Wie zijn ‘veiligelanders’?
Veiligelanders zijn mensen die asiel aanvragen in Nederland terwijl ze heel weinig kans maken om hier te blijven. De term verwijst naar een lijst van de overheid waarop landen staan die als ‘veilig’ zijn bestempeld.
‘Veilig’ betekent dat burgers in hun land niet vervolgd worden op basis van religie of ras. De lijst telt 45 landen, maar verreweg de meeste mensen komen uit Marokko, Tunesië en Georgië.
Waarom willen zij naar Nederland komen?
Ook burgers uit een ‘veilig’ land zoeken soms elders bescherming. “Denk bijvoorbeeld aan een kritische journalist, een lhbtiq+-activist of iemand die vlucht voor de maffia”, zegt Martijn van der Linden van VluchtelingenWerk.
Iedere asielzoeker heeft recht op een procedure. Maar om te kunnen blijven, moeten zij wel kunnen aantonen dat ze gevaar lopen in hun thuisland. Ook veiligelanders kunnen hiervoor in aanmerking komen, bevestigt een woordvoerder van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) aan NU.nl.
Maar er zijn ook asielzoekers uit veilige landen die misbruik maken van ons asielsysteem, ziet VluchtelingenWerk. “Toen de instroom na de vluchtelingencrisis van 2015 afnam, zagen we dat er mensen bleven komen die overduidelijk geen reden hadden om bescherming aan te vragen, maar gebruikmaakten van het systeem om onderdak en leefgeld te krijgen”, zegt Van der Linden.
Veiligelanders krijgen in Nederland een versnelde procedure. Gemiddeld wordt 98 procent van hen afgewezen. Het is de bedoeling dat zij na zeven weken worden uitgezet. Dan stopt hun recht op opvang en mogen zij voor twee jaar Nederland niet in. Sommigen vertrekken zelf, anderen belanden op straat of in de illegaliteit.
Soms reizen ze na een afwijzing door naar een ander Europees land. “Het zijn meestal jongeren in een uitzichtloze situatie. Ze hebben psychische problemen, zijn door familie verstoten of verslaafd.”
Hoeveel veiligelanders zijn er nu precies in Nederland?
In 2021 deden bijna 1.000 veiligelanders een asielaanvraag in Nederland, in totaal zo’n 4 procent van alle 24.740 eerste aanvragen dat jaar. In 2020 was dat nog 11 procent. “Omdat deze mensen voorrang hebben op de procedure, worden ze ook sneller afgewezen. Dat maakt het onaantrekkelijk voor ze om naar Nederland te komen”, legt Van der Linden uit.
Volgens cijfers van het ministerie van Justitie en Veiligheid verbleven in juli dit jaar circa zeshonderd mensen uit veilige landen in de opvang. Mogelijk zijn dat er er iets meer, maar is nog niet iedereen geregistreerd.
Waarom is het lastig om mensen terug te sturen?
Het lukt Nederland nog altijd niet om asielzoekers gedwongen uit te zetten naar Marokko, omdat dat land weigert mensen terug te nemen. Om tot een akkoord te komen moeten Marokko en Nederland met elkaar om de tafel.
In 2019 mislukte dat toen voormalig staatssecretaris Ankie Broekers-Knol Marokko zou bezoeken om te praten over uitgeprocedeerde asielzoekers, maar het bezoek in het water viel. “Het is duidelijk dat Nederland niet bereid is de prijs te betalen die Marokko ervoor vraagt”, zegt Van der Linden. “Dan wordt het onmogelijk om mensen terug te sturen.”
Ook komen asielzoekers uit veilige landen naar Nederland, nadat zij eerder asiel hebben aangevraagd in bijvoorbeeld Duitsland. Het Dublinverdrag zorgt ervoor dat het eerste land waar iemand aankomt verantwoordelijk is voor de asielprocedure. “Wat volgt is een lang bureaucratisch proces om te zorgen dat Duitsland diegene terugneemt.”
Het gaat niet altijd moeizaam. Zo heeft Nederland duidelijke afspraken gemaakt met bijvoorbeeld Albanië over de terugkeer van hier afgewezen landgenoten. “Veel mensen zijn toen teruggestuurd en sindsdien zien we nauwelijks meer asielzoekers uit Albanië met kansloze aanvragen.”
Zorgen veiligelanders voor extra druk op de opvang?
“Elk bed is een bed, zeker gezien de crisis van nu. Maar het is niet zo dat zij de oorzaak zijn voor het tekort aan opvangplekken; daarvoor is de groep veel te klein”, stelt Van der Linden.
Feit is dat een kleine groep veiligelanders voor de meeste overlast zorgt in verschillende asielzoekerscentra (azc’s), iets waar de Inspectie Justitie en Veiligheid vorig jaar al voor waarschuwde. Dat ziet ook VluchtelingenWerk. “Er is een kleine groep zonder perspectief op asiel, die het verpest voor de rest.” Het gaat om incidenten als diefstal, vernieling, intimidatie, bedreiging en steekpartijen. Gemeenten als Cranendonck en Nijmegen
EINDE