[98]
In Europa hebben onder andere Nederland, Italië, Spanje, Ierland en Finland, verzekerd dat ze Netanyahu en Gallant zullen oppakken als de gelegenheid zich voordoet. En ook de buitenlandcoördinator van de Europese Unie, Josep Borrell, verklaarde zaterdag dat landen die aangesloten zijn bij het Hof, waaronder alle 27 EU-lidstaten, ‘verplicht zijn de beslissing van het Hof uit te voeren’.
Duitse geschiedenis
Maar grote Europese spelers als Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk bleven de afgelopen dagen vaag over de vraag of ze bereid zijn om Netanyahu en Gallant te arresteren. Zo bevestigde de regering in Berlijn dat zij het Strafhof in principe steunt, maar dat zij tegelijk vanwege de Duitse geschiedenis ook een bijzondere verantwoordelijkheid voelt voor de veiligheid van Israël. “Ik kan me lastig voorstellen dat op deze basis in Duitsland arrestaties zouden plaatsvinden”, verklaarde een woordvoerder.
Oostenrijk ging nog een flinke stap verder en kraakte de arrestatiebevelen als ‘absurd’. En Hongarije, dat momenteel voorzitter is van de EU, hekelde het ‘politieke’ besluit van het ICC, dat volgens Boedapest het internationale recht ‘in diskrediet brengt’. “Ik heb premier Netanyahu uitgenodigd voor een officieel bezoek aan Hongarije, waar we zijn vrijheid en veiligheid zullen garanderen”, verklaarde de Hongaarse premier Viktor Orbán.
Ook Amerika, dat het ICC nooit heeft erkend, wees de arrestatiebevelen van de hand. ‘Schandelijk’ noemde president Joe Biden ze. En Mike Waltz, nationaal veiligheidsadviseur van aankomend president Donald Trump, beloofde een ‘krachtige respons op de antisemitische vooringenomenheid van het ICC en de Verenigde Naties’.
Leider van een pro-Westers land
Buiten Europa en de Verenigde Staten werden de arrestatiebevelen wel breed verwelkomd. Voorstanders, waaronder mensenrechtenorganisaties, zien het besluit als een stap vooruit voor het internationale recht. Voor het eerst gaat het ICC hiermee achter de leider van een pro-Westers land aan. De laatste jaren kreeg het Strafhof nogal eens het verwijt dat het vooral Afrikaanse leiders vervolgde die het hebben verbruid bij het Westen.
Maar het ICC neemt met zijn besluit ook een risico. Want het Strafhof, dat losstaat van de Verenigde Naties, geniet al geen geweldige reputatie. Sinds de oprichting van het Hof 22 jaar geleden heeft het slechts elf personen veroordeeld. En maar 21 van de 56 arrestatiebevelen uitgevoerd. Als Netanyahu en Gallant nu ook niet worden opgepakt, zal dat verder afbreuk doen aan het gezag van het ICC.
Israël is niet aangesloten, Palestina wel
Het functioneren van het Strafhof wordt onder meer beperkt doordat de grootmachten Amerika, Rusland, China en India er niet bij zijn aangesloten. Het kan bovendien alleen misdrijven berechten als ze zijn begaan op het grondgebied van een lidstaat, als de verdachte uit een lidstaat komt, of na een verwijzing van de VN-Veiligheidsraad. Daarbij beschikt het Hof ook niet over een eigen politiemacht die verdachten kan arresteren.
Overigens is ook Israël niet bij het ICC aangesloten. Het Hof acht zich toch bevoegd om arrestatiebevelen uit te vaardigen tegen Netanyahu en Gallant, omdat Palestina sinds 2015 wél partij is, ook al is Palestina geen staat in de normale zin van het woord.
EINDE BERICHT
Nederland respecteert de beslissing van het Internationaal Strafhof (ICC) om een arrestatiebevel uit te vaardigen tegen de Israëlische premier Netanyahu. Als hij op Nederlandse bodem komt, zal hij worden gearresteerd, zei minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken in de Tweede Kamer.
Ook zal Nederland geen ‘niet-essentiële’ contacten meer aanknopen met Netanyahu. Hetzelfde geldt voor de voormalige Israëlische minister van Defensie Gallant en Hamas-leider Masri, ook bekend als Deif. Ook tegen hen zijn arrestatiebevelen uitgevaardigd.
“Nederland voert het statuut van Rome voor 100 procent uit”, zei de minister. Dat statuut regelt de oprichting van het in Den Haag gevestigde ICC en hoe er met uitspraken daarvan wordt omgegaan.
De minister voegt er in de Tweede Kamer wel bij dat Nederland het “in principe” zal doen. “Komt zo iemand voor een internationale organisatie”, zegt de minister, zoals het OPCW of het ICC, “dan wordt het afgewogen.”
De kans lijkt klein dat Netanyahu of een van de andere verdachten inderdaad op korte termijn voet op Nederlandse bodem zullen zetten. Wel is Veldkamp van plan om binnenkort een bezoek te brengen aan het Midden-Oosten.
Wilders naar Israël
Ook PVV-leider Wilders wil volgende maand naar Israël reizen, onder meer voor een bezoek aan de illegale Israëlische nederzettingen in de Palestijnse gebieden. Dat bezoek staat wat Veldkamp betreft haaks op het regeringsbeleid. Maar hij kan Kamerleden niet voorschrijven wat ze wel of niet kunnen doen.
Onduidelijk is nog wat de gevolgen van de uitspraak van het ICC zullen zijn voor die voorgenomen bezoeken van Veldkamp en Wilders. In het debat over de begroting van zijn ministerie benadrukte Veldkamp dat er een verschil is tussen essentiële en niet-essentiële contacten, al is niet duidelijk waar de grens precies ligt. Als er toch een essentieel gesprek nodig is, zal hij dat eerst bespreken in de ministerraad.
Te zachte toon
Linkse oppositiepartijen vinden het niet kunnen dat Veldkamp, of andere leden van het Nederlandse kabinet, nog de hand schudden van de Israëlische premier.
Zij vinden überhaupt dat ons land een te zachte toon aanslaat tegen de Israëlische regering, omdat er geen gevolgen worden verbonden aan het optreden van Israël in Gaza en Libanon.
Veldkamp meent dat hij in internationaal verband juist een voortrekkersrol speelt bij het aanspreken van Israël. “Maar ik wil de deur niet dichtslaan. Ik kan wel hoog van de toren blazen, maar we zijn een klein land. We doen allerlei dingen om het humanitaire leed in Gaza te verlichten.”
Minister woest over gelekte reis
Veldkamp is woest dat in de openbaarheid is gekomen dat hij aanstaande maandag naar Israël en de Palestijnse gebieden wil reizen. Toen GroenLinks-PvdA-Kamerlid Piri daaraan refereerde, reageerde hij als door een wesp gestoken. “Van wie heeft u die informatie?”, wilde hij weten.
Veldkamp had op zijn ministerie de opdracht gegeven de reis geheim te houden, ook vanwege de veiligheid. “Ik kan op deze manier niet functioneren als minister van Buitenlandse Zaken”, stelde hij.
Andere Kamerleden namen het op voor Piri. “Ik begrijp de frustratie van de minister, maar mevrouw Piri hoeft hier geen verantwoording af te leggen”, zei CDA’er Boswijk. Veldkamp kan zijn woede beter richten op zijn ambtenaren, vond hij.
Vanmorgen schreef RTL Nieuws een artikel op basis van vertrouwelijke stukken van diplomaten, onder meer over EU-onderhandelingen over mogelijke sancties tegen Israël. Ook daar is Veldkamp boos over. Het kan volgens hem gevolgen hebben voor onze relatie met andere EU-landen. “Het schaadt onze diplomatieke slagkracht.”
[99]
In Europa hebben onder andere Nederland, Italië, Spanje, Ierland en Finland, verzekerd dat ze Netanyahu en Gallant zullen oppakken als de gelegenheid zich voordoet. En ook de buitenlandcoördinator van de Europese Unie, Josep Borrell, verklaarde zaterdag dat landen die aangesloten zijn bij het Hof, waaronder alle 27 EU-lidstaten, ‘verplicht zijn de beslissing van het Hof uit te voeren’.
Duitse geschiedenis
Maar grote Europese spelers als Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk bleven de afgelopen dagen vaag over de vraag of ze bereid zijn om Netanyahu en Gallant te arresteren. Zo bevestigde de regering in Berlijn dat zij het Strafhof in principe steunt, maar dat zij tegelijk vanwege de Duitse geschiedenis ook een bijzondere verantwoordelijkheid voelt voor de veiligheid van Israël. “Ik kan me lastig voorstellen dat op deze basis in Duitsland arrestaties zouden plaatsvinden”, verklaarde een woordvoerder.
Oostenrijk ging nog een flinke stap verder en kraakte de arrestatiebevelen als ‘absurd’. En Hongarije, dat momenteel voorzitter is van de EU, hekelde het ‘politieke’ besluit van het ICC, dat volgens Boedapest het internationale recht ‘in diskrediet brengt’. “Ik heb premier Netanyahu uitgenodigd voor een officieel bezoek aan Hongarije, waar we zijn vrijheid en veiligheid zullen garanderen”, verklaarde de Hongaarse premier Viktor Orbán.
Ook Amerika, dat het ICC nooit heeft erkend, wees de arrestatiebevelen van de hand. ‘Schandelijk’ noemde president Joe Biden ze. En Mike Waltz, nationaal veiligheidsadviseur van aankomend president Donald Trump, beloofde een ‘krachtige respons op de antisemitische vooringenomenheid van het ICC en de Verenigde Naties’.
Leider van een pro-Westers land
Buiten Europa en de Verenigde Staten werden de arrestatiebevelen wel breed verwelkomd. Voorstanders, waaronder mensenrechtenorganisaties, zien het besluit als een stap vooruit voor het internationale recht. Voor het eerst gaat het ICC hiermee achter de leider van een pro-Westers land aan. De laatste jaren kreeg het Strafhof nogal eens het verwijt dat het vooral Afrikaanse leiders vervolgde die het hebben verbruid bij het Westen.
Maar het ICC neemt met zijn besluit ook een risico. Want het Strafhof, dat losstaat van de Verenigde Naties, geniet al geen geweldige reputatie. Sinds de oprichting van het Hof 22 jaar geleden heeft het slechts elf personen veroordeeld. En maar 21 van de 56 arrestatiebevelen uitgevoerd. Als Netanyahu en Gallant nu ook niet worden opgepakt, zal dat verder afbreuk doen aan het gezag van het ICC.
Israël is niet aangesloten, Palestina wel
Het functioneren van het Strafhof wordt onder meer beperkt doordat de grootmachten Amerika, Rusland, China en India er niet bij zijn aangesloten. Het kan bovendien alleen misdrijven berechten als ze zijn begaan op het grondgebied van een lidstaat, als de verdachte uit een lidstaat komt, of na een verwijzing van de VN-Veiligheidsraad. Daarbij beschikt het Hof ook niet over een eigen politiemacht die verdachten kan arresteren.
Overigens is ook Israël niet bij het ICC aangesloten. Het Hof acht zich toch bevoegd om arrestatiebevelen uit te vaardigen tegen Netanyahu en Gallant, omdat Palestina sinds 2015 wél partij is, ook al is Palestina geen staat in de normale zin van het woord.
EINDE BERICHT
[100]
”Oostenrijk ging nog een flinke stap verder en kraakte de arrestatiebevelen als ‘absurd’”
Kort nadat het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag eind november bekend had gemaakt Netanyahu aan te klagen voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, kwam Orbán met een felle reactie. ‘Schaamteloos en cynisch’ noemde hij het besluit, dat volgens hem politiek gemotiveerd was. Hij deed er nog een schepje bovenop door Netanyahu gelijk uit te nodigen voor een bezoek aan Boedapest, waarbij hij de Israëlische premier ervan verzekerde dat hij niet gearresteerd zou worden. En dat terwijl Hongarije wél is aangesloten bij het strafhof, al gaan er geruchten dat het land van plan is om zich uit het ICC terug te trekken.
Het past allemaal binnen de beleidslijn van de Hongaarse premier. Het ondermijnen van internationale organisaties, zodat steeds meer macht terugvloeit naar individuele landen, is een politiek doel voor Orbán. Hij deelt dat doel met Netanyahu, die er hetzelfde nationalistische wereldbeeld op na houdt. De twee premiers onderhouden al jaren een ogenschijnlijk warme relatie.
Ongemakkelijke kanten
Er zitten wel wat ongemakkelijke kanten aan hun vriendschap. In de lastercampagnes die Orbán in afgelopen jaren voerde tegen zijn zelfbenoemde aartsrivaal, de Joods-Hongaarse filantroop George Soros, maakte hij bijvoorbeeld vaak gebruik van beeldtaal en retoriek die sterk leunen op klassieke antisemitische clichébeelden. Zo hingen er posters door heel Hongarije van een lachende Soros met de tekst: ‘Laat Soros niet het laatst lachen’ en werden er officiële video’s verspreid waarin Soros als poppenspeler wordt afgebeeld die EU-politici bestuurt. In nazi-Duitsland werden Joden vaak afgebeeld als poppenspelers die stiekem aan de touwtjes trokken om de wereld naar hun hand te zetten.
Tijdens zijn bezoek aan Hongarije kan Netanyahu deze week daarnaast zomaar stuiten op een borstbeeld van Miklós Horthy in het parlementsgebouw – de autoritaire leider van het land tijdens het interbellum. Onder Horthy sloot Hongarije zich in de Tweede Wereldoorlog aan bij nazi-Duitsland, maar ook al vóór de oorlog voerde zijn conservatieve, nationaal-christelijke regime de eerste antisemitische wetten van de twintigste eeuw in. In 1920, dertien jaar voordat Duitsland zijn eigen racistische wetgeving invoerde, werd in Hongarije al wetgeving aangenomen die het aantal Joodse studenten beperkte tot een bepaald percentage aan de universiteit.
Onder Viktor Orbán is Horthy na decennia van controverse geleidelijk gerehabiliteerd. De premier noemde hem in een toespraak zelfs een ‘uitzonderlijke staatsman’ en hij grijpt in zijn politiek regelmatig terug op de symboliek en nationale identiteit van zijn land tijdens het interbellum. Het idee van Hongarije als een ‘bastion van christelijke cultuur’ vindt zijn oorsprong in die periode. In Boedapest zijn inmiddels meerdere standbeelden en gedenkplaten ter ere van Horthy te vinden.
De relatie tussen Orbán en Netanyahu, hoewel hecht, lijkt dus grotendeels pragmatisch. Ze delen een ideologie van nationalisme, anti-liberalisme en anti-migratie (vooral vanuit moslimlanden) en ze dienen elkaars belangen. Orbáns hechte relatie met Israël maakt bijvoorbeeld dat hij moeilijk beschuldigd kan worden van antisemitisme, voor Netanyahu is Orbán een bondgenoot binnen de EU: Hongarije blokkeerde meerdere keren EU-verklaringen tegen Israël.
Niet 26 tegen één
Toch is dit controversiële bezoek niet weer een gevalletje zesentwintig lidstaten tegen één: Hongarije is lang niet het enige EU-land dat heeft aangegeven Netanyahu niet te zullen arresteren als hij zijn grondgebied betreedt. Ook Italië en Polen hebben al laten weten de Israëlische premier niet te zullen arresteren. Duitsland heeft er nog geen uitsluitsel over gegeven en ook het Franse standpunt blijft nog wat onduidelijk. Nederland heeft aangegeven de premier wél te zullen arresteren, mocht die mogelijkheid zich voordoen, net als Spanje, Portugal en Ierland.
Netanyahu blijft tot zondag in Boedapest.
EINDE BERICHT