AD
AMBTENAREN VOEREN ACTIE TEGEN ISRAEL- KOERS EIGEN MINISTER: ”ALS IK OP BEELD KOM, WORD IK ONTSLAGEN
21 DECEMBER 2023
ZIE VOOR GEHELE TEKST, NOOT 112
“Vroeger was mijn vader politiek en maatschappelijk geëngageerd. Werkend op een schip had hij de wereld rondgereisd voordat hij in Wageningen ondernemer werd. Ik groeide op in Egypte en in Nederland. We spraken thuis veel over verschillende perspectieven op de geschiedenis. En over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust, waar ik van jongs af aan al door geraakt ben.
“We stonden stil bij de vragen: hoe heeft de Jodenvervolging kunnen gebeuren, waarom greep niemand in? Dan zei mijn vader: dehumanisering van een groep verspreidt zich sluipend door een samenleving. Dat kan ook ons overkomen, we blijven als moslims een minderheid en niet iedereen kijkt positief naar ons. Daarom drukte hij zijn kinderen altijd op het hart om het beste beentje voor te zetten. Laat niemand je zeggen: je bent niet goed geïntegreerd. Jullie zijn hier geboren, jullie zijn Nederlanders.”
Nu maakt vader Hussein zich druk om de dubbele nationaliteit van zijn dochter, die een Nederlandse moeder heeft en een dochtertje met een Marokkaanse vader. Hij drong erop aan dat de jongste telg in de multiculturele familie alleen de Nederlandse nationaliteit zou krijgen.
Sinds het kabinet de integratie van islamitische jongeren aanwijst als de oorzaak van antisemitisme, is vader Hussein bang voor de toekomst van zijn nakomelingen.
Ambtenaar in verzet
Ze betreurt de negatieve framing die hangt aan de term ‘pro-Palestina-activist’, zegt Hussein, die opgeleid is tot politicoloog. Ze is er wel een, en dat is een tweede reden voor de zorgen van haar vader. “Wie opkomt voor rechtvaardige behandeling van het Palestijnse volk, wordt gezien als anti-Israël, en dus antisemiet, en dus potentieel crimineel of terrorist.”
In oktober 2023, vlak na de eerste aanval op Gaza, klom Hussein in de pen. Ze werkte toen tijdelijk in Brussel, als beleidsadviseur bij de Europese Commissie. Uit wanhoop schreef ze een mail naar haar leidinggevenden in Den Haag. Ze ‘smeekte’ de ambtelijke top er bij de regering op aan te dringen alles te doen om Israël tot inkeer te brengen.
In de weken die volgden bleek ze niet de enige met deze zorgen. Naast haar werk in Brussel bouwde Hussein een groot netwerk op van EU-ambtenaren en collega’s in de Verenigde Staten, die dezelfde bezwaren hebben tegen de opstelling van hun regeringen.
“Dat was een verademing. Ik heb me eenzaam gevoeld, maar andere ambtenaren kennelijk ook. Het vinden van elkaar gaf hoop, kracht en erkenning.”
Tientallen prominenten ondertekenden de petitie
Ze schreven samen brieven, petities en opiniestukken, organiseerden dialoogsessies en solidariteitsbijeenkomsten. Een recente petitie werd ondertekend door tientallen prominenten, onder wie Jan Pronk, Ramsey Nasr en Hedy d’Ancona.
Hussein bezocht de eerste sit-in van ambtenaren die, inmiddels al ruim een jaar, iedere donderdag bij het ministerie van Buitenlandse Zaken bijeenkomen.
Stoppen met haar activisme, zoals haar vader wenst, wil ze niet. Al voelt ze zich kwetsbaarder sinds het aantreden van dit uiterst rechtse kabinet. “Toen ik in november het Kamerdebat zat te kijken over de rellen tussen Israëlische Maccabi-supporters en Amsterdamse jongeren, dacht ik voor het eerst: mijn vader heeft een punt.
“Mijn bestaansrecht hier is niet langer vanzelfsprekend. Ik moet er met mijn familie over spreken, ik moet een papiertje in mijn zak gaan dragen met het nummer van de opvang van mijn dochter. Zodat in een noodsituatie mensen weten waar mijn kind is.”
Heb je eigenlijk naar je vader geluisterd, wat betreft de Nederlandse nationaliteit van je dochter?
“Toen ze tweeënhalf jaar geleden geboren werd, zag ik geen toegevoegde waarde van het hebben van twee nationaliteiten. Veel mensen worstelen er juist mee. Ze heeft alleen de Nederlandse nationaliteit gekregen. Nu begin ik er anders naar te kijken.
“Want is het hebben van twee paspoorten niet juist handig om ergens naartoe te kunnen vluchten? Ik ging ervan uit dat we in Nederland beschaafd genoeg zijn om het afpakken van paspoorten van biculturele Nederlanders, zoals enkele politici kennelijk wenselijk achten, te voorkomen.
“Ik zie wel dat het huidige politieke klimaat bijdraagt aan dehumanisering van bevolkingsgroepen en aan de rechtvaardiging van het discrimineren en zelfs criminaliseren van deze groepen – of eenieder die voor hen opkomt. Daarom ga ik toch nadenken over het rechtmatig kunnen verblijven in Marokko of Egypte.”
Dus de vraag is: wil ik hier blijven?
“Ja, gelinkt aan de vrijheden die ons mogelijk worden afgepakt. In hoeverre voel je je dan gelijkwaardig en veilig met de andere mensen om je heen? De teneur is steeds meer: je mag hier wel zijn, maar jij moet extra oppassen. De vrijheid om te demonstreren wordt ingeperkt omdat je opkomt voor anderen.
“Ik ben ook praktiserend moslim. Ik zoek naar een gebedsruimte op mijn werk, en als die er niet is, dan vind ik ook dat die er moet komen. Niet zozeer vanuit activisme maar vanuit het feit dat ik onderdeel ben van een werkomgeving, waarin ik net als anderen het recht zou moeten hebben om mijn volledige identiteit mee te nemen.
“Maar als ik alleen maar de persoon kan zijn die de dominante samenleving graag ziet, en niet de persoon die ik óók ben, namelijk moslima, is het dan niet verstandiger om te zeggen: ik ga elders wonen?”
Kun je voorbeelden geven van de inbreuk op het demonstratierecht?
“Het is wettelijk gezien niet ingeperkt. Maar in de praktijk zien we dat het erg onder druk is komen te staan. Mensen die opkomen voor de bescherming van het Palestijnse volk – want daar gaat het om – worden heel negatief geframed. Sommigen vinden de sit-ins bij het ministerie van Buitenlandse Zaken niet kunnen. Maar we zitten daar niet met een politieke ideologie, we zitten daar voor mensenrechten. Geheel in lijn met onze ambtseed en alle internationale verdragen die Nederland heeft ondertekend.
“In de EU is de repressie sterker. Er worden dubbele standaarden gehanteerd. Na de inval van Poetin in Oekraïne kregen we zelfs de mogelijkheid verlof op te nemen om hulp te bieden. ‘Stand for Ukraine’ was wel oké om in je professionele handtekening onder de mails te zetten, overal werden Oekraïense vlaggen gehesen. Maar solidair zijn met het Palestijnse volk dat slachtoffer is van een genocide, wordt gekoppeld aan solidair zijn met Hamas. De tekst ‘civil servants against genocide’ onder een mail mocht niet.
“Ik ben in de EU formeel op het matje geroepen vanwege mijn activiteiten. Ik organiseerde buiten het gebouw van de Europese Commissie protesten, met de benodigde vergunning en een banner met de tekst: ‘EU-staff for peace and justice’. De mailtjes die ik stuurde, waarin ik vaak links naar achtergrondinformatie en rapporten van mensenrechten-organisaties zette, werden als verdacht en aanstootgevend gezien.”
Hoor je als ambtenaar niet loyaal en onpartijdig te zijn?
“Als ambtenaar ben je loyaal aan de Grondwet. Dat betekent dat je ongeacht je eigen politieke signatuur of ideologie de bewindspersoon ondersteunt op een integere en neutrale wijze. Dus je zegt eigenlijk: wie er ook aan het stuur zit, of we nu links of rechts gaan, zo lang we werken binnen de kaders van de Grondwet, ga ik iedereen even goed bedienen en helpen.
“Maar op het moment dat iemand de verkeersregels overtreedt, vind ik dat we de plicht hebben om aan de handrem te trekken. Dat is je taak als ambtenaar.
“Sinds het toeslagenschandaal worden we gestimuleerd om kritisch te toetsen en te waarschuwen. Maar over wat er gebeurt in Gaza mogen we niets zeggen.”
In Nederland zaten jullie wel bij de top van het ministerie aan tafel?
“Ja. Er werd en wordt in zekere zin naar ons geluisterd, dat is mooi. Maar het is luisteren naar onze emotie en niet naar onze professionele zorgen. Het is: ‘wat naar dat jij je zo voelt’ en niet: ‘wij delen de zorgen over de vraag of de Israëlische regering zich gaat houden aan de internationale rechtsorde.’
“Er werd eens gezegd: ‘Wij gaan de dialoog aan met alle groepen, dus als we aan tafel gaan zitten met Joodse organisaties, zouden we een ander geluid horen dan dat van jullie.’ Maar het gaat niet over joden versus moslims. Het gaat over een apartheidsregime tegenover een volk dat onderdrukt wordt en slachtoffer is van genocide.”
Hoever ga je met het bieden van tegenspraak?
“Ik zou graag trainingen ontwikkelen over ambtelijk ethisch vakmanschap. Wat doe je als je ziet dat de rechtsstaat door politici wordt geschonden? En hoe zorg je ervoor dat ambtenaren aan de noodrem durven te trekken?
“Stel dat mensen op mijn departement wordt gevraagd om een strategie te ontwikkelen gericht op het tegengaan van antisemitisme, die mensen zoals ik criminaliseert en dehumaniseert. En mogelijk worden we ook gevraagd om een wet te ontwikkelen om mijn paspoort af te nemen of mijn kind uit te zetten. Ik mag hopen dat het dan niet afhangt van een groepje moedige ambtenaren of dit wel of niet wordt uitgevoerd, maar dat het ambtelijke systeem ethisch genoeg is om hiervoor te danken.
“Het is nodig om ambtenaren te equiperen. Ze moeten zich gecommitteerd voelen om juist vanuit de politieke neutraliteit te zorgen dat de mensenrechten altijd worden gerespecteerd, conform onze Grondwet.”
Dus je neemt het advies van je vader niet ter harte?
“Het raakt me op veel fronten, dat ook hij eigenlijk mijn mond snoert. Dat doet hij vanuit liefde en vanuit angst. Dit is een symptoom van institutioneel racisme. Op een gegeven moment krijg je zelfcensuur, angst om iets te zeggen.
“De angst van mijn vader laat ook zien dat de doelgroep die wordt beïnvloed door de huidige tijdgeest veel breder is dan ik vaak denk. Al die mensen die de Joden hebben laten vervolgen, waren niet alleen de leiders maar ook Jan en alleman. Die zelf dachten of tegen elkaar zeiden: spreek je niet uit. Dus als mijn vader dat zegt, dan denk ik: wat zou jij dan hebben gedaan? Dat is pijnlijk en beangstigend.
“Mijn vader heeft een grote rol gespeeld in mijn bewustwording wat betreft onrecht en rechtvaardigheid. Dat hij nu dit soort dingen zegt, maakt me eigenlijk alleen maar activistischer. Stiekem denk ik dat hij toch ook wel trots is.”
EINDE