[2]
Kabinet-schoof stevende af op een muur
Alles faalde jammerlijk. En hun kabinet stevende ondertussen keihard af op een muur. Eerst in het asieldossier, toen over de btw, daarna stikstof, klimaat, het geweld tegen Joden en toen weer asiel: het werd een hindernisbaan waar niemand tegen bestand bleek.”
….
….
”
Geen ‘strengste asielbeleid ooit’
Juist dit kabinet had (met een rechtse meerderheid in de Kamers) ein-de-lijk kansen om strikter beleid op touw te zetten. Van het ‘strengste asielbeleid ooit’ is nog helemaal niets terechtgekomen.”
AD
HUILEN, RUZIE, WANTROUWEN: KABINET-SCHOOF
BESTOND VANAF BEGIN UIT BLOEDGROEPEN, DIE
NIET SAMENGAAN
3 JUNI 2025
Ruzie, ongemak, wantrouwen: het verbond van PVV, VVD, NSC en BBB was van meet af aan een giftige cocktail. Een enkele minister richtte om die reden lang zijn werkkamer niet eens in. Aan het turbulente kabinet-Schoof is al na 335 dagen een einde gekomen. Om asiel, nota bene.
Het werd met plakband in elkaar gezet, lang met spuug bijeen gehouden, maar het lot van het kabinet dat rechts Nederland hoop moest bieden, is bezegeld – nota bene asiel bleek de splijtzwam.
Het tekent hoe broos de verhoudingen waren, en eigenlijk vanaf het begin altijd zijn geweest en gebleven. Want alle sausjes ten spijt: het zogenaamde extraparlementaire karakter van het ‘programkabinet’, de partijloze premier, de veelbesproken rechtsstaatverklaring… Het mocht allemaal niet baten. Het hele bouwwerk bleek geen fundament te hebben. Altijd stonden de partijen met één been in het kabinet, maar met één been er ook buiten.
Niet het stikstofdossier, niet de klimaatmaatregelen, niet het gebrek aan geld, niet de nasleep van de Maccabi-rellen in Amsterdam, maar een twist over de asielwetten (‘de strengste ooit!’) bracht aan het licht: dit kabinet was vanaf het begin een combinatie van partijen met totaal verschillende bloedgroepen. En die verdroegen elkaar slecht.
Bokito vanuit de oppositiebankjes
Los van de inhoudelijke verschillen tussen de partijen – met PVV versus NSC als twee uitersten – was er van meet af aan wrijving tussen de karakters van partijleiders. Geert Wilders die zijn rol als Bokito vanuit de oppositiebankjes niet kon opgeven, bijvoorbeeld. Niet eens zozeer in de Tweede Kamer, maar vooral via zijn geliefde platform X.
Hij noemde zijn eigen premier Dick Schoof bijvoorbeeld ‘slappe hap’. En hij schreef dat diezelfde Schoof, anders dan de ex-topambtenaar had beweerd, ‘niet de baas’ van Nederland is. Ook vond hij dat de Amsterdamse burgemeester Halsema ontslagen zou moeten worden (‘Het land uit met dat tuig. Halsema mag mee’). Maar hij bemoeide zich op X ook met het buitenlandbeleid van het kabinet, door te stellen dat Jordanië de ‘enige echte’ Palestijnse staat is. Iets wat de minister van Buitenlandse Zaken weer moest repareren.
Doodmoe werden coalitiepartners ervan, die berichtjes van Wilders. Schoof ook. Zoals een van zijn ambtenaren onlangs zei: „Het is elke keer weer afwachten wat er in het hoofd van Geert gebeurt. Dan grijpt hij z’n mobieltje en zijn wij er weer een dag druk mee.”
De noodwet van Wilders
Rond de ‘asielcrisis’ ging Wilders al helemaal in standje escalatie. Er moest en zou een noodwet komen. „Ik heb geen ruggengraat van een banaan.” En als hij die wet niet zou krijgen: „Ik weet niet of we dan nog heel lang vrolijk doorgaan.” Dan zou het ‘een moeilijk verhaal’ worden en ‘het kabinet een probleem’. Toen de noodwet sneuvelde en zijn minister Marjolein Faber met twee noodwetten aan de gang ging, herhaalde hetzelfde patroon.
In een heuse persconferentie (een trendbreuk met zijn Twitter-stijl) zette Wilders het voet op het gaspedaal. Als de coalitie niet zou instemmen met zes van zijn tien extra asielmaatregelen ‘stapt de PVV uit deze coalitie’. Bij de coalitiepartners beseften ze: asiel is het kroonjuweel van Wilders, de peilingen zijn niet gunstig. Als Wilders met lege handen naar de kiezer zou moeten, is hij uitgespeeld. Dan maar conflict, zeggen dat de anderen hem tegenwerkten en de gok erop wagen met nieuwe verkiezingen.
En dat in een coalitie die toch al wankelde. Want gaandeweg raakte het die andere architect, Pieter Omtzigt van NSC, ook al kwijt. Moegestreden verliet de ‘pitbull’ politiek Den Haag zelfs.
Zonder Omtzigt om tafel
Omtzigt had toen al wel zijn stempel gedrukt. Toen de rijksbegroting vorig jaar werd opgemaakt op het ministerie van Financiën, kregen partijleiders diens hele oeuvre uitgeserveerd: dreinen, huilen, weglopen, boosheid. Zelfs BBB-leider Caroline van der Plas, die Omtzigt altijd had verdedigd, zei voor de camera publiekelijk dat de anderen het wel zat waren.
Maar ook zonder Omtzigt om tafel verliep het niet soepel. Toen er in het voorjaar onderhandeld werd om geld, bleken er 26 (!) aaneengesloten uren van bekvechten nodig om tot een spuuglelijk compromis te komen. Al kort erna bleek: wat bijvoorbeeld over de huurbevriezing was afgesproken kon helemaal niet. Weer chagrijn.
Ondertussen zagen Omtzigt en zijn erfgenamen hun zetelaantallen in de peilingen verdampen, mede omdat hij een alliantie met Wilders was aangegaan. De hele rechtsstaatverklaring aan het begin van de formatie: het bleek allemaal niet bestand tegen de wil van Wilders.
Zo kwam Omtzigt, later vervangen door Nicolien van Vroonhoven, in een steeds lastiger parket. Met al het machtsvertoon van Wilders bleef van NSC niet veel meer over dan de partij die de PVV ‘salonfähig’ had gemaakt door ze het kabinet in te helpen.
Ook andere coalitiepartijen in steeds ongemakkelijker positie
Ook de twee andere coalitiepartijen kwamen in een steeds ongemakkelijker positie. BBB moest gaandeweg toegeven dat het boerenbeleid van het vorige kabinet eigenlijk onontkoombaar was. De veestapel moet kleiner, links- of rechtsom. Ook een BBB-minister aan het roer stevende daar recht op af, al is er nog geen enkel beleid gemaakt op dat front.
En de VVD wist niet heel veel meer te verkopen dan solide financieel beleid voor de komende jaren. Al geldt ook: de ingeboekte bezuinigingen waren boterzacht. Op het asieldossier werd de partij totaal overvleugeld door Wilders & co. Partijleider Dilan Yesilgöz kon niet heel veel meer doen dan een etentje bij haar thuis organiseren om voor nog een beetje sfeer tussen de kopstukken van het kabinet te zorgen. En veelzeggend: ook die etentjes werden verderop in de kabinetsperiode afgezegd.
Kabinet-schoof stevende af op een muur
Alles faalde jammerlijk. En hun kabinet stevende ondertussen keihard af op een muur. Eerst in het asieldossier, toen over de btw, daarna stikstof, klimaat, het geweld tegen Joden en toen weer asiel: het werd een hindernisbaan waar niemand tegen bestand bleek.
Het leek al sinds de zomer, net nadat het regeerakkoord was opgeleverd, alsof de klok tikte richting het einde. In het kabinet was de sfeer weliswaar lang ‘goed’, erkenden ministers. Toch was het regeren met één hand op de noodrem. Illustratief daarvoor: een enkele minister richtte zijn werkkamer nauwelijks in. Het zou zomaar nodeloos gesleep met fotolijstjes en schilderijen kunnen blijken te zijn, redeneerde deze.
En ook Wilders realiseerde zich dat, als sterkste kracht in het kabinet. Toen hij in februari zijn eigen PVV-staatssecretaris Ingrid Coenradie dreigde weg te sturen, omdat zij hem tartte, riep hij uit: „Ik heb het idee dat het een kwestie van dagen is dat het kabinet klapt.”
Dat is nu alsnog gebeurd, nota bene over asiel. Uitgerekend het onderwerp waar het vorige kabinet op viel, omdat de meest linkse partner in dat kabinet – de ChristenUnie – niet akkoord ging met strengere regels.
Geen ‘strengste asielbeleid ooit’
Juist dit kabinet had (met een rechtse meerderheid in de Kamers) ein-de-lijk kansen om strikter beleid op touw te zetten. Van het ‘strengste asielbeleid ooit’ is nog helemaal niets terechtgekomen.
Wat beklijft er nu van het kabinet dat volgens Wilders ‘de zon’ weer zou laten ‘gaan schijnen’? Niet veel. Geen minister had de ruggensteun of tijd om bakens te verzetten. Nog geen noemenswaardige wet passeerde de Tweede Kamer. De enige wapenfeiten tot nu waren al geboren in het vorige kabinet. Het boerenbeleid: precies zoals Rutte IV het wilde. Het recht op vergissen, indachtig de Toeslagenaffaire dat burgers een fout mogen maken bij het aanvragen van sociale regelingen: was al bedacht door het vorige kabinet.
Volgend kabinet moet puin ruimen
Sterker: je kunt zeggen dat een volgend kabinet puin moet ruimen. De polarisatie in de samenleving is bepaald niet verminderd. De overheid is daarnaast weer wat onaantrekkelijker gemaakt als werkgever, nu er al wel bezuinigingen staan ingeboekt op de ambtenarij. En een volgende minister moet in Brussel gaan uitleggen waarom Nederland minder geld wilde afdragen aan de EU.
Maar belangrijker, het wordt een hele krachttoer om de kiezer te verklaren waarom het uiteindelijk ‘over rechts’ niet is gelukt. Het kortste antwoord: een formatie vol wantrouwen baarde een ruziënde coalitie die ten onder ging aan, jawel, wantrouwen en ruzie.
EINDE