EU keert zich af
Toch is één ding onmiskenbaar: de EU keert zich steeds meer af van Israël. In februari pleitten Ierland en Spanje al voor een ‘urgent onderzoek’ naar het verdrag. Toen leverde dat enkel lauwe reacties op. Nu willen de lidstaten unaniem dat de Associatieraad zo snel mogelijk bij elkaar komt om te praten over de mensenrechtensituatie in Gaza. Zelfs een land als Duitsland, traditioneel Israëlgezind, is veel kritischer geworden.”
VOLKSKRANT
ALS BELANGRIJKSTE HANDELSPARTNER
VAN ISRAEL HEEFT DE EU EEN SERIEUS
DRUKMIDDEL, MAAR DE UNIE IS VERDEELD
28 MEI 2024
Het Europese geduld met Israël begint op te raken. Na de recente dodelijke luchtaanval op Rafah, kort na een kritisch vonnis van het VN-gerechtshof, gaan de lidstaten om de tafel om de handelsbetrekkingen met het land te bespreken. Maar durft de EU ook te bijten, of blijft het bij dreigementen?
Terwijl Israëlische tanks dinsdag het centrum van Rafah binnenreden, wapperde boven regeringsgebouwen in Ierland de Palestijnse vlag. De erkenning van de Palestijnse staat door Ierland, Spanje en Noorwegen ging dinsdag officieel in. De Ierse premier Simon Harris riep andere landen op dit voorbeeld te volgen. ‘Europa kan en moet veel meer doen’ om een wapenstilstand in de Gazastrook tot stand te brengen, aldus Harris.
Volgens critici als Harris is de Europese Unie te langzaam en te slap in haar optreden tegen het Israëlische geweld in Gaza. Toch sluit het diplomatieke net rond Israël zich langzaam maar zeker. Maandag besloten de Europese ministers van Buitenlandse Zaken de Associatieraad EU-Israël bij elkaar te roepen. Deze raad regelt het associatieverdrag op grond waarvan Israël belangrijke handelsvoordelen in de EU heeft. Ook bepaalt het verdrag dat Israël de mensenrechten moet naleven, iets waarop de EU de regering van premier Benyamin Netanyahu wil aanspreken.
Met het verdrag heeft de EU, de belangrijkste handelspartner van Israël, een drukmiddel in handen. Onduidelijk is echter in hoeverre de EU bereid is door te bijten, gezien de grote verdeeldheid van de lidstaten over de oorlog in Gaza. Landen als Hongarije, Tsjechië en Oostenrijk zullen zich waarschijnlijk tegen sancties of andere strafmaatregelen verzetten.
EU keert zich af
Toch is één ding onmiskenbaar: de EU keert zich steeds meer af van Israël. In februari pleitten Ierland en Spanje al voor een ‘urgent onderzoek’ naar het verdrag. Toen leverde dat enkel lauwe reacties op. Nu willen de lidstaten unaniem dat de Associatieraad zo snel mogelijk bij elkaar komt om te praten over de mensenrechtensituatie in Gaza. Zelfs een land als Duitsland, traditioneel Israëlgezind, is veel kritischer geworden.
De EU heeft Israël herhaaldelijk gewaarschuwd Rafah niet aan te vallen, evenals de leiders van talloze lidstaten, onder wie premier Rutte. Israël zet zijn offensief daarentegen gewoon door. Zo werd zondag een tentenkamp van vluchtelingen geraakt, waarbij minstens 45 doden vielen. Volgens Europese leiders is de aanval een zoveelste bewijs van de grove manier waarop Israël te werk gaat in de Gazastrook. Het Israëlische leger zei dinsdag dat de brand in het tentenkamp mogelijk is veroorzaakt doordat een Palestijns munitiedepot is geraakt. Premier Netanyahu sprak maandag van een ‘tragisch ongeval’.
Nu Israël zich niets aantrekt van de Europese waarschuwing, komt de EU onder druk te staan om maatregelen te nemen tegen het land. ‘We moeten ervoor waken dat onze regels en waarden door iedereen worden gerespecteerd, vooral door onze partners zoals Israël’, schreef de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib maandag op X. ‘Onze geloofwaardigheid staat op het spel.’
Twee maten
De druk op de EU wordt nog eens versterkt door de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof, dat Israël vrijdag opdroeg zijn aanval op Rafah te staken. De EU werpt zich altijd op als de verdediger van de internationale rechtsorde. Sinds het uitbreken van de Gazaoorlog wordt de EU door veel landen in het ‘mondiale Zuiden’ verweten met twee maten te meten. De Unie ondernam actie tegen de schendingen van het internationaal recht door Rusland in Oekraïne, maar reageerde aanvankelijk passief op schendingen door Israël. Door ongestraft te laten passeren dat Israël een uitspraak van het Internationaal Gerechtshof naast zich neerlegt, verspeelt de EU haar geloofwaardigheid nog verder.
De uitspraak van het Hof ‘is bindend en moet worden uitgevoerd. Internationaal humanitair recht geldt voor iedereen, ook voor de Israëlische oorlogvoering’, zei de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock maandag. Netanyahu moet duidelijk worden gemaakt dat het negeren van het Internationaal Gerechtshof serieuze consequenties voor Israël zal hebben, aldus Baerbock.
Zo begint het geduld van de EU met Israël op te raken. Ook Micheál Martin, minister van Buitenlandse Zaken van het pro-Palestijnse Ierland, zei maandag verandering te bespeuren: ‘Voor de eerste keer heb ik een serieuze discussie over sancties gezien tijdens een EU-vergadering.’