[107]
Premier Schoof trekt geen rode lijn bij de oorlog in Gaza. Dat zei hij in gesprek met Oxfam Novib, Amnesty International, Artsen zonder Grenzen, Save the Children en PAX. Zij schoven vandaag als één front aan bij premier Schoof met een gezamenlijke oproep: kijk niet langer weg van de genocide in Gaza en stop de onvoorwaardelijke steun aan de Israëlische regering. De uitnodiging voor het gesprek was te danken aan de honderdduizenden Nederlanders die zich aansloten bij de ‘Niet in mijn naam’-campagne en een fundamentele koerswijziging eisen van het kabinet Schoof. Zij willen niet langer medeplichtig zijn aan evidente oorlogsmisdaden of misdrijven tegen de menselijkheid die leiden tot etnische zuivering of zelfs genocide.
De premier had het tijdens het gesprek vooral over wat ze als kabinet kunnen doen, in plaats van wat hun plicht is namens de internationale verdragen. Daarnaast benadrukte de premier dat Nederland niet bereid is een principieel standpunt in te nemen over schendingen van het internationaal recht. Wat het kabinet betreft is er geen rode lijn. Premier Schoof erkent wel dat er (rechten)schendingen plaatsvinden, maar desondanks vertrouwt de premier blind op het huidige diplomatieke spoor.
Waar kabinetsleden zich wel degelijk kunnen uitspreken over gepleegde oorlogsmisdaden door Rusland of in Syrië – met daaropvolgende sancties en andere politieke drukmiddelen – lukt het premier Schoof maar niet om een aanval op onschuldige burgers, waaronder kinderen, in Gaza die in hun slaap worden gedood door Israëlische bombardementen te veroordelen. Voor Nederland is het business as usual in handel en steun, ongeacht de door Israël gepleegde oorlogsmisdaden, en wordt er amper druk uitgeoefend op de Israëlische regering.
Deze dubbele standaard werd tijdens het gesprek vandaag weer pijnlijk duidelijk. Premier Schoof toont geen bereidheid om zich te houden aan zijn plicht om het internationaal recht te verdedigen, ondanks de overduidelijke rechtenschendingen door de Israëlische regering. Wat betreft politieke, militaire en economische consequenties aan deze schendingen kunnen we kennelijk van dit kabinet niks verwachten. Ook het Israëlische geweld tegen humanitaire hulpverleners en hun patiënten in Gaza is onvoldoende reden voor premier Schoof om namens Nederland een harde veroordeling uit te spreken.
Sinds 2 maart blokkeert Israël opnieuw alle hulpgoederen naar Gaza en heeft de Israëlische regering Gaza volledig afgesloten van elektriciteit. Het Internationaal Gerechtshof heeft Israël in januari 2024 opgedragen maatregelen te treffen om genocide te voorkomen en onmiddellijk en ongehinderd humanitaire hulp toe te staan. De huidige humanitaire blokkade is een evidente schending van deze uitspraak. Het opzettelijk verhinderen van toegang tot essentiële hulpgoederen en levensreddende middelen is bovendien een kenmerk van genocide.
De terughoudende opstelling van premier Schoof is beschamend. Nederland hoort bij een steeds kleiner groepje landen dat onvoorwaardelijk achter Israël blijft staan. Een land dat zich internationaal profileert als voorvechter van mensenrechten en internationaal recht, zou helder moeten hebben wanneer die principes in gevaar zijn. Het tegenovergestelde is waar; Nederland verspeelt haar positie als voorvechter van mensenrechten en internationaal recht dan ook volledig.
De vijf organisaties roepen premier Schoof daarom op consequenties te verbinden aan de schendingen van het internationaal (humanitair) recht door Israël, en om in EU-verband te pleiten voor een onderzoek naar de schendingen van artikel 2 (de mensenrechtenclausule) in het associatieverdrag tussen de EU en Israël. Daarnaast moet Nederland de militaire samenwerking met Israël opschorten. Nederland moet er bij andere staten op aandringen dat ze zich moeten houden aan de verplichtingen die ze hebben om samen te werken met het Internationaal Strafhof. En Nederland moet alle mogelijke politieke, economische en diplomatieke middelen inzetten om de druk op Israël te voeren. De organisaties verwachten maximale inzet van de premier om de humanitaire blokkade van Gaza te beëindigen en hulpverleners de bescherming te verschaffen die het recht hen biedt. Na meer dan 50.000 doden kan het kabinet Schoof niet langer stil blijven.
Naar aanleiding van die campagne werd Schoof eind vorig jaar tijdens zijn wekelijkse persconferentie gevraagd of er een ‘rode lijn’ voor Nederland was. ‘Nou, iedereen moet zich houden, en ook Israël, aan het internationaal oorlogsrecht. En daar zijn we ook altijd heel duidelijk over geweest’, aldus Schoof.
Maandagochtend, ruim vier maanden en een hervatte oorlog verder, bleek die rode lijn er volgens de betrokken organisaties niet meer te zijn voor het kabinet. De premier houdt in hun ogen te star vast aan zijn overtuiging dat je met diplomatieke middelen meer kunt bereiken.
Niet doof
Premier Schoof zelf liet maandag in een verklaring weten dat het kabinet niet doof is voor de kritiek en dat het kabinet Israël consequent blijft aanspreken op naleving van het humanitair oorlogsrecht en op de verantwoordelijkheid om veilige, ongehinderde humanitaire toegang tot Gaza te garanderen.
Gelijktijdig maakten Veldkamp en minister Reinette Klever van Buitenlandse Handel bekend dat Nederland de door- en uitvoer van alle militaire goederen naar Israël gaat controleren. In een brief aan de Tweede Kamer schrijven de bewindslieden dat het uitsluiten van Israël als land van eindbestemming voor militaire goederen wenselijk is ‘gelet op de veiligheidssituatie in Israël, de Palestijnse Gebieden en de bredere regio’. Dat betekent niet dat er geen wapens meer kunnen worden geëxporteerd, wel dat voor elke export een vergunning moeten worden aangevraagd die wordt getoetst aan de Europese regels.
Hoewel dat volgens Rolien Sasse, algemeen directeur van vredesorganisatie PAX, ‘een stap voorwaarts’ is, wijst ze ook op de militaire samenwerking die Nederland met Israël heeft. Zo heeft Nederland sinds 7 oktober voor bijna 1 miljard euro aan wapens gekocht van Israël. Vorig jaar moest Nederland de doorvoer van onderdelen voor het gevechtsvliegtuig F-35 van de rechter stoppen, omdat het risico bestaat dat ze gebruikt worden bij schendingen van het humanitair oorlogsrecht in de Gazastrook. Tegen die uitspraak is het kabinet in cassatie gegaan.
De regering leeft volgens Oxfam Novib-directeur Michiel Servaes in een parallelle werkelijkheid, ‘een werkelijkheid die gaat over wat je wel en niet in vergaderzalen voor elkaar kunt krijgen, maar die op geen enkele wijze iets te maken heeft met de verschrikkelijke omstandigheden waaronder de Palestijnse burgerbevolking in Gaza naar de wereld kijkt’.
Bevreemdend
Pim Kraan, directeur van Save the Children, noemt het bevreemdend dat Nederland aan de ene kant spreekt over het belang van het internationaal recht, maar daar vervolgens zijn stemgedrag in vergaderingen van de Verenigde Naties niet op laat aansluiten.
Amnesty-directeur Dagmar Oudshoorn benadrukt dat Nederland zich bij andere grote internationale conflicten, zoals in Oekraïne of Syrië, heel anders opstelt. Ze noemt de kabinetshouding ten opzichte van Israël problematisch. ‘Wanneer je niet openlijk afkeurt wat er aan de hand is, leidt dat tot straffeloosheid en ondermijning van de internationale rechtsorde’, aldus Oudshoorn.
Zondag noemde minister Veldkamp in het tv-programma Buitenhof de Israëlische aanval op een konvooi ambulances in de Gazastrook ‘buitengewoon ernstig’, en een schijnbare schending van het oorlogsrecht.
Er moet volgens Veldkamp een ‘stevig onderzoek’ komen naar de Israëlische actie. Ook liet hij zich uit over de omstandigheden in Gaza: ‘Het Palestijnse lijden in de Gazastrook is niet te verdragen’, aldus de minister.
EINDE
Medische apparatuur die door het Israëlische leger systematisch met kogels onklaar wordt gemaakt, het tegenhouden van hulptransporten en niet te vergeten het geweld tegen hulpverleners zelf, zoals recent de aanval op de ambulances van de Rode Halve Maan waarbij vijftien doden vielen. Pim Kraan, directeur van Save the Children somt maandag tijdens een persconferentie op waar hulpverleners mee te maken krijgen in Gaza. ,,Levens redden mag geen levens kosten. Onze mensen moeten beter worden beschermd’’, stelt Artsen zonder Grenzen-directeur Karel Hendriks.
Alle remmen los
Maar het gaat de vijf organisaties niet alleen om hun eigen mensen. Ze zien met lede ogen aan hoe Gaza sinds het verbreken van het staakt-het-vuren wordt bestookt door Israël. ,,Alle remmen zijn los vanuit de Israëlische regering. De aanvallen zijn roekelozer en heftiger dan voorheen. Uitspraken van het Internationaal Strafhof om hulp toe te staan, worden in de wind geslagen. Het is eigenlijk geen doen meer om hulp te verlenen in Gaza en ik vrees dat er een punt komt dat we er ook echt helemaal mee stoppen’’, zegt Kraan.
De vijf directeuren hoopten dat een overleg met Schoof en Veldkamp zou leiden tot een steviger kabinetsbeleid ten aanzien van de Israëlische acties in de Palestijnse gebieden. ,,Niet dus. In december zei Schoof dat het schenden van het internationaal oorlogsrecht wat hem betreft een rode lijn was in Gaza. Nou, dat recht wordt geschonden. Daarom zou onze regering hier consequenties aan moeten verbinden. Dat gebeurt niet, kregen we vandaag te horen. Die rode lijn van Schoof bestaat niet langer, we zijn geschokt’’, zegt Michiel Servaes, directeur van Oxfam Novib.
Het kabinet houdt vast aan diplomatie, maar als het aan de vijf vertegenwoordigers van de hulp- en mensenrechtenclubs ligt, komen er onder andere meer sancties tegen Israël om een onmiddellijk staakt-het-vuren af te dwingen. ,,Israël stopt alleen als je gezamenlijk optrekt, maar er gebeurt nu veel te weinig. Zeker vanuit Nederland. We waren altijd gidsland op het gebied van internationaal recht, maar daar blijft niks van over’’, aldus Servaes.
Dubbele standaard
De hulpverleners zien een dubbele standaard bij de regering. Ze wijzen erop dat het kabinet in andere conflicten zoals in Myanmar, Oekraïne en Syrië aan het schenden van de internationale rechtsorde wel gevolgen verbindt.
Of de vijf zich machteloos voelen? ,,Nee, niet machteloos. Nederland kan nog zoveel meer doen om deze escalatie van geweld en straffeloosheid te stoppen. We mogen niet wennen aan wat er gebeurt, een fundamentele koerswijziging is nodig. Het kabinet is bang dat ons land verder polariseert over dit onderwerp, maar als je dit wegdrukt wordt het alleen maar erger. Kijk niet langer weg van de genocide in Gaza’’, vindt Dagmar Oudshoorn, directeur van Amnesty International.
Premier Schoof zei op X over het gesprek niet doof te zijn voor de kritiek. ‘We kijken voortdurend welke stappen het beste gezet kunnen worden en op welke wijze we het meest bereiken. Het kabinet blijft Israël consequent aanspreken op naleving van het humanitair oorlogsrecht.’
Een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat het Israël-beleid niet in beton is gegoten, maar constant in beweging is. En er was zowaar nog één lichtpuntje voor de vijf hulporganisaties. Het kabinet maakte maandag bekend de uitvoer van militaire goederen naar Israël beter te gaan controleren. Het gaat om goederen die zowel voor oorlogsvoering als voor vreedzame doeleinden kunnen worden gebruikt.
EINDE