de asielgrensprocedure van toepassing is, krijgt de betrokken persoon geen toegang tot het grondgebied van de lidstaat.
Belangrijkste aspecten:
Er wordt een verplichte grensprocedure ingevoerd voor personen die een veiligheidsrisico vormen, de autoriteiten misleiden met onjuiste of onvolledige informatie, of afkomstig zijn uit landen met een laag erkenningspercentage.
De verordening bepaalt dat er in elke lidstaat te allen tijde een toereikende opvang- en personeelscapaciteit aanwezig moet zijn om een bepaald aantal verzoeken in het kader van de grensprocedure te behandelen. Op EU-niveau is deze toereikende capaciteit vastgesteld op 30 000 verzoeken.
De toereikende capaciteit van elke lidstaat wordt bepaald aan de hand van een formule die rekening houdt met:
- het aantal irreguliere grensoverschrijdingen
- binnenkomsten na opsporings- en reddingsacties
- weigeringen van toegang over een periode van 3 jaar
Andere belangrijke aspecten van de grensprocedure
De verordening introduceert een prioriteringssysteem voor wie onder de grensprocedure valt, d.w.z. verzoekers die een grotere kans op terugkeer maken, die een veiligheidsrisico vormen of die geen minderjarigen of gezinsleden zijn. Aan de verzoeken van deze laatste categorie moet voorrang worden gegeven.
De procedure voorziet ook in uitzonderingen op de grensprocedure, bijvoorbeeld voor minderjarigen die geen veiligheidsrisico vormen of wanneer de noodzakelijke ondersteuning niet kan worden verleend aan verzoekers met bijzondere opvang- of procedurele behoeften.
Tot slot zijn de lidstaten verplicht een mechanisme in te stellen om toezicht te houden op de grondrechten in verband met de grensprocedure.
Rechten en verplichtingen van asielzoekers
In de hervormde asielprocedureverordening worden niet alleen de procedures gestroomlijnd, maar worden ook normen vastgelegd voor de rechten en verplichtingen van asielzoekers, zoals:
- procedurele waarborgen ter bescherming van de rechten van asielzoekers, onder meer door hun passende en tijdige informatie te verstrekken, recht te geven op een persoonlijk onderhoud, en toegang tot vertolking
- het recht op gratis juridisch advies voor alle asielzoekers tijdens de administratieve procedure en op gratis rechtsbijstand en vertegenwoordiging tijdens de beroepsprocedure
- meer aandacht voor kwetsbare personen met bijzondere procedurele behoeften, zoals niet-begeleide minderjarigen
procedurewaarborgen
gratis juridisch advies
meer aandacht voor kwetsbare personen
“Veilige landen”
De asielprocedureverordening bevat ook geharmoniseerde regels om te bepalen welke derde landen “veilige landen” zijn, d.w.z. landen waarvan de onderdanen in principe geen behoefte hebben aan bescherming of waar asielzoekers niet in gevaar zijn. Daarvoor moeten onder meer deze voorwaarden zijn vervuld:
- het is toegestaan om op het grondgebied van het derde land te blijven
- er is toegang tot bestaansmiddelen die toereikend zijn voor een adequate levensstandaard, rekening houdend met de algemene situatie van het derde land
- er is toegang tot gezondheidszorg en essentiële behandeling van ziekten onder de algemeen geldende voorwaarden in het derde land
- er is onderwijs onder de algemeen geldende voorwaarden in het derde land
- er wordt effectieve bescherming gegarandeerd totdat er een duurzame oplossing wordt gevonden
Werk aan het migratie- en asielpact
Op 20 december 2023 bereikten de Raad en het Europees Parlement een akkoord over deze belangrijke wetgeving met de te volgen procedures, en over vele andere dossiers in het migratie- en asielpact.
Op 8 februari 2024 bekrachtigden de EU-lidstaten dit akkoord en de 3 wetten waarover de Raad en het Parlement in 2022 overeenstemming hadden bereikt.
Er werd ook een verordening over terugkeer naar de grens goedgekeurd waardoor het pact van toepassing kan zijn op de Europese landen met afwijkende Schengenvoorschriften.
Op 14 mei 2024 keurde de Raad het migratie- en asielpact van de EU goed.
- Migratiebeleid: Raad akkoord over 2 voorstellen uit asiel- en migratiepact (persmededeling, 8 juni 2023)
- Raad en Parlement bereiken doorbraak bij hervorming EU-asiel- en migratiestelsel (persmededeling, 20 december 2023)
- Asiel- en migratiehervorming: EU-lidstaten geven groen licht voor akkoord met Europees Parlement (persmededeling, 8 februari 2024)
- Raad keurt EU-migratie- en asielpact goed (persmededeling, 14 mei 2024)